سازمان دارالقرآن الکریم

سازمان دارالقرآن الکریم؛ باسابقه‌ترین نهاد قرآنی کشور وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی. سازمان دارالقرآن اولین نهاد حاکمیتی در زمینه فعالیت‌های قرآنی است که در سال ۱۳۶۰ در کشور شکل گرفته است و مبدع بسیاری از اتفاقات قرآنی است. حوزه‌های فعالیت این سازمان، شامل آموزش‌های عمومی و تخصصی، کارگاه‌های آموزش سبک زندگی قرآنی، فعالیت‌های علمی، پژوهشی و مطالعاتی، ساماندهی و پشتيبانی از تشكل‌های قرآنی و فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی است. سازمان دارالقرآن در برنامه‌های اجرایی خود اهدافی چون ارتقای آموزش قرآن در سطوح مختلف، گفتمان‌سازی در مباحث قرآنی و انس بیشتر مردم با فرهنگ قرآن را دنبال می‌نماید. برخی از وظایف و مسئولیت‌های مهم این سازمان عبارتند از: تصحیح و چاپ و نشر قرآن، اعزام قاریان به مناطق مختلف داخل و خارج از کشور، ساماندهی و مجوزدهی تشکل‌های قرآنی و مدیریت دبیرخانه آزمون ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی حفظ قرآن.

تعریف سازمان دارالقرآن الکریم

سازمان درالقرآن الکریم یکی از مؤسسات وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است که در راستای توسعه و تعمیق فرهنگ حیات بخش قرآن کریم و تعالیم انسان‌ساز اهل بیت عصمت و طهارت به عنوان محور اندیشه و عمل امت اسلامی، وظایف و مأموریت‌های خاصی را بر عهده دارد. تلاش در جهت توسعه کمی و کیفی آموزش‌های قرآن کریم با نگرش کلان و اصولی، به واسطه بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و امکانات آموزشی کشور، یکی از برنامه‌های این سازمان است که به شیوه‌های مختلفی اعمال می‌شود. توسعه کمی و کیفی تبلیغات و انتشارات قرآنی و تلاش در جهت جذابیت و غنای هر چه بیشتر این فعالیت‌ها، فراهم کردن فضای مناسب فرهنگی - تبلیغی در جامعه، ترغیب و تشویق آحاد مردم به آشنایی و انس هرچه بیشتر با فرهنگ انسان‌ساز قرآن کریم از طریق برگزاری نمایشگاه‌ها، مراسم، محافل، مسابقات، جشنواره‌ها و همایش‌های قرآنی از دیگر اهداف و برنامه های سازمان دارالقرآن است. مکانیزه شدن سیستم تصحیح و بررسی قرآن‌ها اقدامی است که از سوی این سازمان به منظور سرعت بخشیدن به روند تصحیح قرآن‌ها پیگیری می‌شود. حمایت و پشتیبانی از حرکت‌های خودجوش مردمی در زمینه نشر و ترویج فرهنگ قرآن کریم، تلاش جهت هماهنگی و ساماندهی این حرکت‌ها و نظارت هر چه بهتر نسبت به فعالیت‌های قرآنی نهادها و تشکل‌های مردمی نیز برنامه و هدف دیگر این سازمان است.

