پیامبر
پیامبر؛ ابلاغ کننده پیام الهی به مردم. پیامبر یا نبی بدون واسطۀ بشر از جانب خدا خبر می‌دهد؛ در حقیقت واسطۀ بین خدا و مخلوقات است و مردم را به سوی خدا دعوت و به راه‌های سعادت هدایت می‌کند. دریافت وحی الهی، عصمت و شرح صدر از جمله ویژگی‌های انبیا است. همچنین از اهداف مهم انبیا می‌توان به برپایی قسط و عدل در جامعه، دعوت به توحید و معاد و برقراری حکومت الهی در میان مردم اشاره کرد.
تعاریف
تعریف لغوی نبی
دربارۀ معانی کلمۀ «نبی» احتمالاتی ذکر شده است که به آنها اشاره می‌شود: - از ریشه «نبأ» به معنای خبر: به معنای شخص دارای خبر[۱]. البته «نبأ» به هر خبری گفته نمی‌شود بلکه خبری را نبأ می‌گویند که فایده عظیمی داشته و مفید علم یا ظن غالب باشد.[۲] -از ریشه نبوه به معنای بلندی و ارتفاع: به معنای شخص دارای شأنی والا و مقامی بلند.[۳] - «نبی» به معنای طریق: از آن جهت که راه‌های هدایت بشری به سوی خداوند است.[۴] - از «النباه» و به معنای صوت خفی(معنای غیر مشهور): شاید اطلاق نبی بر پیامبر به این معنا به خاطر سخنگوی خداوند بودن پیامبر باشد.[۵]
تعریف اصطلاحی نبی
پیغمبر، نبی یا رسول در ادیان توحیدی، انسانی برگزیده از جانب خداوند است که برای راهنمایی بشریت فرامین الهی را که به او وحی یا الهام می‌شود، به آدمیان ابلاغ می‌کند. پیامبران یک رشته واحد را تشکیل میدهند که با همه اختلافات فرعى و شاخهاى، حامل یک پیام و وابسته به یک مکتب بوده و پیامبران پیشین مبشر پیامبران آینده و آیندگان مؤید و مصدق پیشینیان بوده‌اند.[۶] پیامبران هم امیدبخش بودند و هم وعده عذاب می‌دادند و روش آنها در امر تبلیغ، انذار و تبشیر بوده است.[۷] بزرگ‌ترین پیامبران که صاحب کتاب و آورندۀ شریعت جدیدند و نام آنها در قرآن «اولوا العزم»[۸] ذکر شده است، عبارت‌‌اند از نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، و محمد (ص).
تعداد پیامبران
دربارۀ تعداد پیامبران روایات مختلفی وجود دارد. علامه طباطبایی بنا به روایتی مشهور، تعداد آنان را ۱۲۴ هزار تن نقل می‌کند.[۹] اولین پیامبر حضرت آدم(ع)[۱۰] و آخرین پیامبر حضرت محمد(ص) بوده است.[۱۱] از آن جایی که قرآن کریم در صدد بیان نام همه پیامبران الهی نبوده است[۱۲] در آن، تنها نام بیست و شش پیامبر الهی آمده است که عبارتند از: آدم، نوح، ادریس، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، یسع، ذوالکفل، الیاس، یونس، اسحاق، یعقوب، یوسف، شعیب، موسی، هارون، داود، سلیمان، ایوب، زکریا، یحیی، عیسی و محمد.
