آزر

آزر؛ نام پدر، ناپدری و یا عموی حضرت ابراهیم که در قرآن به نیکی از او یاد نشده است.

شناسه اسمی آزر

الف) نام آزر

واژه آزر یک بار در قرآن آمده: «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ آزَرَ» (انعام/۷۴) و به صورت «الأبيه» دوازده بار به کار رفته است. واژه «آزر» معرب آزور به معنای همواره مشغول خدمت بودن، مشابه کلمه وزیر است و چون او وزیر مورد اعتماد و گرداننده امور نمرود بوده آزر نامیده شده است.

ب) مدت عمر و محل وفات

آزر در ۲۵۰ یا ۲۶۰ سالگی در حران یکی از شهرهای عراق در گذشت.

شناسه شغلی و خدماتی آزر

طبق روایتی از امام صادق، آزر وزیر و گرداننده دربار نمرود بوده و همچنین او سرپرستی امور بت خانه را از سوی نمرود به عهده داشت.

شناسه فکری و عقیدتی آزر

الف) مشرک و بت پرست

بنابر آیات قرآن آزر از نظر اعتقادی فردی گمراه و بت پرست بود و بتهایی را که دارای نقش و نگار بودند پرستش میکرد تا جایی که حضرت ابراهیم خطاب به آذر و قوم خود می فرماید: «مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ»؛ این مجسمه های بی روح چیست که شما آن را پرستش میکنید. (انبیاء/۵۲) همچنین موجودات بی جان را که بدون هر گونه توانایی بودند عبادت می کرد. از این رو ابراهیم خطاب به او می فرماید: «لم تَعْبُدُ ما لا يَسْمَعُ وَلا يبْصِرُ وَلا يَغْنِي عَنْكَ شَيْئًا»؛ چرا چیزی را می پرستی که نه می شنود و نه می بیند و نه هیچ مشکلی را از تو حل میکند؟ (مریم/۴۲) او به اعتکاف و عبادت در کنار بتها نیز می پرداخت (شعراء/۷۱)

ب) اطاعت و پیروی از شیطان

از دیگر رفتارهای آزر پیروی از شیطان بوده است. ابراهیم خطاب به او می فرماید: «یا أبتِ لا تعبدِ الشَّيطان إن الشيطان كان للرحمن عصیا»؛ ای پدر، شیطان را پرستش مکن که شیطان نسبت به خداوند رحمان عصیان گر بود. (مریم/۴۴) همچنین آزر تا آخر عمرش ایمان نیاورد و کافر از دنیا رفت.

شناسه تبلیغی آزر

آزر از مبلغان و مدافعان سرسخت آیین بت پرستی بود که در جامعه مشرک آن روز نفوذ و اعتبار فراوانی داشته است. ابراهیم نیز خطاب به آزر می فرماید: «... تَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّي أَراكَ وَقَوْمَكَ فِي ضَلالٍ مُبین»؛ آیا بت هایی را معبودان خود انتخاب می کنی؟! من تو و قوم تو را در گمراهی آشکار میبینم. (انعام/۷۴)

شناسه خانوادگی آزر

الف) نسب آزر: آزر پسر باعز، پسر تاخور، پسر ارغو، پسر فالغ، پسر سالخ، پسر ارفخشد، پسر سام، پسر نوح است.

ب) فرزندان: برخی ابراهیم را فرزند آزار می دانند و دلیل آن را واژه «اب» در قرآن می گویند. (انعام/۷۲۴) علامه طباطبایی، میان واژه «والد» و «اب» فرق گذاشته است و می گوید: «والد» فقط به پدر صلبی گفته می شود، ولی «اب» بر جد و عمو و جز آن گفته شده و در قرآن هم به کار رفته است. از جمله: «وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَائِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَقَ وَيَعْقُوب»؛ آیین پدرانم، ابراهیم و اسحاق و یعقوب را پیروی کردم. (یوسف/۳۸) پس با اینکه اسحاق، جد یوسف و ابراهیم ، جد پدر او به شمار می رود، برای هر یک از این دو، «اب» به کار رفته است. بنابراین می توان گفت آزر طبق آیات قرآن پدر حقیقی ابراهیم نبوده بلکه دارای صفاتی بود که کلمه «اب» درباره او به کار برده شده است. در لغت نیز واژه «اب» برای جـد، عمو، شوهر مادر و یا هر صاحب اختیار و بزرگی که از او پیروی می شود، استفاده شده است. بیشتر مفسران و تاریخ نویسان نام پدر ابراهیم را تارخ یا تارح خوانده اند. همچنین آنان در اینکه آزر مشرک پدر ابراهیم نیست، اتفاق نظر دارند و او را پدر مادر با عموی ابراهیم دانسته اند.

شناسه قومی آزر

قوم آزر، همانند خود او مردمی گمراه و مشرک بودند و همواره به عبادت بت ها می پرداختند به گونه ای که بت پرستی آزر و قومش موجب بیزاری ابراهیم از آنان شده بود.