رفاه

رفاه؛ به حالت آسایش و سلامتی گفته می شود که در اثر برخورداری از امکانات زندگی به دست می آید. برخورداری از امکانات زندگی و رفاه در قرآن کریم با توجه به جوانب منفی و مثبت آن در نظر گرفته شده است. رفاه در جهت مثبت زمانی بدست می آید که متکی بر ایمان و عمل صالح، عنایت و فضل الهی و همراه با عدالت و عقل باشد. در غیر این صورت، نتایج منفی مثل استکبار به بار می آورد.

رفاه در قرآن

رفاه به معنای برخورداری از آسایش و امکانات زندگی بر اثر بهره‌مندی از مال و ثروت است.^[۱] مال و ثروت در قرآن، به عنوان قوام زندگی^[۲] به عنوان ابزار رفاه و آسایش بشر معرفی شده است.^[۳] درواقع، قرآن کریم رفاه و آسايش را حق طبيعی انسان می‌داند؛ ولی ارزشمندی آن را به داشتن ايمان و عمل صالح^[۴] مشروط می‌كند و به انسان هشدار می‌دهد كه مبادا داشتن رفاه موجبات نابودی^[۵] وی را فراهم كند.^[۶] بر این اساس، قرآن كريم رفاه را در صورتی ناپسند دانسته است كه منجر به انحرافاتی چون استكبار^[۷] شود.^[۸]

عوامل موثر بر ایجاد رفاه اجتماعی در قرآن

یکی از شرایط مؤثر در تأمین رفاه افراد، پرداخت زكات^[۹] است که می‌تواند چرخه درآمد، توليد و ثروت را گسترش دهد و محرك سرمايه‌گذاری، كاهش فقر، بيكاری و عامل افزايش رفاه شود.^[۱۰] یکی دیگر از شرایط، قرار گرفتن انسان در مسیر عقل و عدل است که در ارتقای رفاه عمومی جامعه نقش مؤثری دارد.^[۱۱] در این صورت، رفاهی که از مسیر عقل و عدالت خارج شده باشد، از بین رفتنی است.^[۱۲]

منابع

امامت پدیا1

ایکنا

پژوهشکده باقرالعلوم

ارجاعات

↑ . امامت پدیا1.
↑ . يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَ كَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ‏ وَ هَمُّوا بِما لَمْ يَنالُوا وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْراً لَهُمْ وَ إِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذاباً أَلِيماً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ؛ «به خدا سوگند مى‏خورند كه [سخن ناروا] نگفته‏اند، در حالى كه قطعاً سخن كفر گفته و پس از اسلام آوردنشان كفر ورزيده‏اند، و بر آنچه موفّق به انجام آن نشدند همّت گماشتند، و به عيبجويى برنخاستند مگر [بعد از] آنكه خدا و پيامبرش از فضل خود آنان را بى‏نياز گردانيدند. پس اگر توبه كنند براى آنان بهتر است، و اگر روى برتابند، خدا آنان را در دنيا و آخرت عذابى دردناك مى‏كند، و در روى زمين يار و ياورى نخواهند داشت» (توبه/74).
↑ . تحلیل کارکرد رفاه اجتماعی از دیدگاه قرآن در «افق‌های نو در فقه سیاسی؛پژوهشکده باقرالعلوم.
↑ . وَ ما أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنا زُلْفى‏ إِلَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِكَ لَهُمْ جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا وَ هُمْ فِي الْغُرُفاتِ آمِنُونَ؛ «و اموال و فرزندانتان چيزى نيست كه شما را به پيشگاه ما نزديك گرداند، مگر كسانى كه ايمان آورده و كار شايسته كرده باشند. پس براى آنان دو برابر آنچه انجام داده‏اند پاداش است و آنها در غرفه‏ها [ى بهشتى‏] آسوده خاطر خواهند بود». (سبأ/37).
↑ . وَ كَذلِكَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى‏ أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى‏ آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ؛ و بدين گونه در هيچ شهرى پيش از تو هشداردهنده‏اى نفرستاديم؛ مگر آنكه خوشگذرانان آن گفتند: «ما پدران خود را بر آيينى [و راهى‏] يافته‏ايم و ما از پى ايشان راهسپريم.» (زخرف /23). وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ كافِرُونَ‏؛و [ما] در هيچ شهرى هشداردهنده‏اى نفرستاديم؛ جز آنكه خوشگذرانان آنها گفتند: «ما به آنچه شما بدان فرستاده شده‏ايد كافريم.» (سبأ/34).
↑ . جايگاه رفاه و آسايش انسان از منظر قرآن كريم بررسی شد.
↑ . فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَ يَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَمَّا الَّذِينَ اسْتَنْكَفُوا وَ اسْتَكْبَرُوا فَيُعَذِّبُهُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ لا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً؛ امّا كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، پاداششان را به تمام [و كمال‏] خواهد داد، و از فضل خود به ايشان افزونتر مى‏بخشد و امّا كسانى كه امتناع ورزيده و بزرگى فروخته‏اند، آنان را به عذابى دردناك دچار مى‏سازد و در برابر خدا براى خود يار و ياورى نخواهند يافت» (نساء/173).
↑ جايگاه رفاه و آسايش انسان از منظر قرآن كريم بررسی شد.
↑ . «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيم‏؛ از اموال آنان صدقه‏اى بگير تا به وسيله آن پاك و پاكيزه‏شان سازى، و برايشان دعا كن، زيرا دعاى تو براى آنان آرامشى است، و خدا شنواى داناست» (توبه/103)
↑ . وضع زكات بر سرمايه راكد محرك سرمايه‌گذاری و عامل افزايش رفاه است؛ پرداخت زکات گامی در جهت توسعه رفاه عمومی است
↑ . رفاه با عقل و عدل تامین می‌شود/ ماندگاری در سایه انس با قرآن است.
↑ . وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِلِقاءِ الْآخِرَةِ وَ أَتْرَفْناهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ما هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَ يَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ‏؛ «و اشراف قومش كه كافر شده، و ديدار آخرت را دروغ پنداشته بودند، و در زندگى دنيا آنان را مرفّه ساخته بوديم گفتند: «اين [مرد] جز بشرى چون شما نيست: از آنچه مى‏خوريد، مى‏خورد؛ و از آنچه مى‏نوشيد، مى‏نوشد». (مؤمنون/33)

