قمی، علی بن ابراهیم
ابو الحسن، علی بن ابراهیم بن هاشم قمی، راوی و مفسر قرن سوم هجری، از یاران امام حسن عسکری (ع).
زندگی نامه
علی بن ابراهیم در نیمه دوم قرن سوم و اوایل قرن چهارم زندگی کرده است اما تاریخ دقیق ولادت و وفات وی مشخص نیست. پدر على بن ابراهیم،ابراهیم بن هاشم قمی از اصحاب امام رضا و امام جواد(ع) است. وى در اصل از بزرگان شیعیان کوفه بوده و سپس به شهر قم مهاجرت کرده است. درباره وی گفته اند: ابراهیم بن هاشم اولین کسى بود که احادیث ائمه بزرگوار تشیع را که در میان کوفه رایج بود، به شهر قم نقل و منتشر کرد.[۱]
اساتید
اولین استاد قمی پدر وی، ابراهیم بن هاشم است. پس از پدر، برادر ایشان اسحاق بن ابراهیم بن هاشم از اساتیدی است که بیشترین روایات را از آنان نقل کرده است. سایر اساتید علی بن قمی نیز به شرح ذیل است:
- محمد بن عیسی
- احمد بن محمد بن خالد برقی
- ایوب بن نوح
- احمد بن اسحاق بن سعد
- احمد بن محمد
- اسماعیل بن محمد ملکی
- حسن بن محمد
- حسن بن موسی الخشاب.[۲]
شاگردان
راویان متعددی از محضر درس قمی بهره برده‌اند، شاخص ترین شاگرد قمی ثقة الاسلام محمد بن یعقوب کلینی است که براساس آمار و ارقام بیشترین روایات کافی منقول از علی بن ابراهیم است. قاسم بن محمد، احمد بن زیاد بن جعفر همدانی، حسن بن حمزه علوی، محمد بن موسی بن متوکل از دیگر شاگردان ایشان به شمار می آیند.
جایگاه علمی
علی ابن ابراهیم قمی یکی از مشهورترین و معتبرترین روات شیعه به شمار می‌آید. از وی حدود ۷۱۴۰ روایت در مجموعه‌های روایی بزرگ شیعه نقل شده که ۶۲۱۴ روایت آن را از پدر خود ابراهیم بن هاشم روایت کرده است. قمی از احترام خاصی نزد علما و فقهای شیعه برخوردار است. مرحوم کلینی در کتاب کافی بسیاری از روایات خود را به او مستند می‌سازد. علی بن ابراهیم جزء اولین راویان بزرگ حدیث در شهر قم میباشد و فقهای شیعه او را استاد مشایخ قم و از بزرگترین چهره‌های آن شهر می‌دانند. رجال‌شناسان، او را ثقه و مورد اعتماد در امر حدیث شناخته اند: نجاشی، علی بن ابراهیم را فردی مورد اطمینان در نقل روایات و دارای ایمانی ثابت و استوار معرفی کرده است. سایر راویان طبرسی در إعلام الوری علی بن ابراهیم را از بزرگترین راویان شیعه می‌داند.[۳][۴]
تالیفات
برجسته ترین کتاب علی بن ابراهیم «تفسیر قمی» است. این تفسیر از مجموعه تفاسیر روایی شیعه است که در آن روایات تفسیری اهل بیت(ع) بدون آنکه نویسنده در معنای آیات دست به اجتهاد و تفسیر بزند، گرد آمده است. بیشتر روایات کتاب از طریق پدر مؤلف ابراهیم بن هاشم نقل شده‌اند. شایان ذکر است تفسیر قمی از معتبرترین تفاسیر روایی شیعه است. قمی دارای تالیفات دیگری نیز میباشد که برخی از آن ها اشاره شده است:[۵]
- کتاب الناسخ والمنسوخ
- کتاب قرب الاسناد
- کتاب الشرائع
- کتاب الحیض
- کتاب التوحید والشرک
- تاب فضائل امیرالمؤمنین علیه‌السلام
- کتاب المغازی
- کتاب الانبیاء
- کتاب المشذر
- کتاب المناقب
- کتاب اختیار القرآن.
منابع
خبرگزاری ایکنا
ویکی شیعه
ویکی فقه