روند شکل‌گیری سازمان دارالقرآن الکریم

سازمان تبلیغات اسلامی در راستای وظایف اساسی خود، ابتدا بخش قرآن را در سال ۱۳۶۱، با هدف گسترش فعالیت‌های قرآنی در سطح جامعه تأسیس کرد. بخش قرآن با ابداع فعالیت‌های نو همچون استانداردسازی آموزش قرآن در تمامی سطوح و اجرای گسترده قرآن‌آموزی در سطح کشور در قالب طرح‌هایی مانند «بسیج قرآن‌آموزی» و «طرح رمضان» پایه‌گذار بسیاری از فعالیت‌های اثرگذار قرآنی در کشور شد. پس از چندی در سال ۱۳۷۶ به علت رشد و گسترش فعالیت‌هایش، رده تشکیلاتی آن به اداره کل ارتقا پیدا کرد. با‌ توجه به ضرورت ارتقای سطح کمی و کیفی فعالیت‌های قرآنی کشور و با عنایت به سابقه و پیشینیه دو دهه فعالیت‌های قرآنی، این اداره کل در دهم خرداد ۱۳۸۱ با تغییر ساختار تشکیلاتی به یکی از مجموعه‌های وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی تبدیل شد و با نام «سازمان دارالقرآن الکریم» شکل گرفت. بعد از این تغییر روند، فعالیت‌ها و برنامه‌های این سازمان به شکل قابل توجهی گسترده شد و این سازمان را به مهمترین مرکز فعالیت‌های شاخص قرآنی کشور بدل کرد تا جایی که امروز بیش از دو هزار مؤسسه، هشت هزار خانه قرآن و ۲۴۰ تشکل قرآنی را تحت نظارت خود قرار داده است. فراگیری فعالیت‌های سازمان دارالقرآن آن را به عنوان گسترده‌ترین و تخصصی‌ترین شبکه تشکیلات قرآنی کشور بدل کرد تا جمع کثیری از جامعه قرآنی را تحت پوشش فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی، تبلیغی و نظارتی خود قرار دهد.

رسالت سازمان دارالقرآن الکریم

سازمان دارالقرآن الکریم مطابق رسالت سازمان اسلامی، وظیفه تبیین اندیشه تابناک اسلام ناب بر پایه وحی را برعهده دارد و در همین راستا راهبری آموزش‌های همگانی قرآن ناظر به مسائل روز جامعه به‌عنوان اقدام محوری این سازمان مدنظر است که در راستای تحقق موضوع جهاد تبیین دنبال می‌شود.

ارکان سازمان دارالقرآن الکریم

اركان سازمان عبارتند از: 1. هیئت امناء؛ 2. رئیس سازمان؛ 3. ركن نظارتی. هیئت امناء سازمان متشكل از اعضای زیر است:

1. رئیس سازمان تبلیغات اسلامی (رئیس هیئت امناء)

2. رئیس سازمان(دبیر هیئت امناء)

3. تعداد حداقل ۷ نفر از خبرگان قرآنی كشور كه با حكم رئیس سازمان تبلیغات اسلامی به مدت (۴) سال به عضویت هیئت امناء منصوب می‌شوند.

رئیس سازمان: رئیس سازمان به عنوان بالاترین مقام اجرایی به پیشنهاد هیئت امناء و با حكم رئیس سازمان تبلیغات اسلامی به مدت (۳) سال به این سمت منصوب می‌شود و انتصاب مجدد وی برای دوره‌های بعدی بلامانع است.

اقدامات سازمان دارالقرآن

در طول سالیان گذشته فعالیت‌های اثرگذاری در زمینه‌های آموزش علوم روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، صوت و لحن، حفظ، سبک زندگی و تربیت معلم قرآن کریم در کشور توسط سازمان دارالقرآن الکریم انجام شده است. این سازمان دارای عقبه قوی و سابقه درخشانی است. در دوران جدید در فعالیت این سازمان ضمن حفظ و ادامه روال گذشته، نسبت به فضای تدبر و تفسیر قرآن کریم، گفتمان‌سازی و فرهنگ‌سازی مفاهیم پایه‌ای قرآن کریم و تولید محتوای قرآنی در راستای جهاد تبیین با توجه به دغدغه مقام معظم رهبری توجه ویژه‌ای شده است.

