شق القمر

شق القمر؛ از معجزات پیامبر(ص) که بنابر منابع روایی، رسول اکرم(ص) با اشاره انگشت خود باعث دو نیمه شدن ماه شد.

معنای لغوی

شَقُّ القمر، اصطلاحی است قرآنی مرکب از دو واژه شق به معنای شکافتن، شقه کردن، پاره کردن و شکستن و القمر به معنای ماه.

قضیه تاریخی شق القمر

شکافته شدن ماه در قرآن ذیل آیه اول سوره قمر ذکر شده و در اصل معجزه پیامبر اکرم (ص) است. قول خداوند متعال در آیه مباركة «اقتربت الساعة و انشق القمر» (قمر،۱)، دلالت بر همین امر دارد و به معنی آن است که قیامت نزدیک شده و ماه شکافته شد. چنانچه از این آیه نیز پیدا است انشقاق قمر از نشانه های نزدیک شدن قیامت است.

جریان انشقاق قمر توسط پیامبر از روایات متواتر است که قبل از هجرت رخ داد. از مشهورترین روایات روایت نقل شده از امام محمد باقر (ع) چنین است: هنگامی که پیامبر رسالت خویش را آشکار نمود و دعوت خود را در مکه علنی ساخت، قبایل قریش از بنی امیه، بنی تمیم وعدی از آنچه پیامبر اظهار نموده بود سخت حیرت زده شدند و در جلسه ای تصمیم گرفتند امری را از پیامبر (ص) طلب کنند که هیچ ساحر و کاهنی قادر به انجام آن نباشد. لذا تصمیم گرفتند از آن حضرت بخواهند ماه را در آسمان دو نیم کند و سپس آن را به روی زمین بیاورد. کافران و مشرکان گرد هم جمع شده نزد پیامبر (ص) رفتند و به ایشان گفتند بین ما و خودت آیتی قرار بده که ما به واسطه آن به تو ایمان آوریم و تصدیقت نماییم. پیامبر (ص) از ایشان پرسید چه می خواهید برایتان بیاورم که به خدا و رسولش ایمان آورید؟ گفتند: وعده ما سیاهی شب و طلوع ماه است. روی مشعرین بایست و از پروردگارت که می گویی تو را فرستاده بخواه که ماه را دو قسمت کند و از آسمان به زمینش آورد و یک قسمت آن را بر مشعرین و دیگری را بر صفا قرار دهد. پیامبر (ص) فرمود: آیا آنچنان که گفتید به خدا و رسولش ایمان می آورید؟ گفتند: بله یامحمد. به هنگام شب مردم به سوی کعبه شتافتند و پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین (ع) و مؤمنین خانه خدا را طواف کردند. ابوجهل و ابوسفیان نزدیک پیامبر شدند و به ایشان گفتند: الآن سحر و کهانت تو باطل میشود. این ماه پس به عهد خود وفا کن. پیامبر (ص) خطاب به علی (ع) فرمودند: ای اباالحسن از جایت برخیز و به جانب صفا بایست و به سوی مشعرین هروله کن و این ندا را اظهار کن: پروردگارا ای رب بیت الحرام و بلد الحرام و زمزم و ای مرسل، ای رسول به ماه اجازه ده تا شقه شود و به سوی زمین نزول کند و نیمی از آن روی مشعرین و نیم دیگر بر روی صفا قرار گیرد که همانا نجوای ما را میشنوی و به هر چیزی آگاهی. علی (ع) بین صفا و مروه هروله کرد و ندا سرداد و کلامش هنوز پایان نیافته بود که نزدیک بود زمین اهلش را فرو برد و آسمان فرو افتد. پیامبر (ص) فرمود: این آن چیزی است که از من طلب کردید، پس به ماه نظاره کنید سپس ماه دو نیم شد و نیمی از آن روی مشعرین و نیم دیگر روی صفا واقع شد. مکه روشن و منور گردید. منافقین فریاد زدند محمد (ص) با سحرش ما را هلاک کرد. ای محمد هر چه میخواهی انجام بده ما هرگز به تو ایمان نمی آوریم آنگاه ماه به مکان خود در آسمان بازگشت. برخی مردم زبان به ملامت گشودند و برخی دیگر اظهار کردند که به ایشان ایمان آوردند.

از حضرت علی (ع) روایت است که هنگام انشقاق قمر پیامبر مکرر فرمود شاهد باشید. با این حال روایت شده که بسیاری از مشرکان باز هم با دیدن شق القمر ایمان نیاورده و آن را سحر پیامبر خواندند. آیه دوم سوره قمر نیز بر همین مطلب اشاره دارد: «و ان بروا أنه يعرضوا ويقولوا سحر مستمر» - چون آیتی را بینند از آن روی می گردانند و می گویند این جادویی مستمر است.

از ابن مسعود است که ماه در زمان پیامبر دو نیم شد و در آن حال مردم گفتند محمد ما را سحر کرده. مردی گفت: اگر ما را سحر کرده نمی تواند همه مردم را سحر کند و آمده که در شب بدر که شب چهاردهم ماه بود و شب شق القمر، جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل شده فرمود: خداوند بر تو سلام فرستاد و گفت همانا من همه چیز را به اطاعت تو امر نمودم پیامبر سرخویش را بالا برد و به ماه امر کرد که شقه شود.

وقوع انشقاق قمر را عده ای از صحابه پیامبر (ص) نقل کرده اند که عبارتند از: عبدالله بن مسعود، انس بن مالک، حذيفة بن سليمان ابن عباس، جبير بن مطعم و عبدالله بن عمر. در برخی روایات محل واقع شدن دو پاره ماه را کوه قعیقعان و ابوقبیس آمده است و نیز برخی وقوع آن را دوبار دانسته اند که بنابر روایات متعدد این سخن خلاف واقع است.

دیدگاه آیت الله مرعشی در مورد شق القمر

اسناد به دست آمده از شق القمر در جهان امروز ، در مجمع البیان از قول آیت الله مرعشی نجفی آمده است که چند سال قبل در پکن پایتخت کشور چین کمونیست ساختمانی خراب شده آنجا را حفاری کردند در زیرزمین و سرداب آن ستونهایی نمایان شد که بر بالای ستونی به به خط چینی نوشته بود این بنا در سال دو نیمه شدن ماه انجام گرفت چون حساب کردند با سال هشتم از بعثت مطابق شد. در جرائد نوشتند و از مصر هم جماعتی رفتند و آنرا دیده و در مجلات مصری منعکس نمودند. پس موضوع شق القمر از آیات ظاهرات و معجزات باهرات پیامبر (ص) بوده و جای تردید نیست.

ارجاعات

الامالی شیخ طوسی ٢٤١؛ انوار قدسیه، محمد حسین اصفهانی، ۱۹؛ تفسیر روض الجنان و روح الجنان، ابوالفتوح رازی، ۱۳۹۵/۱۰؛ سبل الهدى صالحی شامی ۱۳۱/۹؛ سنن ترمذی؛ فتح الباری، ابن حجر عسقلانی، ۱۳۹؛ فتح القدير، شوکانی، ۱۲۰/۵؛ قاموس قرآن، علی اکبر قرشی، ۳۹/۹؛ مستدرك سفينة البحار، على نمازی، ۲۵۱/۱؛ مسند امام رضا، عزیز الله عطاردی، ۱۷۸/۲؛ الهداية الكبرى، حسين بن حمدان حضیبی ۷۲؛ مجمع البیان، ٠١١/٢٤.

منابع

این مدخل برگرفته از دایرة المعارف تشیع است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.