منشور توسعه فرهنگ قرآنی

منشور توسعه فرهنگ قرآنی؛ از اسناد مصوب قرآنی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی. در این منشور برنامه‌ها و طرح هایی در سطح ملی و بین المللی برای ترویج فرهنگ قرآنی و زندگی اهل بیت(ع) ارائه شده است. این منشور در شورای انقلاب فرهنگی در سال 1388 برای سازماندهی و اجرای محتوای برنامه‌ها و طرح‌های منشور، سازمان‌های دولتی و مردمی تصویب شده است.

فرهنگ قرآنی

یکی از مسائل مهم قرآنی، مسئله فرهنگ قرآنی است. فرهنگ قرآن به مجموعه‌ای از گفتار و رفتار گفته می‌شود که بر طبق قرآن تنظیم شده است. به طور معمول، مردمی‌که می‌خواهند زندگی بر طبق الگوی قرآنی داشته ‌باشند، باید فرهنگ قرآن را یاد بگیرند. شناخت و ايمان به قرآن، انس و ارتباط با قرآن، درک مفاهیم قرآنی و اجرای آن در زندگی فردی و اجتماعی از مباحث فرهنگ قرآنی است.

منشور توسعه فرهنگ قرآنی

بدون شک، فرهنگ‌سازی قرآنی یکی از مسائل ضروری جامعه اسلامی است. بسیاری از افراد فرهیخته معتقدند که فرهنگ قرآنی می‌تواند تغییرات زیادی بر زندگی انسان داشته باشد. به همین دلیل لازم است تا برنامه‌ها و طرح‌ هایی میان مدت و بلند مدت در نظر گرفته شود. این برنامه‌ها با اسم «منشور توسعه فرهنگ قرآنی» توسط نظام جمهوری اسلامی ايران به تصویب رسیده است. البته، این منشور نخستين سند راهبردی قرآنی كشور نيست؛ اما این منشور، از عالی‌ترين و جامع‌ترين اسناد است که برای سطح ملی و بین المللی برنامه ریزی شده است. این برنامه‌‌‌ها، عهد و پیمان اعضای جامعه است تا جامعه‌ای با فرهنگ قرآن و اهل بیت(ع) بسازند. از این رو، بیشتر سازمانهای آموزش و پرورش، سازمان تبليغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مؤسسات قرآنی مردمی در اجرای این منشور به کار گرفته شده-اند. این سازمان‌ها وظیفه دارند تا منشور توسعه فرهنگ قرآنی را به منشور ترويج زندگی قرآنی تبدیل کنند.

تاریخچه منشور توسعه فرهنگ قرآنی

منشور توسعه فرهنگ قرآنی به وسیله نخبگان و كارشناسان نوشته و به عنوان نخستين سند جامع و راهبردی نظام جمهوری اسلامی ايران در حوزه قرآن كريم در جلسه ۲۲/۲/۱۳۸۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصويب رسيد. درواقع، این برنامه، برنامه ملی نظام، برای رسیدن به فرهنگ قرآنی در جامعه است.

محورهای منشور توسعه فرهنگ قرآنی

هر برنامه‌ای برای خود رویکردهایی دارد. برنامه منشور توسعه فرهنگ قرآنی كشور، نیز سه محور فرهنگ‌سازی قرآنی، نظام‌سازی قرآنی و سازماندهی قرآنی دارد. اين منشور برای فرهنگ سازی، مديريت توسعه فرهنگ قرآنی، مديريت توسعه پژوهش‌های قرآنی، مديريت توسعه آموزش‌های تخصصی قرآنی، مديريت توسعه آموزش‌های عمومی قرآنی و مديريت توسعه تبليغ و ترويج قرآن برنامه‌ريزی کرده است. همچنین، این منشور برای نظام سازی قرآنی لازم دارد تا اندیشه‌های اسلامی در زمینه قرآن و عترت، سخنان امام خمینی(ره) و رهنمودهای مقام معظم رهبری به روشنی گفته شود. افزون بر این، برای سازماندهی قرآنی لازم است تا عزم ملی با اراده مدیران ارشد نظام هماهنگ باشد.

