سوره مائده

سوره مائده؛ پنجمین سوره از قرآن کریم و سوره مدنی است، ۱۲۰ آیه دارد و در جزء‎های ۶ و ۷ قرآن آمده است. این سوره به ترتیب نزول، ۱۱۳ سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است.

محتوای سوره

سوره مائده آخرين سوره از سوره‌هاى طولانی قرآن است كه در اواخر دوران زندگی رسول خدا(ص) بر ایشان نازل شد. مائده به معنای سفره غذاست که در آیات ۱۱۲ و ۱۱۴ آمده و در هیچ سوره دیگری استفاده نشده. مائده به یکی از معجزات حضرت عیسی(ع) اشاره دارد که به درخواست حواریون انجام شد. آن‌ها با این‌که به عیسی(ع) ایمان آورده بودند، می‌خواستند با دیدن معجزه دیگرى از عیسى(ع) ایمانشان را قوی‌تر کنند. به همین دلیل حضرت عیسی(ع) از خداوند درخواست کرد تا سفره‌ غذایی از آسمان برای یارانش بفرستد. در این سوره علاوه بر داستان ولادت و معجزات حضرت عیسی، به داستان‌های دیگری از جمله عهدشکنی و سرگردانی قوم بنی‌اسرائیل، داستان کشته شدن هابیل، فرزند حضرت آدم به دست قابیل و جریان غدیر خم اشاره کرده است.همچنین در این سوره به معارف و عقاید اسلامی و احکام و وظایف دینی مانند وضو، تیمم، قصاص و مجازات دزدی پرداخته است.از جمله ویژگی‌های سوره مائده، تأکید بر تقوا است. عبارت «و اتقواللّه» در این سوره ۱۲ بار تکرار شده که بیش از هر سوره دیگری است. این مقدار تأکید بر تقوای الهی برای این است که وقتی افراد به ثروت و موقعیتی می‌‌رسند، از خداوند غافل می‌‌شوند و به اموری دست می‌‌زنند که علاوه بر بدنام کردن خود، به روابط بین انسان‌ها، به پیمان‌هایی که بسته‌اند و باید به آنها وفا کنند و به اخلاق جامعه ضربه می‌‌زنند.وفای به عقود رأس موضوعات سوره مائده است، با این معنایی که گفته می‌شود، همه ما را شامل می‌شود، یعنی اگر کسی اسلام را پذیرفت لاجرم عهدهایی بسته است. «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» شامل همه می‌شود. این سوره به طور ویژه خطاب اهل کتاب دارد و چالشش این است که چرا بر سر پیمانتان با پیامبرتان نایستادید.

اهداف و مقاصد سوره

اهداف و مقاصد عمده سوره مائده عبارت‌اند از:

۱- قانون‌گذاری در جهت تنظیم روابط داخلی مسلمانان با همدیگر

۲- قانون‌گذاری در جهت رفتار و روابط خارجی مسلمانان با یهودیان و مسیحیان اهل کتاب

۳- روشن کردن خط رهبری بعد از پیامبر صلی الله علیه و اله.

وجه نامگذاری سوره

این سوره از آن جهت مائده (غذا) نامیده شده که در آیه صد و دوازدهم این سوره از دعای عیسی علیه السلام برای نزول مائده آسمانی سخن گفته شده است.اخداوند در این آیه می‌فرماید: «إِذْ قَالَ الْحَوَارِیُّونَ یَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ هَلْ یَسْتَطِیعُ رَبُّکَ أَن یُنَزِّلَ عَلَیْنَا مَآئِدَةً مِّنَ السَّمَاءِ قَالَ اتَّقُواْ اللّهَ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ؛ و یاد کن هنگامى را که حواریون گفتند: اى عیسى! پسر مریم آیا پروردگارت می‌‏تواند از آسمان خوانى براى ما فرود آورد عیسى گفت: اگر ایمان دارید از خدا پروا دارید».

