حکمرانی سایبری

حکمرانی سایبری؛ نوعی مدل برای هدایت بهتر فضای مجازی و سایبری گفته می شود که می تواند تمام امور زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و خانوادگی انسان را تحت نظارت خود قرار دهد ایجاد چنین حکمرانی در ایران به دلایل عمده ای ضرورت دارد که برخی از آنها عبارتند از: گسترش روز افروزن اطلاعات و فناوری و نفوذ آن در جوامع، ایجاد جرائم نوین، استفاده قدرت های انحصار طلب و استعمارگر از فضای سایبری برای امور ضد امنیتی و اطلاعاتی. علاوه بر این، حکمرانی سایبری کارکردهایی دارد. برخی از این کارکردها عبارتند از: مبارزه باجرائم اینترنتی، مبارزه با ارتباطات تروریستی و قاچاق مواد مخدر در فضای سایبری، پاسخگویی دقیق مسائل قرآنی، حل مشکلات دینی و فرهنگی و برقراری امنیت با کنترل فضای سایبری.

حکمرانی سایبری

در اصطلاح حکمرانی سایبری به مدلی از هدایت و فرماندهی فضای سایبری گفته می شودکه می تواند بر عملکرد انسان نظارت داشته باشد. در این حکمرانی، جهانی بر اساس ارتباطات داده‌ای شکل گرفته است که تمام سطوح اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را تحت نفوذ خود درمی-آورد. این نفوذ باید با سیاست¬گذاری صحیح تنظیم شود. علاوه بر سیاست گذاری، قانون گذاری صحیح در حوزه حکمرانی سایبری می تواند مشکلات فضای مجازی را به تدریج و در یک سیستم قانونی حل کند. برای سیاست گذاری و قانون گذاری دقیق و منسجم نیاز است تا تمام سطوح عالی حکمرانی با هماهنگی کامل تقسیم کار کرده و با یکدیگر ارتباط داشته باشند. پس از تقسیم کار و شبکه سازی نیاز است تا همه دستگاه¬های مربوطه از یک فرماندهی واحد پیروی کنند و به فکر تأمین منافع عمومی در حوزه فضای مجازی و سایبری باشند.

ضرورت ایجاد حکمرانی سایبری

ایجاد حکمرانی سایبری امری ضروری برای نظم بخشی و اثر بخشی در فضای مجازی است؛ زیرا حوزه سایبری، پیچیدگی‌هایی را در بخش‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایجاد می کند که نیازمند ندبیر صحیح و کارآمد است. به‌عنوان نمونه، امروزه، با گسترش فضای مجازی، حکمرانی دولت‌ها و مجلس‌ها با گذشته متفاوت است و تصمیمات به‌راحتی در جامعه زیر سؤال می‌رود. با توجه به این توضیحات، دیگر نمی‌توان در یک اتاق بسته سیاست‌گذاری کرد؛ بلکه باید سیاست‌‌‌ها در نظر مردم قرارگرفته و اقناع‌سازی صورت گیرد.

از دیگر ضرورت های ایجاد حکمرانی سایبری، ایجاد حقوق مدنی برای کاربران فضای مجازی است. حقوقی که علاوه بر تحدید کاربران، شرایطی نیز برای آزادی آنها در نظر بگیرد. تعیین حد وسط در این وادی و تعیین حقوق آنها و مرزبندی، امری است که نیاز به برنامه ریزی دقیق و منسجم دارد.‌

از دیگر ضرورت های ایجاد حکمرانی سایبری، وجود تحولات گسترده و چشمگیری است که امروزه، در حوزه علوم مشاهده می شود و طبق آن کارکرد نهاده‌های علمی نیز تغییر پیدا کرده است. به عنوان نمونه، در قرن گذشته، علم توسط دانشگاه‌ها آغاز و بسط پیدا می‌کرد؛ اما اکنون نقطه شروع علوم در کمپانی‌های بزرگ است؛ بر همین اساس درگذشته، دانشگاه‌ها وابسته حکومت‌ها بودند؛ اما اکنون در سیطره قدرت حکومت‌ها، شریکی جدی به وجود آمده و آن‌هم شرکت‌های بزرگ خصوصی هستند. در حال حاضر، موجودیت‌های فراملیتی همچون شرکت مایکروسافت که در ده‌ها کشور حضور دارد، نشانه تغییر نگاه، نگرش و سبک زندگی جوامع با پدیده جهان سایبری است. از دیگر ضرورت های ایجاد حکمرانی سایبری، تولد دانش‌های جدید دینی به دلیل از بین رفتن ابعاد زمانی و مکانی توسط جهان سایبری است. حکمرانی در این فضا سبب می شود که قلمرو دینی و فرهنگی به خوبی تعیین شود. بر این اساس، کنترل دقیق جریانات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در ذیل حکمرانی سایبری امکان پذیر است و برای ایجاد حکمرانی سایبری ضرورت دارد تا مدلی برای سیاست گذاری و قانون گذاری تعبیه شود. این مدل کمک می کند تا اهداف، اصول، ضرورت ها و نحوه مداخله افراد و گروه ها مشخص و تبیین شود. یکی از اصولی که باید در مدل رعایت شود، تبیین وانمایی واقعیت است. وانمایی واقعیت در فعالیت های مجازی و سایبری، به این معنا است که هر آنچه در فضای مجازی و سایبری اتفاق می افتد، بازنمایی از واقعیت نیستند؛ بلکه وانمایی واقعیت هستند؛ به بیان دیگر، فضای مجازی واقعیت را می‌سازد؛ نه اینکه تنها انعکاس واقعیت باشد. نمونه ای از وانمایی واقعیت، بیان خبر اعتصابات سراسری در کشور در جریان اغتشاشات سیاسی است که در فضای مجاز نشر و یا ممکن است چند بار باز نشر شود؛ درحالی که در عالم واقعیت، این گزاره وجود ندارد؛ پس در اینجا، واقعیت، وانمایی و ساخته می‌شود.