ویژگی‌های انبیا
برخی از مهمترین ویژگی‌های پیامبران عبارت است از: ـ برخورداری از وحی: پیامبران از طریق وحی الهی بر حقایق و معارف دینی واقف می‌شوند بدون آنکه در این دریافت دچار خطا و یا تردید گردند. ـ عصمت: متکلمان اسلامی بر این مسئله که پیامبران از عصمت برخوردارند اتفاق نظر دارند هر چند در تعیین حدود و ثغور آن اختلافاتی هست. ـ بشر بودن: قرآن کریم بر این ویژگی تأکید دارد و غالباً این مطلب را در جواب بهانه گیری‌های منکران و مخالفان مطرح می‌کند که می‌گفتند چرا انبیا از جنس بشرند و فرشته نیستند.[۱۳] ـ سخن گفتن به زبان امت خویش: حتی پیامبرانی که دارای رسالت عمومی و جهانی‌اند به زبان آن قومی که از میان آنان برخاسته و در بین آنان می‌زیسته‌اند تکلم می‌کرده اند.[۱۴] ـ شرح صدر: انبیاء دارای شرح صدر و قوت قلبی خاص هستند که هم به جهت کثرت و بشری و هم از جهت وحدت و عالم غیب توجه دارند . - الگوی نیکو: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ ...؛ قطعا براى شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقى نيكوست.[۱۵]
اهداف انبیا
خداوند در قرآن کریم سه هدف مهم را برای انبیا الهی مشخص می‌کند؛ «بندگی خدا و اجتناب از طاغوت»، «برقراری قسط و عدل در جامعه» و «برقراری حکومت الهی و عینیت دادن به بُعد ولایی خداوند».[۱۶] ایجاد امید و از بین بردن یأس در جامعه نیز از اهداف انبیای الهی و در راس آنها پیامبر(ص) و سپس اوصیای ایشان بود.[۱۷] همچنین برخی دیگر از اهداف مهم انبیا عبارتند از: دعوت به توحید: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ»[۱۸]؛ طبق این آیه همه انبیاء قبل از پیامبر اسلام نیز مردم را به سوى توحید و دورى از شرک فرا مىخواندند. دعوت به معاد: پیامبران تلاش کردند به مردم بفهمانند پس از این حیات دنیوى، حیات دیگرى وجود دارد که در آن به تمام اعمال و رفتار انسان‌ها رسیدگى مىشود و همه باید مراقب اعمال خود باشند. تعلیم بشریت: پیامبران مبعوث شدند تا به مردم علم و آگاهى و واقعیات مربوط به انسان و جهان را تعلیم دهند، «رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ»[۱۹] تزکیه و تقوا: پیامبران، مردم را به رها ساختن پلیدی‌هاى نفسانى، فرا مىخواندند، چرا که تا انسان‌ها از درون، ساخته نشوند و قلب آنها از خودخواهی‌ها آزاد نشود، نمىتوانند به کمال برسند. برپایى عدل و داد: «لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَيِّناتِ وَأَنزَلنا مَعَهُمُ الكِتابَ وَالميزانَ لِيَقومَ النّاسُ بِالقِسط»[۲۰] پیامبران، ماموریت داشتند تا با مفاسد اجتماعى مبارزه کرده، عدل و قسط را در جامعه حاکم نمایند.[۲۱] بارور کردن عقول و اندیشه‌ها و نشان دادن طریق سعادت نیز از مجموعه اهدافی است که پیامبران بر اساس دستورات الهی دنبال می‌کرده-اند.[۲۲]
فلسفه بعثت پیامبران از منظر قرآن
پیرامون چرایی و فلسفۀ برانگیخته و مبعوث شدن پیامبران می‌توان آیۀ 25 سورۀ حدید را از نظر گذراند: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ»[۲۳] دربارۀ محتوای این آیه می‌توان چنین اظهار کرد: آیه سه قسمت دارد، قسمت اول این آیه در بیان هدف از بعثت پیامبران، قسمت دوم این آیه بیان ابزار لازم برای برقراری عدالت و هدایت و قسمت سوم این آیه در خصوص بیان ضرورت حمایت و اطاعت پیامبران از سوی مردم است. پیامبران آمدند تا مردم را هدایت کنند این درحالی‌است که عالی‌ترین فلسفه بعثت پیامبران و هدف جامع و کلی ایشان هدایت و عدالت است.[۲۴] موانع تبلیغ انبیا در قرآن براساس آیات قرآن کریم استکبار و پیروی از هوای نفس[۲۵]، مقاومت صاحبان قدرت و سرمایه[۲۶]، اغواگری‌های شیطان[۲۷] و لجاجت و بهانه‌جویی مردم[۲۸] از جمله موانع موجود بر تبلیغ انبیا بوده‌اند.[۲۹]
منابع
پاورقی‌ها
- ↑ . لسان العرب، ج۱۴؛ ص۹؛ تاج العروس ج۱؛ ص۲۱۳.
