خشونت
خشونت؛ استفاده از زور برای رسیدن به خواسته. در خشونت انسان برای رسیدن به خواسته خود به طور فیزیکی و کلامی دیگران را تحت فشار قرار می‌دهد. یکی از مسائل مهم امروزه رابطه بین دین و خشونت است. برخی دین را عامل خشونت دانسته اما برخی این رابطه را غیر منطقی خوانده‌اند. اسلام نیز مخالف خشونت نابجاست و موارد تاریخی که خلاف آن را نشان می‌دهند نیازمند بررسی بیشتری هستند.
تعریف
«خشونت» (violence) به استفاده از زور فیزیکی یا کلامی به منظور قراردادن دیگران در وضعیتی بر خلاف خواسته‌شان گفته می‌شود.[۱] جامعه‌شناسان و روانشناسان اجتماعی خشونت را نوعی رفتار همراه با قصور نیت طرف مقابل نسبت به فرد دیگر می‌دانند، یعنی خشونت رفتاری است که از فردی همراه با قصد و نیت نسبت به آسیب رساندن به فرد دیگری انجام می‌شود.[۲]
رابطه خشونت و دین
در دنیای امروز خشونت‌های زیادی به نام دین انجام می‌شود. این سؤال مطرح است که رابطه دین و خشونت چیست؟ برخی گفته‌اند دین با آموزه‌هایش زاینده و عامل خشونت است. در مقابل اما گروهی معتقدند بین تعالیم دین و خشونت رابطه‌ای منطقی وجود ندارد زیرا که خشونت پدیده‌ای ماقبل دینی است و عوامل پیچیده روانشناختی، جامعه‌شناختی، تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و آموزشی، در ایجاد خشونت نقش دارند. در واقع می‌توان سبب خشونت را در طرفداران آن دین مشاهده کرد نه خود دین؛ هر چقدر جوامع به لحاظ مدنیت در سطح پایینی باشند و در مرحله بدویت باقی بمانند، علایق قومی و قبیله‌ای به شکل تعصب‌آمیز در آنها بسیار زیاد باشد، محرومیت‌های زیادی کشیده باشند، به طور تاریخی استبداد در آنها حاکم بوده باشد، به لحاظ جغرافیایی محروم و فاقد آب کافی و خاک حاصلخیز باشند و تربیت و آموزش اجتماعی در آنها به اندازه کافی وجود نداشته باشد، خشونت در آنها زیاد است و در واقع مستعد خشونت‌اند.[۳]
قرآن و خشونت
پیشینه خشونت در قرآن
فرشتگان در آیاتی که از خداوند علت خلقت انسان را می‌پرسند، پیشینه خونریزی و خشونت در زمین را چنین یادآوری می‌کنند: «وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فيها مَنْ يُفْسِدُ فيها وَ يَسْفِكُ الدِّماءَ ؛ و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت: «من در زمين جانشينى خواهم گماشت»، [فرشتگان] گفتند: «آيا در آن كسى را مىگمارى كه در آن فساد انگيزد، و خونها بريزد؟» (بقره/ 30). در میان آدمیان اولین گزارش خشونت و خونریزی،[۴] قتل هابیل توسط قابیل است: « فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الخاسِرِين؛ پس نفسِ [امّاره] اش او را به قتل برادرش ترغيب كرد، و وى را كشت و از زيانكاران شد» (مائده/ 30).
مترادف خشونت در قرآن
«فظّ» و «غلیظ» را می‌توان دو مترادف واژه خشونت در قرآن دانست که برگرفته از آیه 159 سوره آل عمران[۵] است. در ادبیات قرآنی بین خشونت و شدت قانونی تمایز وجود دارد؛ به این معنا که اگر کسی خشونت، تعدی و یا مرز شکنی کرد، باید در چارچوب، اندازه و شکلی که موازین قانونی مشخص کرده است، با وی و عملش به طور جدی برخورد نمود. [۶]
اسلام، مخالف خشونت
همانطور که گفته شد اسلام به خشونت باور ندارد و بین شدت در اجرای احکام و خشونت تفاوت وجود دارد. پاره‌ای از رویدادهای تاریخی مانند غزوه بنی قریظه و وقوع جنگ‌های ردّه، موهم این هستند که اسلام دینی خشونت گراست و مسلمانان نیز به تبع آن خشونت طلب هستند. در بررسی این امور ابتدا دو مقدمه ضروریست: اول تفاوت معنای مفاهیم جدیدی همچون حقوق بشر و دموکراسی با آنچه در منابع دینی وجود دارد و ثانیاً تفاوت قائل شدن بین رفتار اسلام و مسلمانان. بعد از این مقدمات باید مسائلی همچون رضایت معصومان (ع) از یک رویداد تاریخی و وثاقت آن مورد بررسی قرار گیرد.[۷]
منابع
ایکنا
پاورقی ها
- ↑ merriam-webster.com, Merriam-Webster Dictionary Retrieved January 8, 2009.
- ↑ نقش مهم دینداری در جلوگیری از بروز خشونت در خانواده‌ها
- ↑ خشونت پدیده‌ای ماقبل دینی است / ایدئولوژی‌ها؛ زمینه ذهنی گسترش خشونت
- ↑ نقش مهم دینداری در جلوگیری از بروز خشونت در خانواده‌ها؛ راه علاج گردش خشونت در جامعه / چگونه خشم خود را مهار کنیم؛ خشونت از منظر قرآن/ فضیلت‌های اخلاقی را زنده کنیم
- ↑ «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنهْمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فىِ الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلىَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يحُبُّ الْمُتَوَكلِّين؛ س به [بركتِ] رحمت الهى، با آنان نرمخو [و پُر مِهر] شدى، و اگر تندخو و سختدل بودى قطعاً از پيرامون تو پراكنده مىشدند. پس، از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه، و در كار [ها] با آنان مشورت كن، و چون تصميم گرفتى بر خدا توكل كن، زيرا خداوند توكل كنندگان را دوست مىدارد» (آل عمران/ 159).
- ↑ طیف واژگان قرآن درباره خشونت/ قرآن اولویت را به صلح می‌دهد
- ↑ [https://iqna.ir/fa/news/3659800/%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA%E2%80%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%DA%A9%D9%86%D8%B4-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C خشونت در اسلام؛ آموزه دینی یا کنش اجتماعی ]