مراقبه
مراقبه؛ به نوعی حراست و نگهبانی از درون گفته می شود که انسان می تواند با کندوکاو اعمال خود، عیوب و خطاهای خود را بازشناسی نماید و درصدد جبران برآید. درواقع، انسان این کار را برای پیشگیری از انجام گناهان و انجام دائم واجبات انجام می دهد تا تقرب بیشتری نسبت به خدا پیدا کند. همچنین، برای انجام مراقبه نیاز است تا انسان توکل بر خداوند داشته باشد و بر تقویت نیروی تقوا اهتمام ورزد.
ماهیت مراقبه در علم اخلاق
مراقبه به نوعی مواظبت و نگهبانی[۱] گفته می شود که فرد با درون کاوی خود، عیب[۲] در نیت، گفتار و رفتار خود را کشف می کند. پس از کشف این عیوب، آن را با انجام اعمال اخلاقی و عبادی برطرف می کند. سپس، با خود پیمان[۳] می بندد تا دیگر عمل برخلاف دستورات الهی[۴] انجام ندهد و به حفاظت و حراست از خود در تمام زمان ها و حالات جامه عمل بپوشاند.[۵] درواقع، افراد با انجام مراقبه، نوعی پیمایش و سیر و سلوک درونی[۶] انجام می دهند تا از این طریق درون خود را پاکسازی کنند[۷] و ظاهر خود را اصلاح کنند. [۸]
ضرورت انجام مراقبه در قرآن
مراقبه در قرآن به مجموعه اموری گفته می شود که انسان باید آنها را برای پاکسازی درون[۹] انجام دهد تا حضور مستمر خداوند را در زندگی درک کند و تقرب بیشتری نسبت به خداوند جوید.[۱۰] از نظر قرآن، مراقبه برای هر انسانی ضرورت دارد؛ زیرا خداوند هر لحظه در کمین[۱۱] انسان و ناظر[۱۲] بر همه اعمال و گفتارش[۱۳] است. از این رو، انسان باید هر لحظه مراقب خود باشد و نباید عهد خود را با خدا فراموش نماید.[۱۴] بر این اساس، مراقبه در قرآن، ضد فراموشی و غفلت بیان شده است و انسان باید در طول شبانه روز، از خود حساب بکشد و عبادات و گناهان خود را با نگاه مثقالی وزن نماید. اگر عیب یا خطایی یافت، جبران مافات نماید و اگر خوبی یافت، شکر خداوند به جا آورد و به اعمال خود مغرور نشود.[۱۵][۱۶] بر این اساس، انسان باید مراقب امور جزئی و ظاهری در زندگی همانند غذا خوردن[۱۷] و تأثیر آن در نفس و کنترل اعضاء[۱۸] تا مراقبه در امور مهم همانند امور معنوی[۱۹]، اخلاقی و عبادی باشد.
شرایط مراقبه در قرآن
یکی از شرایط مراقبه در قرآن این است که انسان باید در تمام لحظات مراقبه بر خداوند توکل[۲۰][۲۱] داشته باشد؛ و خداوند قول حمایت را به فردی داده است که از دستورات الهی اطاعت کنند.[۲۲] از این رو، انسان، تنها با توکل و توسل مستمر می تواند بر مشکلات در مراقبه فائق آید و معارف کافی را کسب نماید.[۲۳] علاوه بر توکل بر خدا، باید بر نیروی تقوا[۲۴]و بازدارندگی خود از گناهان را تقویت کند.[۲۵] وجود نیروی تقوا سبب می شود که از انجام محرمات و امور لهو و لعب دوری نماید[۲۶]و با کنترل زبان به ترک گناهانی همانند غیبت[۲۷] بپردازد. البته، بهتر است¬که این نیروی بازدارنده گناه، در جوانی و با اموری همانند دعا و توسل در ماه رجب، شعبان، رمضان،[۲۸] تدبر در قرآن و صبر و بردباری در امور دنیوی[۲۹] تقویت شود؛ زیرا مراقبه در پیری، تقریبا امکان پذیر نیست و فرصتی برای جبران باقی نمی ماند.[۳۰]
منابع
عضيمه، صالح، (1380)، معناشناسى واژگان قرآن، مشهد مقدس: آستان قدس رضوى.