کارکردهای حکمرانی سایبری

یکی از کارکردهای حکمرانی سایبری، پیشگیری و مبارزه با جرائم نوین سایبری است. ضرورت مبارزه با این جرائم نوین با توجه به حکمرانی سایبری این دلیل است که این جرائم با گسترش روزافزون فضای مجازی و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در سال‌های اخیر در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در حال گسترش است. از این رو، مبارزه با این جرائم نوین، صرفا، با دانستن اطلاعات ساده رایانه ای و فضای مجازی امکان پذیر نیست و باید تحت حکمرانی سایبری انجام گیرد. یکی از این جرائم نوین، جرائم اینترنتی است که در حال تغییر ماهیت از جرائم سخت‌افزاری به جرائم نرم‌افزاری است و استفاده از پلیس فتا در این حوزه درخصوص افزایش کشفیات نسبت به پلیس‌های سایبری کشورهای توسعه‌یافته و برقراری امنیت در فضای مجازی می تواند راهگشا باشد. یکی دیگر از جرائم نوین، قاچاق مواد مخدر یا خرید و فروش وسایل ممنوعه یا کتاب های ضاله در فضای مجازی است که ایجاد حکمرانی قوی سایبری می تواند در مبارزه با آن راهگشا باشد. یکی دیگر از کارکردها، دستیابی سریع تر به منابع انسانی و کنترل ‌رشد اقتصادی است؛ چراکه در سراسر جهان‌ تسریع و تعدیل در فرآیند تبادل دانش و اطلاعات از طریق فضای سایبری‌ نقش بسیار کلیدی در فضای رشد اقتصادی، امنیت تعاملات و دادوستد دارد. یکی دیگر از کارکردها، کنترل سرگرمی و تفریح افراد در سنین مختلف است که متأسفانه با رواج بازی ها و تفریحات ناسالم در فضای مجازی، وجود حکمرانی سایبری امری ضروری به نظر می رسد. یکی دیگر از کارکردها، ناامن‌سازی برای مفسدان و شیادان در فضای سایبری است؛ چرا که فضای سایبری در جهان امروز، جولانگاه افراد مفسد در زمینه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است. از این رو، برای مبارزه با جرائم سایبری نیاز است تا حکمرانی سایبری شکل گیرد. یکی دیگر از کارکردهای حکمرانی سایبری، پاسخگویی دقیق مسائل فقهی در فضای مجازی است. به بیان دیگر، اگر مسئله ای در حوزه فقهی برای کاربری در فضای مجازی مطرح شود، باید کاربران زبده فقهی در فضای سایبری وجود داشته باشند تا کاربر پرسش کننده به جواب قطعی و مطمئن دست پیدا کند. علاوه بر این، داشتن فلسفه برای کاربران فقهی برای پاسخگویی مسائل فقهی، امری ضروری در فضای سایبری محسوب می شود.

یکی دیگر از کارکردهای حکمرانی سایبری، برقراری امنیت در تمام سطوح بویژه سیاست است. نوعی از حکمرانی سایبری در زمینه امنیت ملی و عدم اجازه دسترسی به کاربران خارجی در زمان ناامنی، رمزگذاری برای باز نکردن برخی از سایت های ممنوعه و سایت های غیرمجاز می تواند در جریانات سیاسی ضد امنیت ملی مفید باشد. همان سایت هایی که دستاویز قدرت های بزرگ در زمینه ارتباطات و فناوری است. از این رو، تنها در صورت ایجاد حکمرانی قوی سایبری است که می توان انحصار قدرت سایبری در دست کشورهای بزرگ و توسعه‌یافته را در زمان تهدید امنیت کشور شکست و نابود کرد. آنها تلاش می‌کنند. شکست این انحصار برای حفظ و دفاع از استقلال کشور مفید و کارآمد است. درواقع، انحصار فضای مجازی به نفع ارزش‌های اسلامی و امنیت ملی تحت حکمرانی سایبری امکان پذیر است. در این حکمرانی، اهداف و اصول فضای مجازی باید به نحوی پایه ریزی شوند که امکان فعالیت فراگیر و همه جانبه جوانان در جهت تحکیم امنیت ملی فراهم شود و فریب و دروغ پردازی‌های شیطانی و امپراطوری رسانه‌ای دشمنان از بین برود.در ایجاد یک حکمرانی سایبری که امنیت به بار بیاورد، پلیس‌های سایبری، مجموعه‌های امنیت سایبری مسلط به دانش روز و نرم‌افزارهای پیشرفته می¬تواند در ایجاد یک حکمرانی سایبری منسجم کمک شایانی کند.

منابع

ایکنا