بیت القرآن (منامه)
بیت القرآن؛ مجموعه‌ای چندمنظوره با هدف نگهداری و نمایش هنرهای اسلامی است که در منطقه «حورا» منامه، پایتخت بحرین در سال ۱۹۹۰ میلادی بنیان‌گذاری شده است و به دلیل دربرداشتن موزه‌ای از نسخ خطی قرآن، یکی از شناخته‌شده‌ترین موزه‌های اسلامی در جهان به‌شمار می‌رود.[۱]
معرفی
بیتالقرآن مرکزی است که در سال ۱۹۹۰ به‌منظور نگهداری از نسخ خطی قرآن کریم و آثار نفیس اسلامی در منامه، پایتخت بحرین تأسیس شد. ایده تأسیس این مرکز فرهنگی که هم اکنون محل رفت و آمد بسیاری از پژوهشگران و محققان علوم اسلامی است، برای نخستین‌بار در سال ۱۹۸۴ توسط «عبداللطیف جاسم کانو» که مجموعه نادری از نسخ خطی قرآن کریم را در اختیار داشت، مطرح و با حمایت و کمک گروه‌های مختلف بحرینی و برخی کشورهای عربی در سال ۱۹۹۰ افتتاح شد.
سالن‌های اصلی بیتالقرآن
بیتالقرآن شامل سه سالن مهم است که تاریخ کتابت قرآن را از ابتدای تدوین تا عصر حاضر روایت می‌کند.
سالن مکه مکرمه
شامل نسخه‌های قرآنی خطی از قرن اول هجری تا ششم هجری که به خط کوفی ابتدائی نوشته شده. نسخه‌ها از پوست مجلد شده و در کنار این مصحفها، مجموعه‌هایی نادر از قرآن‌های خطی صدر اسلام نیز به چشم می‌خورد. در سالن مکه نسخه‌ای از قرآن کوچکی دیده می‌شود که احتمالا توسط زید‌بن ثابت، کاتب وحی و از یاران نزدیک پیامبر(ص) به نگارش درآمده است. تمام نسخه‌های قرآن این بخش، تاریخ کتابت قرآن را از ابتدا و نیز تاریخچه نقطه‌گذاری در خط عربی را روایت می‌کند.
سالن مدینه منوره
در این بخش از موزه، مجموعه‌ای از نسخه‌های قرآن نادر و بعضا کمیاب و بی‌بدیل که شاید فقط در برخی موزه‌های مهم جهان وجود داشته باشند، گنجانده شده است. مجموعه‌ای از قرآن‌های خطی که در شیراز ایران نوشته شده و از بدیع‌ترین نسخه‌های قرآن به لحاظ زیبایی نقش و نگار و خط و اصول نگارش به‌شمار می‌روند، مجموعه‌ای از قرآن‌های هندی مربوط به عهد مغول، نسخه‌های قدیمی قرآن کشمیر و شمال آفریقا شامل مراکش، الجزایر و تونس، قرآن‌های خطی ترکیه متعلق به عصر عثمانی، و مجموعه قرآن‌هایی از کشورهای عربی چون مصر، سوریه و لبنان نیز در این بخش به چشم می‌خورند.
سالن قدس شریف
این سالن دربردارنده نسخه‌های خطی از قرآن‌های قدیمی است که مثلا هر سطر آن‌ها با حرف الف آغاز می‌شود. یا مصحفی دیگر که با کلمه‌ای مشخص در هر صفحه متمایز شده و جهت تسهیل در امر حفظ قرآن به‌کار گرفته می‌شود.
در این بخش قرآن‌هایی به طول یک متر و نیم و یا قرآن تک صفحه‌ای نیز به چشم می‌خورد. همچنین بزرگترین و کوچکترین قرآن خطی، ریزنگاری قرآن و اسماء الحسنی بر روی دانه برنج، نخود و کنجد و صفحاتی از جزءهای قرآنی از جمله دیگر آثار موجود در این بخش است.[۲]
گنجینه‌های موجود در این موزه
مجموعه نسخ خطی قرآنی بیتالقرآن يكی از مهمترین مجموعههای جهان است. این مجموعه بزرگ شامل آثار خوشنویسی نفيس از اولین قرن هجری(۷ ـ ۸ میلادی) تا دوران معاصر و از همه مناطق جهان اسلام از چین تا اسپانیای اندلسی را شامل می‌شود.
