پرخوری

پرخوری؛ زیاده روی در خوردن. در روایات اسلامی سیری و پرخوری بسیار مذمت شده است و اگر به بدن انسان آسیب رساند در فقه حرام است و در علم اخلاق به عنوان رزیله اخلاقی معرفی شده است. برخی ضررهای اخلاقی پرخوری در روایات بدین قرار است: کوتاهی عمر، بی طراوتی چهره قبل از پیری، سختی دل، دوری از خدا، بندگی شکم، همدمی با دنیا، ابتلای به انواع امراض، ترسویی، زمینه چینی گناه، سرکشی دل، دل مردگی، قساوت قلب، دوری از تیزهوشی، خاموشی نور معرفت از دل، کمی عبادت، سنگین شدن برای عبادت، گرسنگی در قیامت، پرده افتادن بر قلب، آشفتگی خواب، خواب آلودگی، سستی بدن، مانع خضوع دل و مهیج شهوت است.

دیدگاه قرآن در مورد پرخوری

در قرآن كريم، آيات متعددی در باب سلامت معنوی وجود دارد كه ريشه تربيتی اين آيات اصلاح تغذيه است. در آيه ۵۱ سوره مباركه مؤمنون می‌فرمايد؛ بخوريد و بياشاميد ولی اسراف نكنيد، خداوند در این آیه نسبت به رعايت تعادل و به اندازه مصرف كردن غذا تاکید دارد، زیرا تاثير عميقی بر سلامت معنوی انسان داشته است. همچنین در آیه ۳۱ سوره مبارکه اعراف می‌گوید: «یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ؛ از نعمت‌های خدا بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست ندارد» زیرا پرخوری مکروه است و چه‌بسا زیاده روی در خوردن حرام نیز باشد، آن‌گاه که موجب رساندن ضرر به بدن شود. قرآن در سوره عبس،آیه24 نیز می‌فرماید: «فلینظر الانسان الی طعامه؛ ای انسان به غذای خود بنگر»، که این آیه هم حکایت از تأثیرگذاری تغذیه بر رفتارهای انسان دارد. در آیه ۱۶۸ سوره بقره نیز آمده است: «یا أَیّهَا النّاسُ کُلُوا مِمّا فِی اْلأَرْضِ حَلالاً طَیِّبًا وَ لا تَتّبِعُوا خُطُواتِ الشّیْطانِ؛ ای مردم از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه را بخورید و از گام‌های شیطانی پیروی نکنید».این آیات موید این معناست که، تغذیه و خوراک می‌تواند نقش‌ بسزایی در تکوین نفس انسان و قوای ادراکی او ایفا کند.

آثار پرخوری

باتوجه به اینکه پرخوری آثار مخربی در ظاهر و باطن انسان و اجتماع دارد به آسیب های آن پرداخته می‌شود:

آثار ظاهری

علت تمام امراض غیر از تب، پرخوری و ایجاد زائده هایی از اخلاط است که در اثر پرخوری در معده و رگها پیدا می‌شود. پرخوری انسان را بدبو می کند و موجب زیان‌های چشم‌گیری برای دستگاه گوارش خواهدشد. همچنین پرخوری یکی از علل عمده یبوست معرفی شده است. به طور کلی در نتیجه پرخوری به علت این که همواره مقادیر زیادی از مواد غذایی در معده و روده انباشته می شود، لذا برای هضم آنها کار معده و روده سنگین تر و طولانی تر است و طبعاً مدت های طولانی جریان خون متوجه ناحیه شکم شده، به همان نسبت در سایر اعضاء نیز به علت کم خونی عارضی، فعالیت عضو رو به کاهش می‌رود که مغز و مراکز مغزی از مهمترین و حساس ترین اعضاء بدن در مقابل این تغییرات بوده و طبعاً بیشتر و جلوتر از تمام اعضاء از این کم خونی متأثر می شوند و در نتیجه از فعالیت مغزی کاسته شده و تفکر و تعقل قهراً رو به نقصان رفته و حتی در آن وقفه ایجاد می شود.

آثار باطنی و معنوی

مبغوض ترین حالات مؤمن هنگام پرخوری است. زیرا براساس روایات پرخوری موجب، تباهی پاکدامنی، طغیان و سرکشی در بارگاه الهی، میراندن قلب، کند و تنبل شدن بدن در فرمانبرداری از خدا، تباهی نفس و جلب ضرر و زیان، آشفتگی در خواب و ظلمت دل می‌شود و اراده انسان را از شنیدن اندرز می کاهد. همچنین قساوت، سنگدلی و تنبلی نسبت به نماز از دیگر عوارض باطنی پرخوری به شمار می آید.

آثار اجتماعی

دو شهوت (شهوت شکم و شهوت جنسی) میل و رغبت به جاه طلبى و مال جویى را افزون مى‌کند تا به خوراک و آمیزش بیشتر دست یابد و در پی آن انواع بیماری هاى روانى در اجتماع از حسد و هم چشمى و ریا و تفاخر و عجب و کبر پدید مى‌آید، که همه این ها نیز به نوبه خود آبستن کینه و دشمنى در جامعه هستند و این همه، آدمى را به انجام گناهان و ستم و تجاوز و منکرات و فحشاء و قرار گرفتن جامعه در سراشیبی سقوط و انحلال می شود.

درمان پرخوری

امساک از خوردن و آشامیدن، عالی‌ترین روش درمانی است. همچنین مطالعه سیره و روش زندگانی انبیاء و ائمه علیهم السلام و علماء و بزرگان برای اینکه مشخص شود، هر کس که به مقامی معنوی رسیده و مرتبه‌اى یافته، بدون گرسنگى نبوده است، کمک شایانی در جلوگیری از پرخوری می‌کند. پای سفره ننشستن تا زمان گرسنه شدن، بلند شدن از سر سفره وقتی هنوز ظرفیت خوردن وجود دارد. دعا خواندن قبل از غذا و با حالت آرامش غذا خوردن؛ مشخص کردن میزانی از غذا قبل از شروع آن و کاهش مقدار آن در طول دوره نسبتاً طولانی و به تدریج، خوب جویدن غذا و همچنین داشتن نظم تغذیه‌ای و تنوع به معنای استفاده از گروه‌های غذایی اصلی شامل نان و غلات، شیر و مواد لبنی، سبزی‌ها و میوه جات، گروه گوشت و جایگزین‌های آن و تعادل به معنای استفاده کافی از همه گروه‌های غذایی از دیگر راههای جلوگیری از پرخوری است.

منابع

دانشنامه اسلامی

ویکی زندگی

ایکنا