تمدن
تمدن؛ از ریشه مدن و به معنای شهر یا شهرنشینی است؛ اما در اصطلاح به مجموعه ای از دستاوردهای مادی و معنوی اطلاق می‌شود. این دستاوردها شامل پديده‌ها یا اعمال مذهبی، اخلاقی، علمی و زيبایی شناختی می شود که در چندين جامعه یا منطقه شکل می گیرد. در قرآن کریم به تمدن و شاخصه¬های آن اشاره شده است که برخی از آنها عبارتند از: تمدن دوره حضرت سلیمان(ع)، تمدن دوره حضرت داوود(ع)، تمدن سرزمین سبأ، تمدن فرعون و تمدن قارون.
آشنایی با اصطلاح تمدن تمدن
به دستاوردها و نوآوری‌های متکی[۱] بر داشته های مادی و معنوی[۲] اطلاق می‌شودکه در اثر مدنیت یا شهرنشینی یا مراودات با شهرنشینان پدید می آید. درواقع، تمدن به معنای شهرنشینی، اخلاق شهری پیدا کردن و انتقال از حالت جهل به ظرافت به معرفت است و در مقابل بادیه نشینی به کار رفته است. از آنجا که مراوادات شهری نیز جزء تمدن نشینی به حساب می آید، روستا نشینانی که مراودات شهری دارند یا از امکانات شهری بهره دارند، متمدن محسوب می شوند. این مراودات، به طور معمول، با گرد هم آمدن مردم با ذهنيت‌ها، شيوه‌های زندگی، اخلاقيات و هنر‌ها، به تدریج و در گذر زمان پديد می‌آيد.[۳] با توجه به تدریجی شکل گرفتن تمدن می توان گفت که تمدن پديده ای تاريخی است و در مرحله‌ای از تاريخ انسان ظهور پيدا می‌كند و در گذر زمان هم تحول پيدا می‌كند. بر این اساس، باید قرن‌ها بگذرد تا تمدن شکل گیرد.[۴] علاوه بر این، دستاوردهای تمدنی قابل انتقال به نسل های دیگر[۵] است و انسان‌ها، روش‌های زندگی، آثار برجستگان جامعه و بسیاری عناصر دیگر را می تواند انتقال دهد. از نظر وسعت جغرافیایی نیز تمدن باید وسعتی را بپوشاند تا کسانی که در آن سرزمین زندگی می‌کنند، از آن بهره ببرند و به آن آثار افتخار کنند.[۶]علاوه بر این، تراز‌هايی همانند شهرنشينی، توجه به علم و فرهنگ، قانون،[۷] هنر،[۸] آفرينندگی و خلاقيت، چيرگی بر طبيعت، تولید و سازندگی، حكومت، از نشانه های تمدن است.[۹]
نمای تمدن در قرآن
تمدن در قرآن به دو صورت جلوه گر شده است. شکلی از تمدن در قرآن، با دستاورهای مادی و معنوی خوب در جهت بهبودی و آسایش به نمایش درآمده است. این همان تمدنی است که در قالب دستورات دینی و توسط أنبیاء، تمدنی صحیح و کارآمد شکل می-گیرد.[۱۰] نمونه ای از این تمدن ها در قرآن، همانند تمدن دوره ذو‌القرنين،[۱۱] حضرت داوود(ع)[۱۲]، حضرت یوسف(ع)[۱۳]و حضرت سليمان(ع)[۱۴] است. هریک از این تمدن ها، نشانه های ویژه ای داشتند. به عنوان نمونه، ارتباطات فرهنگی، زبانی[۱۵]، سدسازی، ذوب فلزات از نشانه های تمدن ذوالقرنین بوده است.[۱۶] برخورداری از حكومت و توسعه كشاورزی[۱۷] از نشانه های تمدن در دوره حضرت یوسف(ع) بوده است. همچنین، برج‌سازی، معماری، ساختن تنديس، استفاده از جنیان نیز از نشانه‌های تمدنی در دوره حضرت سلیمان(ع) بوده است.[۱۸] علاوه بر این، شکلی دیگر، تمدن هایی است که بنیاد آن بر پایه قدرت طلبی و مبانی کفر بوده است. تمدن در دوره فرعون و قارون از سنخ تمدن مادی و إلحادی بوده است.[۱۹]
تأسیس تمدن قرآنی در جهان امروز
برنامه‌ریزان و طراحان توسعه می توانند با استفاده از شناسایی و کاربرد نشانه¬ها و ویژگی¬های تمدن¬های خوب در قرآن به ترسیم تمدن قرآنی در جهان امروز اقدام نمایند.[۲۰] نشانه ها و ویژگی های تمدن خوب، صرفا، در ویژگی های خوب مادی خلاصه نمی شود؛ بلکه مشمول امور غیرمادی همانند دانش و تخصص، حکمت[۲۱]، مکاتبه، مکتوبات و مذاکره سیاسی و امور معنوی و اخلاقی[۲۲] همانند ایمان[۲۳]، تقوا،[۲۴] عدالت، صبر در مقابل مشکلات، مدارا با یکدیگر می شود.[۲۵] البته، عملی کردن تمدن قرآنی مستلزم انجام چند امر مهم است. یکی از این امور، تأمین منابع انسانی همانند معلمان، هنروران و مهندسان صاحب دانش و تخصص است که می توانند برپا کنندگان تمدن نوین قرآنی باشند.[۲۶] یکی دیگر از امور، اجرای مراسم عبادی سیاسی حج است که می‌تواند به شکل‌گیری تمدن قرآنی کمک کند. برپایی این مراسم، علاوه بر شکوه کعبه و مساجد مسلمانان، جلوه گر امور معنوی همانند شعائر توحیدی و دست کشیدن از اختلافات مذهبی و همرنگی است. این همرنگی سبب می شود که یک جامعه بزرگ دینی را شکل دهند و بستر تمدن اجتماعی را شکل دهد.[۲۷]
منابع
ارجاعات
- ↑ . ایجاد تمدن در قوم عاری از مدنیت؛ تحقق علم نافع قرآنی
- ↑ . شاخص‌های شكل‌گيری تمدن و شواهد آن در دوران طلايی مسلمانان.