وظایف و مسئولیت‌های سازمان دارالقرآن الکریم

سازمان دارالقرآن به تصحیح و چاپ و نشر قرآن کریم، اعزام قاریان به مناطق مختلف داخل و خارج از کشور، ساماندهی و مجوزدهی تشکل‌ها و فعالان قرآن کریم اشتغال دارد. همچنین بحث آموزش‌های همگانی قرآن کریم یکی از مأموریت‌های ویژه‌ای است که با تصویب منشور توسعه فرهنگ قرآنی در سطوح مختلف از روخوانی، روان‌خوانی، صوت و لحن و حفظ قرآن کریم برعهده سازمان دارالقرآن قرار گرفت و سازمان، مدیریت دبیرخانه آزمون ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی حفظ قرآن را نیز در ذیل ستاد راهبری حفظ بر عهده گرفت. در سند راهبردی جدید سازمان دارالقرآن، دو بحث تمرکز بر تدبر قرآن کریم در آموزش همگانی و گفتمان‌سازی مفاهیم پایه قرآنی در راستای جهاد تبیین به ماموریت‌های سازمان اضافه شده است. همچنین سازمان دارالقرآن موظف شد تا با همکاری و تشریک مساعی با مراکز و دستگاه‌های مختلف فرهنگی داخل و خارج از کشور، زمینه طراحی و اجرای فعالیت‌های مختلف قرآنی و ارائه خدمات کارشناسی و مشاوره به این مراکز را حمایت و پشتیبانی کند. اقدامات سازمان دارالقرآن به نحوی پیش رفت که در کنار وظایف سازمانی، مأموریت‌های فراسازمانی و ملی نیز برای آن تعریف شد که مهمترین آن‌ها شامل «دبیری ستاد نهضت قرآن‌آموزی‌ کشور»، «طراحی آیین‌نامه اجرایی طرح آموزش قرآن کارکنان دولت و چگونگی اعطای مدرک به آنان»، «دبیرخانه ارزشیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم» و... است.

حوزه‌های فعالیت سازمان دارالقرآن الکریم

طرح‌های سازمان دارالقرآن الکریم در ۱۰ حوزه‌ شامل آموزش‌های عمومی، آموزش‌های تخصصی، کارگاه‌ها و دوره‌های آموزش سبک زندگی قرآنی، آموزش تخصصی استعدادهای قرآنی، فعالیت‌های علمی، پژوهشی و مطالعاتی، اجرای طرح ملی ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن کریم، راهبری، ساماندهی و پشتيبانی از فعاليت‌های مردمی و تشكل‌های قرآنی، راهبری و مدیریت فعالیت‌های قرآنی استان‌ها و فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی است.

فعالیت‌های آموزشی - پژوهشی سازمان دارالقرآن الکریم

این سازمان با برگزاری بزرگ‌ترین برنامه‌های آموزشی و پژوهشی در حیطه قرآنی به‌عنوان گسترده‌ترین شبکه قرآنی کشور محسوب می‌شود. صدها هزار دوره آموزشی شامل دوره‌های عمومی، متوسطه و تخصصی، برگزاری برنامه‌های تبلیغی ـ ترویجی از قبیل مسابقات و جشنواره‌ها در حیطه قرآنی، انتشار نشریات و نرم‌افزارهای قرآنی و حمایت نقدی از مؤسسات قرآنی نقاط مختلف کشور بخشی از فعالیت‌های گسترده قرآنی سازمان دارالقرآن الکریم است. رویکرد اصلی سازمان دارالقرآن الکریم سپردن فعالیت‌های قرآنی به دست مردم است؛ چراکه تجربه نشان داده اگر مسائل قرآنی، فرهنگی و مذهبی در اختیار مردم قرار گیرد بازدهی بیشتری دارد. به طور کلی باید گفت توسعه فعاليت‌های آموزشی در سراسر كشور، ساماندهی مردمی در زمينه مشاركت‌های قرآنی و نظارت بر چاپ و نشر قرآن، فعاليت‌های عمده سازمان دارالقرآن كريم را تشكيل می‌دهد. همچنین برگزاری اردوهای استعدادهای درخشان قرآنی، دوره طرح اعطای مدرک به داوران مسابقات قرآن، مسابقات قرآن «تسنیم»، مسابقات قرآن «تلاوت»، تألیفات قرآنی، برگزاری دوره‌های آموزشی تربیت مربی و ... از جمله برنامه‌های اجرایی سازمان دارالقرآن به شمار می‌رود. طی برگزاری اردوی آموزشی استعدادهای درخشان قرآنی، علاوه بر آموزش تخصصی فنون تلاوت که شامل؛ تجوید، صوت و لحن و وقف و ابتدا می‌شود، مسائل اخلاقی و تربیتی نیز به نوجوانان منتخب قرآنی آموزش داده شده و در حقیقت تربیت نوجوانانی که متخلق به اخلاق قرآنی باشند از جمله اهداف این اردوهای آموزشی بوده است. دوره طرح ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن از دیگر برنامه‌های معاونت آموزش و پژوهش سازمان دارالقرآن الکریم است که آزمون‌های این طرح طی فواصل زمانی مشخص برگزار می‌شود. مسابقات قرآن تلاوت نیز با اهدافی از جمله؛ «ترغیب قاریان قرآن کریم به حفظ آیات و فهم معانی آن و ارائه تلاوت‌هایی با محوریت القاء معانی آیات به شنونده»، «ترغیب حافظان به فهم معانی آیات قرآن» و «ایجاد شور قرآنی و زمینه لازم برای حضور قاریان و حافظان در رقابتی سالم و ارزشمند و زمینه‌سازی جهت شناسایی‌، رشد و هدایت استعدادهای قرآنی» برگزار می‌شود.

