سنت امداد

سنّت امداد؛ سیره و قانون دائمی خداوند مبنی بر یاری‌رساندن به انسان. به طور کلی منظور از سنت‌های الهی، ضوابطی است که در افعال الهی وجود دارد و بر زندگی بشر حکمفرما است. سنت‌های الهی از دو ویژگی عمومیت و تغییرناپذیری برخوردارند. یکی از این سنت‌های الهی، سنّت امداد است که به معنی یاری رساندن خداوند به تمام انسان‌ها و اذن دادن به آنان برای رسیدن به مقاصد اختیاری ایشان است. این سنّت به دو نوع عام و خاص قابل تقسیم بوده که نوع عام آن دربرگیرندۀ تمام انسان‌ها و نوع خاص آن تنها در شرایط خاصی شامل مومنان می‌شود. خداوند متعال در قرآن کریم ضمن تصریح بر تغییرناپذیری سنّت‌های الهی، امداد و نصرت خود را به عنوان یک سنّت و قانون دائمی مشمول پیامبران و مؤمنان در همه زمان‌ها می‌داند.

تعریف سنت

مفهوم لغوی سنت سنت در لغت به معنای قانون، حکم، سیره، روش، طریقه و عادت مستمر است. سنت‌های الهی عبارت است از ضوابطی که در افعال الهی وجود دارد و بر عالم و آدم حاکمیت می‌کند که آیات فراوانی حاکمیت سنن الهی بر زندگی بشر را اثبات می‌کنند. عمومیت و تغییر‌ناپذیری، دو ویژگی مهم سنت‌های الهی است.

مفهوم اصطلاحی سنت

واژه سنّت در اصطلاح با توجّه به موارد کاربردش دو معنا دارد: اولین معنا، راه و رسم و شیوه رفتاری که استمرار داشته باشد و به همین معنا، قول، فعل و تقریر معصوم(ع) که با روایات و احادیث در دسترس است، سنّت نامیده می‌شود. معنای دوم ضوابط و معیارهای رفتاری است که تدبیر جهان هستی و ارادۀ انسان بر اساس آن‌ها قرار داده شده است. سنّت‌های الهی در عرصۀ تکوین و تدبیر است؛ به عنوان نمونه سنّت‌هایی که در مورد انسان در جریان است و با تربیت و پرورش استعدادها و شئون وجودی او در ارتباط وثیق و عمیق و به معنای دقیق تربیت‌ساز است.

تعریف امداد

«امداد» در لغت به معنای یاری رساندن است. مفهوم این یاری، هم در امور خیر و هم در امور شرّ کاربرد دارد. در اصطلاح نیز امداد به یاری رساندنی اطلاق می‌شود که به صورت مداوم و پیوسته باشد. در حقیقت امداد لطفی الهی است که شامل تمام هستی می‌شود.

مفهوم سنّت امداد

یکی از سنت‌های الهی که قرآن نیز بدان اشاره داشته، عبارت است از سنّت امداد (یاری رساندن) به مؤمنین و کافرین و اذن دادن در رسیدن به مقاصد اختیاری انسان‌ها. به عبارت دیگر سنّت امداد الهی، سنتی است كه شامل تمام افراد انسانی است، خواه اهل ايمان باشند يا اهل كفر و ضلالت. سنّت امداد شامل انسان‌ها از آن جهت كه انسان هستند می‌شود، نه از آن جهت كه اين انسان مرتكب رفتار خاصی شده باشد. از مصاديق سنّت امداد پروردگار، قرار دادن انسان در مسير ارشاد هاديان و رشد و تكامل است. برهمين اساس اگر انسان در مسير هدايت مرشدان قرار گرفته، از انديشه و تفكر بهره برده و به راه سعادت رهنمون شود، مشمول سنّت امداد الهی شده است. سنّت امداد خداوند گاهی نيز به صورت ويژه شامل افراد مؤمن و پرهيزگار می‌شود در واقع اين سنّت ويژه، مورد استفاده انسان‌هايی است كه كلام حق را گردن نهاده و از دستورات شرايع الهی به تناسب زمان و مكان بهره‌مند شده‌اند.

سنت امداد در قرآن

امداد از سنّت های الهی مطرح شده در قرآن کریم است که آیات بسیاری به آن اختصاص یافته است. قرآن کریم، امداد خداوند را به عنوان یک قانون و سنّت الهی مطرح کرده است. خداوند ضمن توجه دادن به عاقبت پیشینیان، مردم را به تأمّل و اندیشیدن در این‎باره دعوت می‌فرماید. خداوند متعال در قرآن کریم با تصریح بر تغییرناپذیری سنّت‌های الهی، امداد و نصرت خود را به عنوان یک سنّت و قانون دائمی مشمول پیامبران و مؤمنان در همه زمان‌ها می‌داند. سنّت امداد در قرآن کریم، شامل دو نوع عام و خاص است. امداد عام شامل حال همۀ افراد جامعۀ بشری و امداد خاص، در شرایط مشخصی تنها شامل حال مؤمنان می‌شود.

امدادهای غیبی در قرآن

امدادهای غیبی در قرآن به امدادهایی اطلاق می‌شود که از منبع غیب سرچشمه گرفته‌اند. گرچه با مدنظر قرار دادن مفهوم لغوی امداد، می‌توان جهان و همه نعمت‌های موجود در آن را از مصادیق امدادهای غیبی دانست. از دیدگاه قرآن کریم دارایی‌های مادی و فرزندان گونه‌ای از امداد الهی یا همان امدادهای غیبی در زندگی انسان برشمرده می‌شوند. شهید مطهری امدادهای غیبی را همانند رحمت خدا، به دو گونۀ عام و خاص قابل تقسیم می‌داند؛ امداد عام دربرگیرندۀ نعمت‌هایی است که خداوند به همۀ مخلوقات خود ارزانی داشته و امداد خاص تنها شامل نعمت‌ها و کمک‌هایی است که خداوند به مومنان در شرایط خاص عطا می‌کند. از جمله امداد‌های خاص یا امداد‌های غیبی که خداوند در قرآن، آن‌ها را بیان نموده است می‌توان به مواردی همچون آرامش دادن به مؤمنان، فرو فرستادن فرشتگان، زیاد نشان دادن مؤمنان و کم نشان دادن کافران در میدان مبارزه و ایجاد رعب در دل دشمن اشاره نمود.

منابع

ویکی شیعه

ویکی فقه

دانشنامۀ حوزه