متن منشور توسعه فرهنگ قرآنی

دستیابی به جامعه ای متمسک به قرآن و عترت و برخوردار از ایمان و عمل صالح، تحقق اندیشه‌های معمار بزرگ انقلاب اسلامی رضوان الله تعالی علیه و رهنمودهای مقام معظم رهبری مدظله العالی در گسترش فرهنگ حیات بخش قرآن کریم، و ارتقای ایران به کشوری توسعه یافته با هویتی اسلامی- انقلابی، در گرو عزم ملی و اراده هماهنگ مدیران ارشد نظام برای توسعه فرهنگ قرآنی است . فرهنگی که باید متأثر از قرآن و حاکم بر بینش ها، نگرش ها و رفتارهای فردی و اجتماعی بوده و در کلیه سطوح سیاست گذاری و برنامه ریزی نظام جمهوری اسلامی جاری باشد. بدین منظور، منشور توسعه فرهنگ قرآنی، که مبین منویات نظام مقدس جمهوری اسلامی در مواجهه با تعالیم قرآن، در مقام علم، اعتقاد و عمل در سطح ملی و بین المللی است، به شرح مواد آتی به تصویب می رسد .

ماده ۱- اهداف

۱- ایجاد هماهنگی بین دستگاه های دولتی، مؤسسات و گروه‌های فعال غیردولتی در جهت هم‌افزایی و ارتقاء فعالیت های قرآنی در سطح ملی و بین المللی .

۲- تقویت ایمان و اعتقاد به قرآن کریم و تمسک به تعالیم آن

۳- تعمیق معرفت و تعمیم فهم و درک قرآن کریم

۴- ارتقاء التزام عملی به قرآن کریم در ابعاد فردی و اجتماعی

۵- تحقق فرهنگ قرآنی در نظام مدیریت، تصمیم گیری و برنامه ریزی کشور

۶- توسعه مهارت های روان خوانی، صحیح خوانی و درک معنای آیات قرآن کریم در میان اقشار مختلف جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان

۷- تقویت و گسترش انس با قرآن کریم در اقشار مختلف جامعه

۸- ترویج آیات و مفاهیم قرآن کریم در حوزه فرهنگ عمومی ( نماد سازی و تبلیغات رسانه‌ای و محیطی، محاورات و ... )

ماده ۲- سیاست ها و راهبردهای توسعه فرهنگ قرآنی

۱- توجه جدی به اصل جدایی ناپذیری قرآن کریم و اهل بیت ( علیهم السلام ) در کلیه فعالیت های قرآنی

۲- اولویت بخشی به توسعه فرهنگ قرآنی در مهندسی فرهنگ، مهندسی فرهنگی و مدیریت فرهنگی کشور

۳- توسعه نظریه پردازی در نظام های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مبتنی بر فرهنگ و معارف قرآنی

۴- توسعه مشارکت حداکثری مردم در فعالیت های قرآنی و تقویت نقش حمایتی و پشتیبانی دولت در گسترش فرهنگ قرآنی در داخل و خارج از کشور

۵- تأکید بر گسترش درک عموم مردم از مفاهیم، زیبایی ها و لذات معنوی قرآن کریم از طریق انس و ارتباط مستمر با آن

۶- اهتمام ویژه به توسعه فرهنگ قرآنی در میان اقشار تأثیرگذار ( مدیران، نخبگان، فرهیختگان و گروه های مرجع ) درداخل و خارج از کشور

۷- ابتنای حداکثری فعالیت های قرآنی برمطالعه، کارشناسی و تحقیق شایسته

۸- هدایت فرآیندهای آموزشی، پژوهشی و تبلیغی ترویجی قرآنی به سمت کاربردی کردن تعالیم قرآنی در زندگی فردی و اجتماعی

۹- بهره گیری حداکثری از ظرفیت حوزه های علمیه در توسعه فرهنگ قرآنی

۱۰- ارتقابخشی نظام تعلیم و تربیت، نظام رسانه ای، نظام تبلیغات دینی و سایر نظام های مؤثر، با الهام از تعالیم قرآن کریم

۱۱- ساماندهی و هماهنگ کردن دستگاه ها، نهادها و بخش های مؤثر کشور و فراهم کردن زمینه‌های یادگیری و رشد سازمانی جهت هم افزایی توان، تجربه و ارتقاء سطح آن ها در توسعه فرهنگ قرآنی

ماده ۳

به منظور پیشبرد و اجرایی شدن اهداف، سیاست‌ها و راهبردهای منشور توسعه فرهنگ قرآنی در داخل و خارج از کشور و تحقق عزم ملی برای توسعه تمسک و اعتصام به قرآن کریم در همه عرصه‌ها، شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی، که از این پس در مواد آتی به اختصار شورای تخصصی نامیده می‌شود، زیرنظر شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل می‌شود.

