تفسیر سیاسی قرآن

تفسیر سیاسی قرآن؛ بررسی مفاهیم سیاسی در قرآن. تفسیر سیاسی، که فرا تاریخی بودن قرآن از جمله مهمترین مبنای آن است، ناظر به چگونگی، روش و قواعد فهم سیاسی از قرآن است. این رویکرد تفسیری در قرن 19 توسط سیدجمال‌الدین اسدآبادی و عبده پایه گذاری و عواملی از قبیل استبداد، شیوع خرافات، و مواجهه با تسلط غرب، سبب شد تا در قرن 20 مورد توجه مفسران ایرانی قرار گیرد.

تعریف تفسیرسیاسی قرآن

سیاسی تفسیر سیاسی دانشی است که بر اساس مجموعه‌ای از مبانی، اصول و قواعد سیاسی، امکان بیان معانی آیات قرآنی و کشف مقاصد آن‌ها را جهت شناخت منظم اصول و قواعد حاکم بر اداره جامعه فراهم می‌آورد. تفسیر سیاسی به معنای مطالعه مفاهیم سیاسی در قرآن، و یا بررسی مسائل سیاسی با کمک آیات قرآن است.

مبانی و پیش نیازهای تفسیرسیاسی در قرآن

در تفسيرسياسی قرآن، ابتدا بحث مبانی و روش‌ها مورد توجه قرار می‌گيرد؛ اولین مبنا این است که قرآن، فراتاریخ است. یعنی علاوه بر حیات اخروی، حیات دنیایی را هم تغییر می‌دهد، مبنای دوم این است که انتظار مفسر، از قرآن مشخص شود. مولفه‌های مختلفی نظیر نوع واژه، نحوه کاربرد، اصالت، مکان و زمان کاربرد، و شرایط اجتماعی در نوع تفسیر سیاسی موثر است. پيش نياز اساسی آن، درك دقيق موضوع و استخراج نظر قرآن درباره آن موضوع است. این پيش نيازها كه از خود موضوع مهم‌تر است برخی بينشی و برخی دانشی است. فرضیه تفسیر سیاسی این است که بین دین و زندگی و سیاست پیوندی جوهری است.

پیشینه تفسیر سیاسی قرآن

تفسیر سیاسی توسط سیدجمال‌الدین اسدآبادی و عبده پایه گذاری و توسط سید احمدخان هندی، فتح‌ا... گولن، ابن عاشور، خرقانی، سنگلجی، طالقانی و سید ابوالفضل زنجانی ادامه یافت.

علت شکل گیری تفسیر سیاسی قرآن

زمینه‌های شکل‌گیری تفسیر سیاسی، استبداد، شیوع خرافات و اوهام، و مواجهه با هژمونی غربی بود که از اوایل قرن بیستم به تدریج وارد ایران شده بود. از آنجایی که اروپاییان به مدد علوم جدید به اوج ترقی رسیدند مسلمانان بدنبال شناخت علت این پیشرفت رفته و تفسیر سیاسی قرآن شکل گرفت.

اهمیت تفسیر سیاسی در قرآن

تفسیرسیاسی، انسان را به سوی شیوه‌ای جدید در حکومت‌داری، تعاملات اجتماعی و روابط بین‌المللی و تعامل بین فرد، جامعه و خداوند رهنمون می‌سازد. بدون وجود تفسیری معتبر از قرآن با رویکرد سیاسی، آسیب‌های فراوانی در انتظار برداشت‌های قرآنی است. با تولید دانش تفسیرسیاسی معتبر، می‌توان مبانی سیاست را در قرآن به طرز دقیقی یافت و بناهای رفیعی را با تکیه آن بنا کرد. ادای تکلیف و احقاق حقوق شهروندان، شناخت جایگاه گروه‌های مختلف شهروندی از جمله مهمترین ضرورتهای تفسیر سیاسی است.

شاخص‌های تفسیر سیاسی قرآن

مهترین شاخصه‌های تفسیرسیاسی عبارتند از اتخاذ روشی از خود قرآن (تفسیر قرآن به قرآن ) برای تفسیر؛ نگاه علمی به تاریخ صدر اسلام؛ پرهیز از اسرائیلیات و احادیث ضعیف؛ تلاش ایشان برای دریافت مقاصد قرآن؛ گسست از گرایش رایج تفسیری، توجه به واقعیت‌های سیاسی و اقتصادی مسلمانان؛درمان استبداد، مقابله با خرافات و رمالی؛ مخالف رویکرد فلسفی به قرآن و آگاهی دادن به انسان و جامعه بود.

نتایج جریان تفسیرسیاسی قرآن

تفسیرسیاسی دارای نتایج متعددی است از جمله؛ قانونمند شدن همه چیز، اعتقاد به جامعیت قرآن، خود‌آگاهی و عدم تحمل استبداد؛ مشروعیت‌زدایی از سلطنت؛ تغییر مدل حکومتی؛ طرح وحدت اسلامی و رویارویی با جریان اندیشه چپ و روشن‌‎فکری دینی، تأثیر مستقیم بر دانش‌های مرتبط با سیاست، و سیاست اسلامی.

آسیب‌های تفسیر سیاسی قرآن

تفسیرسیاسی درعین مفید و موثر بودن، آسیبهایی نیز به همراه داشت. از جمله؛ آسیب در حوزه مبانی و اصول، آسیب توقف درحد دغدغه‌های شخصی و فردی، نبود تعامل مناسب مفسران سیاسی بادانش‌های اجتماعی و سیاسی روز، تکمیل نشدن تدوین سامانه نظام جامع سیاسی شیعی، عدم توجه به معنای اصلی مفردات قرآن.

منابع

سایت ایکنا

دانشنامه ایران

دانشنامه حوزه