سوره ابراهیم

برای مشاهده متن سوره اینجا کلیک کنید.

سوره ابراهیم؛ چهاردهمین سوره قرآن کریم به نام «ابراهیم» نامگذاری شده است. این سوره که ۵۲ آیه دارد و در جزء سیزدهم قرآن جای گرفته، یکی از سوره‌های مکی است و هفتاد و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است.

معرفی سوره

چهاردهمین سوره قرآن کریم به نام «ابراهیم» نامگذاری شده است. این سوره که ۵۲ آیه دارد و در جزء سیزدهم قرآن جای گرفته، یکی از سوره‌های مکی است و هفتاد و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. علت نامگذاری این سوره به نام ابراهیم، بیان سرگذشت ابراهیم نبی(ع) است. هرفردی بخواهد حضرت ابراهیم(ع) را با معرفی قرآن بشناسد، در اولین مرحله، این سوره است که او را به ‏سوی خود می‌کشاند. سوره‌‏ای که تنها با نام ابراهیم خوانده می‏‌شود، اين پيامبر الهی را با دعاهایش شناسانده است و این تنها سوره‌‏ای است در میان سوره‏‌های قرآن کریم که در یادکرد ابراهیم دعاهای او را آورده است که جزو دعاهای خاص قرآن کریم محسوب می‌شود.

محتوای سوره

فضای سوره ابراهیم را مبانی معرفتی، بینشی و عقیدتی شکل داده و تنها دستور و سفارش عملی برای مؤمنان مربوط به اقامه نماز و انفاق آشکارا و پنهان است. موضوع اساسی سوره ابراهیم، توحید، توصیف قیامت و محاسبه اعمال انسان‌هاست. علامه طباطبایی محور اصلی سوره را توصیف قرآن می‌داند، از این جهت که نشانه و آیتی بر رسالت پیامبر است که با آن مردمان را از ظلمات به نور و راه خدای سبحان، خداوندی که عزیز و حمید است، هدایت می‌کند و نیز چون خدواند بخشنده نعمت بر همگان است باید که برای سعادتمندی دعوتش را بپذیرند و از عذابش بیمناک باشند. از دیگر محورهای این سوره، رسالت رسولان الهی است که طبق آن، همه انبیا یک هدف را دنبال می‌کردند. حجم قابل ‏توجهی از سوره، بدون مشخص ‏کردن پیامبری خاص، گفت‏‌وگوها و رویارویی رسولان با مخالفان ایشان را ارائه داده است. اصول و مواضع کلی رسولان الهی و عکس‌‏العمل منکران ایشان در این سوره جمع‌‏بندی شده است. در این سوره با بیان تقابل‌‏هایی مانند نور و ظلمت، طیبه» و خبیثه، قرار و زوال، ثبات و بی‏‌قراری، گزارش مختصری از سرنوشت پیامبران الهی ارائه شده است که همواره با صف مخالفان و منکران مواجه بودند.

تبیین نعمات الهی

خداوند در این آیه می‌فرماید: «اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهَارَ؛ خداست كه آسمان‌ها و زمين را آفريد و از آسمان آبى فرستاد و به وسيله آن از ميوه‌ها براى شما روزى بيرون آورد و كشتى را براى شما رام گردانيد تا به فرمان او در دريا روان شود و رودها را براى شما مسخر كرد». متن جلسه از نظر می‌گذرد؛ در آیه ۳۲ و ۳۳ نشانه‌هایی برای آنها که در پی این نشانه‌ها هستند، تبیین شده است. یک نشانه خلقت آسمان‌ها و زمین است، نشانه دوم باران و برف و تگرگ و دیگر برکات آسمانی است. نشانه بعدی میوه‌جات و روییدنی‌هایی است که در اثر باران به دست بشر قرار می‌گیرد. نشانه چهارم «وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ» است، خداوند کشتی‌ها را مسخر شما قرار داد تا در بحر، به اذن خداوند حرکت کنند. خود «بحر» از آیات الهی است و در آیاتی از آن یاد شده است، منتهی در این آیه سخن از یکی از پدیده‌هایی است که به برکت بحر در دسترس بشر هست و اگر چشم بصیرتی باشد با آن، ذات مقدس ربوبی را می‌بیند؛ نه با چشم سر که با چشم دل اینها را می‌بیند. در آیاتی از این نعمت یاد شده است؛ نعمتی که بشر گذرا از کنارش رد می‌شود. چه قدرتی جز قدرت خداوند این نعمت را در اختیار بشریت قرار داده است تا از این رهگذر از یک نعمت دریا بهره‌مند شوند. یک نعمتش کشتی‌ها است، یک نعمتش لحم است، یک نعمتش زیورهایی است که از دریا بهره برده می‌شود.

ویژگی کافران در قرآن

آیات 3 سوره ابراهیم بیان کننده ویژگی کفار است: ««‌الَّذِینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَى الْآخِرَةِ وَیَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَیَبْغُونَهَا عِوَجًا أُولَئِكَ فِی ضَلَالٍ بَعِیدٍ؛» این آیه کافران را با سه وصف بیان می‌کند. وصف اولشان این است که حیات دنیا را بر آخرت ترجیح می‌دهند. وصف دومشان این است که مانع ورود مردم در دین خدا می‌شوند. وصف سومشان این است که سعی می‌کنند با القای شبهات، این دین را کج نشان بدهند و طالبان حقیقت را از ورود در دین بازدارند. نکته اول تفسیری این است که تقدیم حیات دنیا بر آخرت به چه معناست؟ آیا به معنای این است که از مواهب این دنیا استفاده می‌کنند؟ پاسخ این است خود خداوند دستور داده است از مواهب دنیا استفاده شود.ترجیح دنیا بر آخرت آن است که دلبستگی انسان به استفاده از جلوه‌های دنیا بیش از دلبستگی انسان به ذات مقدس ربوبی باشد. این ترجیح دنیا بر آخرت است. ترجیح دنیا بر آخرت این است که در دوراهی‌هایی که یک راه به دنیا ختم می‌‌شود و یک راه به خدا ختم می‌شود، انسان دنیا را انتخاب کند.

دعوت به توحید

از آیه اول تا آیه چهارم این سوره مبارکه نیز در خصوص دعوت پیامبر اسلام(ص) به توحید خداوند بیان می‌کند که قرآن را برای دعوت به توحید فرستاده و پیامبر(ص) با این کتاب آسمانی مردم را به توحید دعوت می‎‌کند. از آیات پنجم تا هشتم این سوره نیز خداوند متعال در خصوص دعوت حضرت موسی(ع) به توحید نیز مطالبی را بیان می‌کند و به وضعیتی که حضرت موسی(ع) در دعوت به توحید داشت، اشاره دارد.

فضایل سوره

برای تلاوت سوره ابراهیم در روایات، فضایلی نقل شده است؛ از جمله اینکه هر کس سوره ابراهیم و حجر را در دو رکعت نماز در روز جمعه بخواند، از فقر و دیوانگی و بلا در امان خواهد بود.

منابع

خبرگزاری ایکنا