ماده ۴- وظایف شورای تخصصی

۱- تهیه و تصویب شاخص‌های توسعه فرهنگ قرآنی و تصویب شاخص‌های ارزیابی و نظارت بر فعالیت‌های قرآنی

۲- بررسی و پیشنهاد چگونگی حاکم کردن اصول و مبانی قرآنی در برنامه‌های توسعه بلندمدت و میان‌مدت کشور به سازمان‌ها و نهادهای تصمیم‌گیر

۳- بررسی و بازنگری مأموریت‌ها و وظایف قرآنی دستگاه‌های دولتی و عمومی، شوراها و ستادها و سایر مجامع قرآنی و ارائه به شورای عالی انقلاب فرهنگی به منظور تصویب

۴- زمینه‌سازی و پیگیری تحقق رهنمودها و مطالبات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه قرآن کریم

۵- ایجاد ساز و کارهای لازم‌ برای هماهنگی و تعامل مؤثر در زمینه فعالیت‌های قرآنی

۶- تأیید طرح‌ها و برنامه‌های ملی و فرابخشی در توسعه فرهنگ قرآنی

۷- اتخاذ تدابیر لازم برای توانمندسازی و جلب مشارکت بخش مردمی و تقویت نقش حمایتی دولت در جهت توسعه فرهنگ قرآنی

۸- اتخاذ تدابیر لازم برای گسترش فرهنگ وقف در امور قرآنی و بهره‌گیری حداکثری از موقوفات کشور در این زمینه

۹- ارزیابی و نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی

۱۰- شناسایی نیازها، محدودیت‌ها و موانع توسعه فرهنگ قرآنی و استفاده از ظرفیت‌ها برای رفع آنها از طریق مراجع ذیربط در داخل و خارج از کشور

۱۱- تدوین اولویت‌ها و جهت‌گیری‌های کلان بودجه فعالیت‌های قرآنی و ارائه آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی

۱۲- برنامه‌ریزی برای تأمین و توسعه منابع انسانی مورد نیاز حوزه‌های مختلف امور قرآنی و کیفیت بخشی منابع انسانی موجود

۱۳- برنامه‌ریزی لازم برای طراحی سامانه‌های آماری و شبکه‌های اطلاع‌رسانی امور قرآنی

ماده ۵- اعضای شورای تخصصی

۱- دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی(رئیس شورای تخصصی)

۲- وزیر آموزش و پرورش

۳- وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

۴- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

۵- رئیس نهادهای قرآنی وابسته به دفتر مقام معظم رهبری

۶- نماینده شورای عالی حوزه‌های علمیه

۷- رئیس سازمان تبلیغات اسلامی

۸- رئیس دفتر تبلیغات اسلامی

۹- رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه

۱۰- رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

۱۱- نماینده رئیس سازمان صدا و سیما

۱۲- نماینده کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی

۱۳- سه نفر از صاحب‌نظران مؤسسات آموزشی، پژوهشی و تبلیغی- ترویجی قرآنی مردمی با تصویب شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی

تبصره: دبیر شورای تخصصی توسط رئیس شورای تخصصی برای سه سال انتخاب می‌شود و انتخاب مجدد وی برای دوره‌های بعد بلامانع است.

ماده ۶

دبیرخانه شورای تخصصی برای پیگیری تمامی امور مربوط به شورای تخصصی، در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل و نمودار تشکیلاتی و سازمانی آن توسط رئیس شورای تخصصی تصویب می‌شود.

ماده ۷- کمیسیون‌های تخصصی

با توجه به ماهیت قابل تفکیک فعالیت‌های قرآنی در حوزه‌های آموزش عمومی، آموزش عالی، پژوهش و تبلیغ و ترویج قرآنی و به منظور ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مرتبط با هر حوزه، کمیسیون‌های سه‌گانه تخصصی، زیرنظر شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی و با عناوین ذیل تشکیل می‌‌شود:

۱- کمیسیون توسعه آموزش عمومی قرآن

۲- کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی

۳- کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی

تبصره- شرح وظایف و ترکیب اعضای کمیسیون‌های سه‌گانه فوق، توسط شورای تخصصی تعیین خواهد شد.

ماده ۸- روند کار شورای تخصصی

۱- مسائل و طرح‌های مورد نظر شورای تخصصی، ابتدا در کمیسیون‌های تخصصی، مطالعه و بررسی شده و پس از تعیین اولویت، در جلسات شورای تخصصی مورد بحث و اظهارنظر قرار می‌گیرد.

۲- مصوبات شورای تخصصی با امضای رئیس شورای تخصصی جهت اجرا به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ می‌شود.

۳- در موارد نیاز، مصوبات و تصمیمات شورای تخصصی برای تصویب نهایی به شوری عالی انقلاب فرهنگی ارائه می‌شود.

ماده ۹

مصوبات شورای تخصصی توسعه فرهنگ قرآنی برای کلیه دستگاه‌های دولتی و عمومی و مؤسسات مردمی لازم‌الاجرا است.

منابع

ایکنا

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی