حوامیم

حوامیم؛ جمعی از سوره های قرآن که با حروف مقطعه «حم» شروع می شوند.

حوامیم در قرآن

حوامیم، جمع (ح، م) و حم نخستین آیه از هفت سوره از قرآن کریم است که به صورت حروف مقطعه اسرار آمیز نازل شده و بدین جهت آن سوره ها را حوامیم گویند. آنها همگی در مکه نازل شده و از جزء بیست و چهارم تا بیست و ششم قرآن بدین شرح مرتب گردیده اند:

(۱) المؤمن (یا غافر) سوره چهلم و دارای ۸۵ آیه

(۲) فصلت (یا سجده)، سوره چهل و یکم و دارای ۵۴ آیه

(۳) شوری، سوره چهل و دوم و دارای ۵۳ آیه که آیه اول آن حم و دنباله آن حروف مقطعه ع، س، ق می باشد

(۴) زخرف سوره چهل و سوم و دارای ۸۹ آیه

(۵) دخان، سورۀ چهل و چهارم و دارای ۵۹ آیه

(۶) جاثیه سوره چهل و پنجم و دارای ۳۷ آیه

احقاف سوره چهل و ششم و دارای ۳۵ آیه است. حروف مقطعه یا حروف الفبای مرموزی که در آغاز بعضی از سوره های قرآن آمده و فواتح سور نیز گفته می شود عبارت از ۲۹ حرف است که «ح م» و «ع س ق» نیز جزئی از آنها هستند.  تکرار حم در هفت سوره متوالی باعث شده که برای آن خواص ویژه ای قائل شوند و حتی بر قرائت مطلق حوامیم نیز تأکید کنند. در مجمع البیان و ثواب الاعمال به روایت از امام باقر (ع) و نیز به روایت از ابی بن کعب از رسول خدا (ص) فضل در قرائت هفت سوره حوامیم نقل شده است. علامه طباطبائی در المیزان در مورد حم عسق گوید: این پنج حرف از حروف مقطعه است که در اوائل چند سوره از سوره های قرآنی درآمده و این از مختصات قرآن کریم است و در هیچ کتاب آسمانی بیشتر این سوره ها دیگر دیده نمی شود و.... شباهتی در آیات اول مشاهده می شود.... که در سایر سروده ها دیده نمی شود. دهخدا به نقل از اقرب الموارد و منتهی الارب گوید: (حم یا حوامیم) در بعضی اشعار آمده و أن اسم اعظم الهی است یا قسم و سوگند است یا حروف مقطعه از لفظ الرحمن است. سیوطی می گوید و حاکم از

ابن مسعود آورده که گفت حوامیم دیبای قرآن است.

ارجاعات

لغت نامه دهخدا، ذيل حم؛ الميزان، اول سوره شوری، جزء ٢٤؛ ترجمة الاتقان ، ۲۰۰/۱.

منابع

این مدخل برگرفته از دایرة المعارف تشیع است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.