جایگاه دارالقرآن الکریم در فعالیت‌های قرآنی کشور

سازمان دارالقرآن اولین نهاد حاکمیتی است که در سال ۱۳۶۰ در زمینه فعالیت‌های قرآنی در کشور شکل گرفته است و مبدع بسیاری از اتفاقات قرآنی از جمله؛ فعالیت در زمینه چاپ، نشر و تصحیح قرآن تا شکل‌دهی به مؤسسات و محافل شبی با قرآن و دوره‌های آموزش عمومی قرآن است. شاید بتوان گفت اکنون سازمان دارالقرآن، بزرگترین شبکه مردمی را بین نهادهای حاکمیتی قرآنی دارد. امروزه حدود ۹ هزار مؤسسه و خانه قرآن در سطح کشور وجود دارد که مشغول آموزش قرآن به توده‌های مردم مخصوصاً نوجوانان هستند.

اهداف سازمان دارالقران الکریم

از جمله اهداف مهم سازمان دارالقرآن می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• ارتقای آموزش قرآن در سطوح مختلف اعم از آموزش قرائت، احکام تجوید، ترویج حفظ، انس و تدبر در قرآن

• توجه ویژه به زیرساخت‌های آموزش رسمی و تربیتی موجود مانند آموزش و پرورش و حوزه‌های علمیه و تقویت فضاهای قرآنی این مجموعه‌ها

• گفتمان‌سازی در مباحث قرآنی و رفع موانع ارتباطی مردم با قرآن با ابزارهای مختلفی مانند رسانه و فضای مجازی

• ورود به عرصه‌های واقعی زندگی و تبیین اندیشه‌های راهبردی قرآن کریم در نسبت با حاکمیت و حکمرانان با استفاده از ظرفیت اندیشمندان قرآنی

• برداشتن موانع از سر راه جریان‌های مردمی و باز کردن گره‎های اداری مانند؛ تسریع در فرایند صدور مجوز موسسات و تشکل‌های قرآنی، کمک برای حل مسئله بیمه فعالان قرآنی، بهینه‌سازی و ایجاد آموزش‌های مناسب برای به حداقل رسیدن درگیری‌های مالیاتی موسسات قرآنی، پیگیری جذب فعالان قرآنی در ادارات و نهادهای آموزشی رسمی، طراحی سامانه برای استفاده از ظرفیت‌های مردمی در پروژه‌های مختلف قرآنی و حمایت جدی از طرح‌ها و ایده‌های برتر تشکل‌های قرآنی- مردمی در قالب رویدادهای نوآوری.

منابع

ایکنا

دانشنامه پژوهه

پژوهشکده باقرالعلوم