پروژه «قرآن به مثابه منبعی برای اواخر دوران باستان»

پروژه «قرآن به مثابه منبعی برای اواخر دوران باستان»(QaSLA) ؛ پروژه ای حمایت شده توسط کمیسیون تحقیقات اتحاد اروپا(European Research Council (ERC)) که با استفاده از قرآن درصدد بازخوانی وضعیت یهودیت و مسیحیت در دوره باستان متاخر را دارد.

معرفی

پروژه The Qur’an as a Source for Late Antiquity (قرآن به عنوان منبعی برای اواخر دوران باستان) با عنوان اختصاری (QaSLA) یکی از تحقیقاتی است که در ۱ اکتبر ۲۰۲۰ آغاز شده و قرار است تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۵ به پایان برسد. مجری این پروژه در دانشگاه توبینگن دکتر هولگر زلنتین(Holger Zellentin) است و ایده مرکزی‌اش مبتنی بر آن است که پیام قرآن به مردم مکه و مدینه را تنها در چارچوب تعامل مستمر و انتقادی آن با سنت‌های یهودی و مسیحی می‌توان به طور کامل درک کرد. در این پروژه، قرآن به عنوان منبعی اصلی و اولیه برای شناخت وضعیت مذهبی شبه جزیره عربستان در باستان متأخر قرار گرفته است و با واکاوی مفاهیم قرآن تلاش شده است تا توسعه سنت‌های یهودی و مسیحی در دوران باستان متأخر به دست آورده شود.

پروژه QaSLA در ابتدا به تحلیل قرابت بین قرآن و اشکال شناخته شده گفتارها و شیوه‌های کتاب مقدسی، تفسیری، تشریعی، قانونی، روایی، آیینی و شعری یهودیت و مسیحیت می‌پردازد تا تشخیص دهد که کدام یک از آنها در شبه جزیره در جریان بوده است. سپس از قرآن به‌عنوان نقطه‌ ثقلی استفاده می‌کند که با استفاده از آن امکان بازنگری در روندهای مذهبی باستانی متاخر در سراسر خاورمیانه فراهم آورده شود. روشی که برای این پژوهش در نظر گرفته شده است میان رشته‌ای بوده و با ترکیب رشته‌های مختلف انجام می‌شود.

همکاران پروژه

برخی از همکاران اصلی این طرح عبارتند از Ana Davitashvili(آنا داویتاشویلی)، Valentina Grasso (والنتینا گراسو)، Nadja Abuhussein(نجا ابوحسین)، Nicolai Sinai(نیکولای سینا)، Stefanie Rudolf (استفانی رودولف)، Holger Zellentin (هولگر زلنتین)، Bilal Badat (بلال بدات)، Raashid S. Goyal (رشید س گویال).

خروجی های پروژه

دستاوردهای حاصل از تحقیقات این پروژه تاکنون در چهار قالب نگارش کتاب مستقل، نگارش فصل‌هایی از کتاب، مقالات پژوهشی و همچنین مقالات همایشی و مروری ارائه شده است که عناوین برخی از این دستاوردها در ادامه معرفی می‌شود.

برخی از خروجی های این پروژه که در قالب فصول کتاب نوشته شده است به شرح ذیل است:

• فصل « Beyond Ring Composition: A Comparison of Formal Features in Sūrat al-ʿAlaq (Q ۹۶) and Bavli Bava Batra ۸a » از کتاب Structural Dividers in the Qur'an  از Holger Zellentin (هولگر زلنتین) در انتشارات راتلج.
• فصل « Zwischen Bibel und Byzanz: „Verderben auf der Erde“ (fasād fi l‑arḍ) und die koranische Strafgesetzgebung » از کتاب  Normativiät – Religion - Mobilität  از Holger Zellentin (هولگر زلنتین) در انتشارات Mohr Siebeck .
• فصل«One Letter Yud shall not Pass Away from the Law”: Matthew ۵:۱۷ to Shabbat ۱۱۶a-b» از کتاب Religious Identities in Antiquity and the Early Middle Ages: Walking Together & Parting Ways از Holger Zellentin (هولگر زلنتین) در انتشارات بریل.
• فصل « ‘Honour with Silence the Words of Your Creator’: Moses’ Silence in bMenaḥot ۲۹b in Light of its Jewish and Christian Context » از کتاب Syriac Theology: Past and Present  از Holger Zellentin (هولگر زلنتین) در انتشارات بریل.