موسوی خمینی، روح الله، (1387)، تهذیب نفس و سیر و سلوک از دیدگاه امام خمینی (س)، تهران: مؤسسه نشر آثار امام خمینی(ره).
نراقی، مهدی، (1378)، معراج السعادة، تهران: انتشارات هجرت.
ارجاعات
- ↑ .ویکی فقه.
- ↑ . مراقبه؛ مهم‌ترین دستور در ماه ذی‌القعده / چگونه از اربعین موسوی بهره‌مند شویم
- ↑ .دانشنامه پژوهه.
- ↑ .ویکی شیعه.
- ↑ .ویکی پرسش.
- ↑ .ویکی پدیا.
- ↑ . مراقبه و محاسبه در اعمال توصیه ویژه آیت‌الله سیدمحمدحسین الهی بود.
- ↑ . ویکی پاسخ.
- ↑ . قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى؛ «رستگار آن كس كه خود را پاك گردانيد» (اعلی/14)
- ↑ . مرحوم قاضی؛ از تأکید بر مراقبه تا توقف‌های طولانی در وادی‌السلام؛ مجاهدت و مراقبه راه خودسازی انسان است/ دعا؛ کلید اتصال به درگاه پروردگار
- ↑ . إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصاد؛ «زيرا پروردگار تو سخت در كمين است». (فجر/14).
- ↑ . أَ َلمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرى؛ «مگر ندانسته كه خدا مىبيند؟» (علق/14).
- ↑ . ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ؛ «[آدمى] هيچ سخنى را به لفظ درنمىآورد مگر اينكه مراقبى آماده نزد او [آن را ضبط مىكند]». (ق/18)
- ↑ .امامت پدیا.
- ↑ .نراقی، 1378، ص75.
- ↑ .موسوی خمینی، 1387، ص367-368.
- ↑ . فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ؛ «پس، انسان بايد به خوراك خود بنگرد» (عبس/24).
- ↑ . ضرورت تداوم مراقبه و تهذیب نفس پس از اتمام ماه رمضان
- ↑ . مراقبه را از کجا آغاز کنیم؟ + فیلم
- ↑ . وَ ما لَنا أَلَّا نَتَوَكَّلَ عَلَى اللَّهِ وَ قَدْ هَدانا سُبُلَنا وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلى ما آذَيْتُمُونا وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ؛ «و چرا بر خدا توكل نكنيم و حال آنكه ما را به راههايمان رهبرى كرده است؟ و البته ما بر آزارى كه به ما رسانديد شكيبايى خواهيم كرد، و توكل كنندگان بايد تنها بر خدا توكل كنند». (ابراهیم/12)
- ↑ . مديتيشن و مراقبه؛ راهكارهای آرامش موقت/ ياد خدا مهم‌ترين روش غلبه بر فشارهای روانی
- ↑ . مراقبه نفس با توکل به خدا ممکن است
- ↑ عضيمه، 1380، ص291.
- ↑ . «يا أَیُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ؛ «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، از خدا آن گونه كه حقّ پرواكردن از اوست، پروا كنيد؛ و زينهار، جز مسلمان نميريد» (آل عمران/102).
- ↑ . لزوم امر مراقبه پدر و مادر در نقش تربیتی فرزندان/ توسل به قرآن و اهل بیت(ع)؛ راهکارهای کسب بصیرت.
- ↑ .ویکی شیعه.
- ↑ . مشارطه، مراقبه و محاسبه؛ سه گام مهم برای تقرب به خدا؛ مراقبه و ترک گناه؛ کلید رسیدن به رحمت الهی.
- ↑ . مهم‌ترین مراقبه اهل معرفت در ماه رجب
- ↑ . مراقبه و محاسبه در اعمال توصیه ویژه آیت‌الله سیدمحمدحسین الهی بود.
- ↑ . صوت | حقیقت بندگی با مراقبه