- ↑ . المفردات، ج۱؛ ص۴۸۱.
- ↑ . معجم مقاییس اللغة، ج۵؛ ص۳۸۵. الصحاح جوهری، ج۶؛ ص۲۵۰۰. لسان العرب، ج۱۴؛ ص۳۰.
- ↑ همان
- ↑ . الصحاح جوهری، ج۱؛ ص۷۴؛ المفردات، ج۱؛ ص۲۶۰؛ لسان العرب، ج۹؛ ص۱۰.
- ↑ . ایمان به پیامبران سلف از ارکان اعتقادی اسلام است
- ↑ .انذار و تبشیر؛ روش پیامبران در امر تبلیغ/ تشویق زیاد، تنبلی و سستی می‌آورد
- ↑ احقاف/35
- ↑ المیزان، ج۲؛ ص۱۴۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۱؛ ص۳۲.
- ↑ احزاب/ 40.
- ↑ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ؛ «و مسلّماً پيش از تو فرستادگانى را روانه كرديم. برخى از آنان را [ماجرايشان را] بر تو حكايت كرده‌ايم و برخى از ايشان را بر تو حكايت نكرده‌ايم» (غافر/ آیه۷۸)
- ↑ انعام/ 8.
- ↑ دخان/58.
- ↑ فلسفه وجود پیامبران از دیدگاه قرآن / چه زمانی دعا کنیم؟
- ↑ هدف اصلی پیامبران از بین بردن یأس و ناامیدی در جامعه بود
- ↑ هدف اصلی پیامبران از بین بردن یأس و ناامیدی در جامعه بود
- ↑ انبیا/25.
- ↑ بقره/ ۱۲۹.
- ↑ .حدید/۲۵.
- ↑ راز بعثت پیامبران
- ↑ رسالت انبیای الهی بارور کردن عقول و اندیشه‌هاست
- ↑ حدید/25: به راستى [ما] پيامبران خود را با دلايل آشكار روانه كرديم و با آنها كتاب و ترازو را فرود آورديم تا مردم به انصاف برخيزند، و آهن را كه در آن براى مردم خطرى سخت و سودهايى است، پديد آورديم، تا خدا معلوم بدارد چه كسى در نهان، او و پيامبرانش را يارى مىكند. آرى، خدا نيرومند شكست ناپذير است.
- ↑ .هدف و ابزار پیامبران در بعثت/هدایت و عدالت؛ عالی‌ترین فلسفه بعثت پیامبران
- ↑ . «أَفَکُلَّما جاءَکُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَریقاً کَذَّبْتُمْ وَ فَریقاً تَقْتُلُون»؛ «پس چرا هر گاه پيامبرى چيزى را كه خوشايند شما نبود برايتان آورد، كبر ورزيديد؟ گروهى را دروغگو خوانديد و گروهى را كشتيد.» (بقره/87)
- ↑ . «وَ ما أَرْسَلْنا فی قَرْیَةٍ مِنْ نَذیرٍ إِلاَّ قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ کافِرُون؛ «و ما هیچ رسول بیم دهنده‌ای در دیاری نفرستادیم جز آنکه ثروتمندان عیّاش آن دیار (به رسولان) گفتند: ما به آنچه شما را به رسالت آن فرستاده‌اند کافریم.» (سبا/34)
- ↑ .تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ؛ «سوگند به خدا كه به سوى امتهاى پيش از تو [رسولانى] فرستاديم [اما] شيطان اعمالشان را برايشان آراست و امروز [هم] سرپرستشان هموست و برايشان عذابى دردناك است.»
- ↑ . فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ جَاءُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ؛ «پس اگر تو را تكذيب كردند، بدان كه پيامبرانى [هم] كه پيش از تو، دلايل روشن و نوشته‌ها و كتاب روشن آورده بودند، تكذيب شدند.» (آل عمران 184)
- ↑ موانعی که پیامبران(ع) در راه تبلیغ رسالتشان با آنها مواجه بودند