یعقوب
یعقوب؛ از پیامبران بنی اسرائیل که نامش در قرآن ذکر شده است.
شناسه اسمى يعقوب
الف) نام يعقوب
حضرت یعقوب یکی از پیامبران الهی است که نام او شانزده بار در قرآن ذکر شده است. نام دیگر یعقوب اسرائیل است؛ واژه ای عبری به معنای به عبدالله (بنده خدا)، و منظور از «بنی اسرائیل» فرزندان و نوادگان حضرت یعقوب هستند.
ب) زمان و محل ولادت و وفات
ولادت یعقوب ۳۴۸۳ سال بعد از هبوط آدم او ۲۲۰۶ سال پیش از ده میلاد مسیح در سرزمین شام (کنعان) بود. وفات آن حضرت نیز ۳۶۳۰ سال بعد از هبوط آدم بود و محل دفن او «مزرعه مکفیلیه»، واقع در قدس خلیل الرحمن و در جوار حضرت ابراهیم و د اسحاق است. آن حضرت حدود ۱۴۷ سال عمر کرد.
شناسه جسمی و ظاهری یعقوب
یعقوب شبیه به پدرش اسحاق بوده و خال سیاه بر چهره مبارک داشته و رخسار و چهره اش نورانی بوده و اندامی بلند قامت و لاغری داشته است.
شناسه شغلی و خدماتی یعقوب
شغل آن حضرت چوپانی بوده است.
شناسه رفتاری و روانی یعقوب
الف) صبر و بردباری برای خدا: در طول زندگی یعقوب حوادث تلخی پیش آمد که کمتر کسی تحمل آن را داشت برای نمونه فراق چندین ساله يوسف و حضرت یعقوب با توجه به اینکه بر اساس علم الهی از ارزش و مقام والاى يوسف با خبر بود پس از شنیدن خبر مرگ یوسف گفت: «... فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُون...» من صبر جميل خواهم داشت و در برابر آنچه میگویید از خداوند یاری می جویم(یوسف/۱۸) با اینکه از دست دادن یوسف برایش سخت و تحمل نکردنی بود. صبر و بردباری را پیشه خود ساخت و لحظه ای از ذکر و سپاس خداوند غافل نشد و در گرفتاریها به او توکل کرد و از او کمک خواست و تنها حکم او را حق دانست که این کمال بندگی را می رساند.
ب) گذشت و آمرزش خواهی: یعقوب در برابر فرزندان خطاکار و حسودش که با خیانت دچار معصیت شده بودند گذشت کرد و از خداوند برای آنان عفو و بخشش خواست که این نشانه بزرگواری اوست. قرآن از زبان یعقوب می فرماید: «قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم»؛ گفت به زودی برای شما از پروردگارم آمرزش میطلبم که او آمرزنده و مهربان است. (یوسف/۹۸)
ج) مهمان نوازی: دیگر ویژگی اخلاقی یعقوب مهمان نوازی بود؛ چنان که گفته شده حضرت یعقوب یک منادی داشت که هر روز اعلام میکرد هر کس خواهان طعام است به خانه یعقوب آید و هنگام عصر اعلام می کرد هر کسی غذای شب می خواهد، به خانه یعقوب آید.
شناسه فکری و عقیدتی یعقوب
الف) مسلمان بودن: از مهمترین ویژگیهای عقیدتی یعقوب این است که قرآن، دین آن حضرت را اسلام معرفی میکند و می فرماید «وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِي إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينِ فَلا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ» (بقره/۱۳۲) و ابراهيم و يعقوب فرزندان خود را به این آیین وصیت کردند و گفتند: فرزندان من، این آیین پاک را خداوند برای شما برگزیده و شما جز بر آیین اسلام از دنیا نروید.
آن حضرت همچنین هنگام رحلتش از فرزندان خود بر توحید و یگانه پرستی اعتراف گرفت و فرمود «مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَه آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَقَ إِلَهَا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ» (بقره/۱۳۳) پس از من چه چیز را می پرستید؟ گفتند خدای تو و خدای پدرانت ابراهیم اسماعیل و اسحاق خداوند یکتا را و ما در برابر او تسلیم هستیم.
ب) یاد آخرت بودن: حضرت یعقوب همواره به یاد قیامت و آخرت بوده است، به گونه ای که خداوند او ابراهیم و اسحاق را به خاطر یادآوری عميق آخرت می ستاید و می فرماید: «إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ» ما آنها را با خلوص ویژه ای خالص کردیم و آن یادآوری سرای آخرت بود(ص/ ۴۶)
همچنین گفته شده یعقوب خادم بیت المقدس و مسجد الاقصی و نخستین کسی بوده که وارد مسجد میشد و آخرین فردی بوده که بیرون می آمده است.
شناسه تبليغي يعقوب
از دعوت عمومی یعقوب در قرآن سخنی به میان نیامده، اما با توجه به آغاز دعوت از خانواده و نیز رسالت کلی پیامبران میتوان گفت آن حضرت دعوت عمومی داشته و مهمترین آنها دعوت به توحید و خداپرستی بوده است.
شناسه خانوادگی
الف) نسب حضرت یعقوب
یعقوب پسر اسحاق پسر ابراهیم خلیل الرحمن است که مادرش رفقا دختر بتوئیل پسر الیاس بود.
ب) همسران یعقوب
لابان دایی یعقوب دو دختر به نامهای لیا و راحیل داشت. با اینکه يعقوب راحیل را میخواست لابان ابتدا لیا را که بزرگتر بود و بعدها راحیل را به ازدواج او درآورد. همچنین لابان به هر یک از دخترانش یک کنیز داده بود نام کنیز لیا، زلفا و نام کنیز راحیل بلها یا کهفا بود که بعدها هر دو کنیزان را به یعقوب الا بخشیدند.
ج) فرزندان یعقوب
فرزندان یعقوب از همسرش لیا به نام های روبیل، شمعون، لاوی، یهود، زبالون يسحر يا يشخر و دختری به نام دینه بودند. نام فرزندان حضرت یعقوب از راحیل نیز، یوسف و بنیامین بود. وی از دو کنیز خود هم چهار فرزند به نام های دان و نفتالی از زلفا؛ جبار و أشرو از کهفا داشت.
شناسه جغرافیایی یعقوب
زادگاه اصلی یعقوب و فرزندانش در منطقه فلسطین بود که بعدها به سوی فدان آرام واقع در شمال عراق رفتند و سپس به فلسطین بازگشتند. بعد از پیدا شدن یوسف به مصر مهاجرت کردند. ابتدا برای گرفتن غلات و به دلیل خشک سالی ولی بعدها به علت درخواست یوسف از پدر و برادران که آنان را در سرزمین جاسان یا جاشان سکونت داد.
منابع
این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.