- ↑ . ویکی فقه.
- ↑ تمدن غرب به کام مردم زهر شده و دوای آن اسلام است
- ↑ . شاخص‌های شكل‌گيری تمدن و شواهد آن در دوران طلايی مسلمانان.
- ↑ تمدن غرب به کام مردم زهر شده و دوای آن اسلام است . تمدن غرب به کام مردم زهر شده و دوای آن اسلام است
- ↑ . شاخص‌های شكل‌گيری تمدن و شواهد آن در دوران طلايی مسلمانان؛ قانون؛ درست‌ترین راه برای رسیدن به تمدن.
- ↑ . هنرمندان تمدن و فرهنگ هر جامعه را می‌سازند.
- ↑ . شاخص‌های شكل‌گيری تمدن و شواهد آن در دوران طلايی مسلمانان.
- ↑ . قانون؛ درست‌ترین راه برای رسیدن به تمدن؛ نقشه ساخت تمدن برجسته بشری در قرآن است.
- ↑ . قالَ ما مَكَّنّى فيهِ رَبّى خَيرٌ فَاعينونى بِقُوَّةٍ اجعَل بَينَكُم وبَينَهُم رَدما ءاتونى زُبَرَ الحَديدِ حَتّى اذا ساوى بَينَ الصَّدَفَينِ قالَ انفُخوا حَتّى اذا جَعَلَهُ نارًا قالَ ءاتونى افرِغ عَلَيهِ قِطرا؛ «گفت: «آنچه پروردگارم به من در آن تمكّن داده، [از كمك مالى شما] بهتر است. مرا با نيرويى [انسانى] يارى كنيد [تا] ميان شما و آنها سدّى استوار قرار دهم.» براى من قطعات آهن بياوريد، تا آن گاه كه ميان دو كوه برابر شد، گفت: «بدميد» تا وقتى كه آن [قطعات] را آتش گردانيد، گفت: «مس گداخته برايم بياوريد تا روى آن بريزم.» (كهف/ 96- 95)
- ↑ . اصبِر عَلى ما يَقولونَ واذكُر عَبدَنا داوودَ ذَا الايدِ انَّهُ اوّاب انّا سَخَّرنَا الجِبالَ مَعَهُ يُسَبّحنَ بِالعَشىّ والاشراق والطَّيرَ مَحشورَةً كُلٌّ لَهُ اوّاب وشَدَدنا مُلكَهُ وءاتَينهُ الحِكمَةَ وفَصلَ الخِطاب؛ بر آنچه مىگويند صبر كن، و داوود، بنده ما را كه داراى امكانات [متعدّد] بود به ياد آور؛ آرى، او بسيار بازگشتكننده [به سوى خدا] بود. ما كوهها را با او مسخّر ساختيم [كه] شامگاهان و بامدادان خداوند را نيايش مىكردند. و پرندگان را از هر سو [بر او] گرد [آورديم] همگى [به نواى دلنوازش] به سوى او بازگشتكننده [و خدا را ستايشگر] بودند. و پادشاهيش را استوار كرديم و او را حكمت و كلامِ فيصلهدهنده عطا كرديم».(ص/17- 20)
- ↑ . قالَ اجْعَلْنِي عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ؛ [يوسف] گفت: «مرا بر خزانههاى اين سرزمين بگمار، كه من نگهبانى دانا هستم.» (یوسف/55)
- ↑ . وورِثَ سُلَيمنُ داوودَ وقالَ يايُّهَا النّاسُ عُلّمنا مَنطِقَ الطَّيرِ واوتينا مِن كُلّ شَىءٍ انَّ هذا لَهُوَ الفَضلُ المُبين؛ «و سليمان از داوود ميراث يافت و گفت: «اى مردم، ما زبان پرندگان را تعليم يافتهايم و از هر چيزى به ما داده شده است. راستى كه اين همان امتياز آشكار است.» (نمل/16). قيلَ لَهَا ادخُلِى الصَّرحَ فَلَمّا رَاتهُ حَسِبَتهُ لُجَّةً وكَشَفَت عَن ساقَيها قالَ انَّهُ صَرحٌ مُمَرَّدٌ مِن قَواريرَ قالَت رَبّ انّى ظَلَمتُ نَفسى واسلَمتُ مَعَ سُلَيمنَ لِلَّهِ رَبّ العلَمين؛ «به او گفته شد: «وارد ساحتِ كاخ [پادشاهى] شو.» و چون آن را ديد، بركهاى پنداشت و ساقهايش را نمايان كرد. [سليمان] گفت: «اين كاخى مفروش از آبگينه است.» [ملكه] گفت: «پروردگارا، من به خود ستم كردم و [اينك] با سليمان در برابر خدا، پروردگار جهانيان، تسليم شدم.» (نمل/ 44)