برخی از خروجی های این پروژه که در قالب کتاب مستقل نگارش یافته است به شرح ذیل است:

• کتاب Law Beyond Israel From the Bible to the Qur’an از Holger Zellentin (هولگر زلنتین) در انتشارات آکسفورد
• کتاب Pre Islamic Arabia (Societies, Politics, Cults and Identities during Late Antiquity)  از Valentina Grasso (والنتینا گراسو) در انتشارات کمبریج

برخی از خروجی‌های این پروژه که در قالب مقالات پژوهشی نگارش یافته است به شرح ذیل است:

• مقاله The Inner-qurʾānic Development of the Image of Women in Paradise: From the ḥūr ʿīn to Believing Women از Ana Davitashvili(آنا داویتاشویلی)  در نشریه Journal of International Qurʾanic Studies Association, شماره هفتم، ۲۰۲۲
• مقاله banū isrāʾīl, ahl al-kitāb, al-yahūd wa-l-naṣārā: The Qur’anic Community’s Encounters with Jews and Christians از Holger Zellentin (هولگر زلنتین)، در نشریه Entangled Religions: Muslim Perspectives on Jewish-Christian Relations شماره سیزدهم، ۲۰۲۳

سایر خروجی‌های این پروژه که در قالب مقالات مروری یا همایشی نگارش یافته است به شرح ذیل است:

• مقاله Review of J. Tannous, “The Making of the Medieval Middle East: Religion, Society, and Simple Believers” از Valentina Grasso (والنتینا گراسو) در نشریه Journal of the American Oriental Society شماره صد و چهل و یک، ۲۰۲۱
• مقاله Book Review: Angelika Neuwirth, Dirk Hartwig: Der Koran. Band ۲,۲: Spätmittelmekkanische Suren. ۲۰۲۱ از Ana Davitashvili(آنا داویتاشویلی)  در نشریه Orientalistische Literaturzeitung شماره صد و هفده، ۲۰۲۲
• مقاله The Gods of the Qur’ān: the Rise of Ḥijāzī Henotheism during Late Antiquity از Valentina Grasso (والنتینا گراسو) در مجموعه مقالات همایش The Study of Islamic Origins. New Perspectives and Contexts، ۲۰۲۱
• مقاله Karim Samji: The Qurʾān. A Form-Critical History از Ana Davitashvili(آنا داویتاشویلی)  در نشریه Orientalistische Literaturzeitung شماره صد و هفده، ۲۰۲۲
• مقاله Review of S. Stroumsa and G. G. Stroumsa, “Einer Dreifältige Schnur: Über Judentum, Christentum und Islam in Geschichte und Wissenschaft از Valentina Grasso (والنتینا گراسو) در نشریه Journal of Ecclesiastical History، شماره هفتاد و دو، ۲۰۲۱
• مقاله Book Review: Joachim Jakob: Syrisches Christentum und früher Islam. Theologische Reaktionen in syrisch-sprachigen Texten vom ۷. bis ۹. Jahrhundert. از Ana Davitashvili(آنا داویتاشویلی) در نشریه Review of Qurʾanic Research شماره هشت، ۲۰۲۲

سایت پروژه

سایت https://www.qasla.eu/home  صفحه ای است که توسط همکاران این پروژه برای اطلاع رسانی در مورد برنامه های آن راه اندازی شده است و در آن علاوه بر امکان آشنایی تفصیلی با پژوهشگران طرح امکان دستیابی مستقیم به آثار نگارش شده این پروژه نیز وجود دارد.

منبع

ایکنا

سایت کمیسیون تحقیقات اتحادیه اروپا

دانشگاه توبینگن