فضیلت سوره

در مورد فضیلت سوره مائده از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله حکایت شده که هر کس سوره مائده را بخواند، به تعداد یهودی‌ها و مسیحی‌ها که نفس می‌کشند، ۱۰ حَسَنه و نیکی به او داده می‌شود و ۱۰ سَیئه و بدی از او محو و ۱۰ درجه به او افزوده می‌شود.فضایل سوره‌ها با محتوای آنها ارتباط دارد. در سوره مائده مسئله ولایت و جانشینی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله روشن شد و کافران از دین اسلام مأیوس شدند، پس هر کس این سوره را بخواند و طبق مفاد آن از ولایت علی علیه السلام پیروی کند، کافران را مأیوس کرده و بدین جهت به تعداد آنها پاداش می‌گیرد. سوره مائده از سوره‌هایی است که همه آیات آن در روز نازل شده‌اند و از این جهت بدان نَهاری می‌گویند و بیش‌ترین خطاب (یا اَیهَا الَّذِینَ امَنُوا) ۱۶ بار در این سوره نازل شده است.برخی دیگر از فضایل و برکات سوره عبارت است از:

افزایش ایمان

خداوند در این سوره با آوردن بیش‌از ۱۰ بار لفظ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ»، کسانی‌که ایمان آورده‌اند را خطاب قرار داده و به بیان مسائلی می‌پردازد که شبهات زیادی در رابطه با آن‌ها وجود دارد.

بنابراین یکی از آثار سوره مائده افزایش ایمان است، به‌طوری‌که از امام محمد باقر(ع) نقل شده است که فرمودند: «کسی‌که سوره مائده را در هر روز پنجشنبه بخواند، ایمانش به ظلم و ستم پوشیده نگردد و کسی را با پروردگارش شریک نسازد.»

جلوگیری از سرقت و تلف شدن مال

از دیگر آثار خواندن سوره مائده جلوگیری از سرقت و تلف شدن مال است چنانچه از امام صادق(ع) نقل شده است، که می‌فرماید: «هرکس با ایمان سوره مبارکه مائده را با نیت خالص و توجه به خدا و معنی آن بنویسد و در صندوق اثاث خانه نهد از دزد محفوظ ماند».

دیدگاه علامه طباطبایی در رابطه با سوره مائده

اگر در آیات این سوره، آیات اول و آخر و وسطش دقت کنیم و در موعظه‌ها و داستان‌هایى که این سوره دربردارنده آن‌ها است تدبر کنیم، درمی‌یابیم که غرض جامع از این سوره دعوت به وفای به عهدها، پایدارى در پیمان‌ها، تهدید و تحذیر شدید از شکستن عهد و بى‌اعتنائى نکردن به امر آن است و این‌که عادت خدای تعالی به رحمت و آسان کردن تکلیف بندگان و تخفیف دادن به کسى که تقوا پیشه کند و ایمان آورد و باز از خدا بترسد و احسان کند جارى شده، و نیز بر این معنا جارى شده که نسبت به کسى که پیمان با امام خویش را بشکند، و گردن کشى و تجاوز آغاز کرده از بند عهد و پیمان در آید، و طاعت امام را ترک گوید، و حدود و میثاق‌هایى که در دین گرفته شده بشکند، سخت‌گیرى کند.و به همین جهت است که مى‌بینى بسیارى از احکام، حدود و قصاص، و داستان مائده زمان عیسی(ع)، که از خدا خواست مائده‌اى از آسمان براى او و یارانش بیاید، و داستان دو پسران آدم، و اشاره به بسیارى از ظلم‌هاى بنی‌اسرائیل و پیمان شکنى‌هاى آنان در این سوره آمده است و در آیاتى بر مردم منت مى‌گذارد که دینشان را کامل و نعمت‌شان را تمام کرد و طیبات را برایشان حلال و خبائث را برایشان حرام کرد، و احکام و دستوراتى بر ایشان تشریع کرد که مایه طهارت آنان است، و در عین حال عسر و حرجى هم نمى‌آورد.

منابع

خبرگزاری ایکنا