- ↑ . حَتَّى إِذا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِنْ دُونِهِما قَوْماً لا يَكادُونَ يَفْقَهُونَ قَوْلًا؛ «تا وقتى به ميان دو سدّ رسيد، در برابر آن دو [سدّ]، طايفهاى را يافت كه نمىتوانستند هيچ زبانى را بفهمند» (کهف/93).
- ↑ . مؤيدات، تراز‌ها و نشانه‌های تمدن در قرآن.
- ↑ . قالَ تَزرَعونَ سَبعَ سِنينَ دَابًا فَما حَصَدتُم فَذَروهُ فى سُنبُلِهِ الّا قَليلًا مِمّا تَأكُلون ثُمَّ يَأتى مِن بَعدِ ذلِكَ سَبعٌ شِدادٌ يَأكُلنَ ما قَدَّمتُم لَهُنَّ الّا قَليلًا مِمّا تُحصِنون؛ گفت: «هفت سال پى در پى مىكاريد، و آنچه را درويديد- جز اندكى را كه مىخوريد- در خوشهاش واگذاريد. آن گاه پس از آن، هفت سال سخت مىآيد كه آنچه را براى آن [سالها] از پيش نهادهايد- جز اندكى را كه ذخيره مىكنيد- همه را خواهند خورد» (یوسف/48-47).
- ↑ . مؤيدات، تراز‌ها و نشانه‌های تمدن در قرآن
- ↑ . وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِي بارَكْنا فِيها وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى عَلى بَنِي إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُون؛ و به آن گروهى كه پيوسته تضعيف مىشدند، [بخشهاى] باختر و خاورى سرزمين [فلسطين] را- كه در آن بركت قرار داده بوديم- به ميراث عطا كرديم. و به پاس آنكه صبر كردند، وعده نيكوى پروردگارت به فرزندان اسرائيل تحقق يافت، و آنچه را كه فرعون و قومش ساخته و افراشته بودند ويران كرديم». (أعراف/137).
- ↑ . وقف از مظاهر عالی تمدن است/ تشکیل کارگروه حل مشکلات وقف در مجلس؛ دنیا نیازمند فرهنگ و تمدن قرآنی ایران است / لزوم ترویج انقلاب قرآنی.
- ↑ . همنشینی با قرآن ما را در مسیر تمدن واقعی قرار می‌دهد.
- ↑ . تعبیر «انسان کامل» اومانیستی است / فریب جلوه‌گری تمدن غرب را نخوریم.
- ↑ . أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَانُوا أَكْثَرَ مِنْهُمْ وَأَشَدَّ قُوَّةً وَآثَارًا فِي الْأَرْضِ فَمَا أَغْنَى عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ؛ «آيا در زمين نگشتهاند تا ببينند فرجام كسانى كه پيش از آنان بودند، چگونه بوده است [آنها به مراتب از حيث تعداد] بيشتر از آنان و [از حيث] نيرو و آثار در روى زمين استوارتر بودند، و[لى] آنچه به دست مى آوردند، به حالشان سودى نبخشید» (مؤمن/82).
- ↑ . شاخص‌های شكل‌گيری تمدن و شواهد آن در دوران طلايی مسلمانان.
- ↑ . تعبیر «انسان کامل» اومانیستی است / فریب جلوه‌گری تمدن غرب را نخوریم.
- ↑ . تربیت نسل دارای هویت ملی، مقاوم و آگاه برای تحقق تمدن شکوفای اسلامی.
- ↑ . حج؛ زمینه‌ساز شکل‌گیری تمدن اجتماعی.