[1] . امامت پدیا1.

[2] . يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَ كَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ‏ وَ هَمُّوا بِما لَمْ يَنالُوا وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْراً لَهُمْ وَ إِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذاباً أَلِيماً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ؛ «به خدا سوگند مى‏خورند كه [سخن ناروا] نگفته‏اند، در حالى كه قطعاً سخن كفر گفته و پس از اسلام آوردنشان كفر ورزيده‏اند، و بر آنچه موفّق به انجام آن نشدند همّت گماشتند، و به عيبجويى برنخاستند مگر [بعد از] آنكه خدا و پيامبرش از فضل خود آنان را بى‏نياز گردانيدند. پس اگر توبه كنند براى آنان بهتر است، و اگر روى برتابند، خدا آنان را در دنيا و آخرت عذابى دردناك مى‏كند، و در روى زمين يار و ياورى نخواهند داشت» (توبه/74).

[3] . تحلیل کارکرد رفاه اجتماعی از دیدگاه قرآن در «افق‌های نو در فقه سیاسی؛پژوهشکده باقرالعلوم.

[4] . وَ ما أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنا زُلْفى‏ إِلَّا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِكَ لَهُمْ جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا وَ هُمْ فِي الْغُرُفاتِ آمِنُونَ؛ «و اموال و فرزندانتان چيزى نيست كه شما را به پيشگاه ما نزديك گرداند، مگر كسانى كه ايمان آورده و كار شايسته كرده باشند. پس براى آنان دو برابر آنچه انجام داده‏اند پاداش است و آنها در غرفه‏ها [ى بهشتى‏] آسوده خاطر خواهند بود». (سبأ/37).

[5] . وَ كَذلِكَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى‏ أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى‏ آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ؛ و بدين گونه در هيچ شهرى پيش از تو هشداردهنده‏اى نفرستاديم؛ مگر آنكه خوشگذرانان آن گفتند: «ما پدران خود را بر آيينى [و راهى‏] يافته‏ايم و ما از پى ايشان راهسپريم.» (زخرف /23). وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ كافِرُونَ‏؛و [ما] در هيچ شهرى هشداردهنده‏اى نفرستاديم؛ جز آنكه خوشگذرانان آنها گفتند: «ما به آنچه شما بدان فرستاده شده‏ايد كافريم.» (سبأ/34).

[6] . جايگاه رفاه و آسايش انسان از منظر قرآن كريم بررسی شد.

[7] . فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَ يَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَمَّا الَّذِينَ اسْتَنْكَفُوا وَ اسْتَكْبَرُوا فَيُعَذِّبُهُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ لا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَ لا نَصِيراً؛ امّا كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، پاداششان را به تمام [و كمال‏] خواهد داد، و از فضل خود به ايشان افزونتر مى‏بخشد و امّا كسانى كه امتناع ورزيده و بزرگى فروخته‏اند، آنان را به عذابى دردناك دچار مى‏سازد و در برابر خدا براى خود يار و ياورى نخواهند يافت» (نساء/173).

[8] جايگاه رفاه و آسايش انسان از منظر قرآن كريم بررسی شد.

[9] . «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيم‏؛ از اموال آنان صدقه‏اى بگير تا به وسيله آن پاك و پاكيزه‏شان سازى، و برايشان دعا كن، زيرا دعاى تو براى آنان آرامشى است، و خدا شنواى داناست» (توبه/103)

[10] . وضع زكات بر سرمايه راكد محرك سرمايه‌گذاری و عامل افزايش رفاه است؛ پرداخت زکات گامی در جهت توسعه رفاه عمومی است

[11] . رفاه با عقل و عدل تامین می‌شود/ ماندگاری در سایه انس با قرآن است.

[12] . وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِلِقاءِ الْآخِرَةِ وَ أَتْرَفْناهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ما هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَ يَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ‏؛ «و اشراف قومش كه كافر شده، و ديدار آخرت را دروغ پنداشته بودند، و در زندگى دنيا آنان را مرفّه ساخته بوديم گفتند: «اين [مرد] جز بشرى چون شما نيست: از آنچه مى‏خوريد، مى‏خورد؛ و از آنچه مى‏نوشيد، مى‏نوشد». (مؤمنون/33)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]