نخستین نسخه از قرآن کریم که در عهد عثمان بن‌عفان به‌صورت مصحف(نسخه چاپی) نوشته شد؛ اولین نسخه از قرآن کریم که در سال ۱۶۹۴ میلادی در آلمان چاپ شد؛ قدیمی‌ترین نسخه ترجمه شده به زبان انگلیسی در سوئیس در سال ۹۵۵ هجری؛ بزرگترین مصحف جهان که در قرن هجده میلادی به خط نسخ در هند نوشته شد و تعدادی از مصحف‌های کوچک که تنها با ذره‌بین امکان خواندن آن‌ها وجود دارد، از جمله آثار گرانبهایی است که در این موزه نگهداری می‌شود.
در این موزه همچنین تعداد نسخ خطی ایرانی مربوط به قرن یازدهم هجری که آیات به شکل مربع و به خط نسخ و ثلث به‌گونه‌ای نوشته شده‌اند که از هر چهار طرف خوانده می‌شوند، وجود دارد.[۳]
مسجد
در مجمع بیتالقرآن منامه همچنین مسجدی با گنجایش ۱۵۰ نمازگزار وجود دارد. گنبد شیشه‌ای این مسجد که در نوع خود یکی از بزرگترین گنبدهای جهان به‌شمار می‌رود، توسط «احمد مصطفی»، خطاط مصری طراحی شده و آیه ۱۸ سوره توبه و اشکال هندسی بر روی آن نمایان است.محراب آبی و سفالی این مسجد نیز در سال ۱۹۸۴ توسط یک هنرمند سفالگر ترکیه‌ای ساخته و به آیه ۲۵۵ سوره بقره(آیه‌الکرسی) مزین شده است.
برگزاری نماز صبح و نماز تروایح(ویژه اهل تسنن) در ماه مبارک رمضان و تلاوت قرآن کریم توسط قاریانی از جهان عرب و کشورهای اسلامی بعد از برگزاری نماز از جمله فعالیت‌های این مسجد به‌شمار می‌رود.
کتابخانه فرقان
از دیگر بخش‌های این مجموعه چندمنظوره، کتابخانه فرقان بوده که از مراکز اصلی تحقیقات قرآنی به‌شمار می‌رود. این کتابخانه در دو طبقه شامل بیش از ۶۰ هزار کتاب مربوط به قرآن کریم و علوم قرآنی به زبان‌های مختلف است. کتابخانه در طبقه دوم ساختمان موزه واقع شده و بیست و پنج هزار جلد کتاب دینی، علمی و ادبی نیز به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه را در خود جای داده و از امکان تحقیقات اینترنتی در طول ساعات فعالیت کتابخانه برخوردار است.
امکان برخورداری از اتاق‌های شخصی برای پژوهشگران، محققان و دانشجویان دانشگاه‌ها به‌منظور بهره‌برداری از منابع کتابخانه نیز در این مکان میسر است.
مدرسه یوسف بن احمد کانو
حفظ قرآن کریم، آموزش تلاوت، تجوید، ترتیل به مبتدیان و همچنین آموزش علوم قرآنی به دانش‌آموزان مدرسه و تربیت قاریان بر حسب قرائت‌ها‌ی معروف از فعالیت‌های این مدرسه به‌شمار می‌رود. این مدرسه همچنین شامل هشت کلاس حفظ مجهز به جدیدترین امکانات رایانه‌ای و سمعی ـ بصری است.
سالن همایش
این مجموعه همچنین دارای یک سالن همایش با ظرفیت ۱۵۰ نفر است که برای نشست‌ها و سخنرانی‌های دانشگاهی از آن استفاده می‌شود و سخنرانان بسیاری از کشورهای مختلف جهان از سوی جمعیت‌ها و مؤسسات مختلف بحرین برای سمینار در آن دعوت می‌شوند.
منابع
ایکنا