شراب

شراب؛ نوشیدنی الکلی حاصل تخمیر انواع میوه‌ها. شراب یا مِی، معادل فارسی لفظ عربی «خمر» است. «شراب» از نظر لغوی یعنی مایع نوشیدنی و از «شُرب» به معنای نوشیدن گرفته شده است. مشروبات (نوشیدنی‌های) الکلی به جهت مضرات و آسیب‌های بسیار روحی، جسمی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی‌ای که درپی دارند بنابر احکام اسلامی حرام و شرابخواری از گناهان کبیره به شمار می‌رود. زوال عقل، کاهش طول عمر، رفتارهای آسیب زننده در بعد فردی، خانوادگی، اجتماعی و حتی اقتصادی و دور شدن روح ایمان از فرد شرابخوار، نمونه‌هایی از آثار سوء شراب‌خواری به شمار می‌روند. فهرست مفهوم‌شناسی 1 تعریف شراب در منابع لغوی 1 تعریف اصطلاحی شراب 2 لزوم اجتناب از شراب در اسلام 2 حقیقت شراب خواری 2 آسیبهای شراب خواری 3 آثار شراب خواری در ایمان 3 دلیل عقلانی ممنوعیت شراب خواری 4 منابع: 4

مفهوم‌شناسی

تعریف شراب در منابع لغوی

شراب، مایعی مست کننده است. این کلمه فارسی است و عربی آن «خَمر» است و خمر از نظر لغوی یعنی پوشاندن. راغب می‌گوید: «اصل خمر یعنی پوشاندن شیء و آنچه با آن چیزی را می‌پوشانند، خمار گویند، ولی در تعاریف، خمار به آنچه زن، سر خود را با آن می‌پوشاند گفته شده و به شراب از آن جهت خمر می‌گویند که عقل را پوشانده و زایل می‌کند»^[۱] در اصطلاح شرابخواری، خَمر آن است که مستی می‌آورد: از انگور باشد یا غیر از انگور.^[۲]

تعریف اصطلاحی شراب

نوشیدنی‌های الکلی یا مشروبات الکلی نوشیدنی‌هایی هستند که حاوی مقدار قابل‌توجهی اتانول (به صورت غیررسمی الکل) هستند، که عوارض آن در دوزهای پایین شامل سرخوشی، کاهش اضطراب و خوش مشربی و در دوزهای بالا شامل مستی، بهت و ناهشیاری است.

لزوم اجتناب از شراب در اسلام

در اسلام شراب‌خواری ممنوع اعلام شده و دوری از آن ضروری خوانده شده است. قرآن کریم، توصیفاتی از جمله پلیدی، شیطانی بودن، ایجاد دشمنی و کینه میان انسان‌ها، بازدارندگی از یاد خدا و جلوگیری از اقامۀ نماز برای خمر بیان کرده است. از آیات معروف و مرتبط با این موضوع آیۀ 90 سورۀ مائده است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ: اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، شراب و قمار و بت‌ها و ازلام [نوعى بخت‏‌آزمایى‏]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید»(المائده/ ۹۰). در صحیح بخاری «فلاح و رستگاری» منوط به اجتناب از شراب، قمار، بت‌پرستی و ازلام دانسته شده است و به همین جهت حتی در منظر اهل سنت نیز دوری از آن لازم و مؤکد است.^[۳]

حقیقت شراب خواری

شرب خمر از جمله حدود الهی است که به صراحت در قرآن کریم مورد نهی قرار گرفته است و احکام شرعی را می‌توان از نظر اثبات یعنی اینکه دلیل شرعی این احکام چیست و از نظر ثبوت یعنی اینکه چه مصلحت و یا مفسده‌ای موجب تعیین چنین حکمی شده است، مورد بحث قرار داد.^[۴]

آسیبهای شراب خواری

پژوهشگران مؤسسه کنترل و پیش‌گیری از امراض در آمریکا، مشروبات الکلی را باعث مرگ زود‌رس مردم آمریکا اعلام کردند.^[۵] دانشمندانی که پیرامون شراب پژوهیده‌اند، بر مضرات و عوارض زیان‌بخش آن پافشاری کرده‌اند^[۶] این آسیب‌ها و زیان‌ها بیشتر ناظر بر زیاده‌روی در نوشیدن شراب است که از آن جمله می‌توان به سکته، خناق، نقرس، سرسام، تباهی جگر، ضعف مزاج، استسقا، سردرد، دندان‌درد و مرگ ناگهانی اشاره کرد.^[۷] افزون بر مضرات فردی و جسمی شراب، برخی به آسیب‌های اجتماعی آن تأکید داشته‌اند، به‌گونه‌ای که بیشتر جنایتها در طول تاریخ و کنش و واکنش‌های تند و جنگ‌ها را در نتیجۀ شراب‌‌خواری ذکر کرده‌‌اند.^[۸]

آثار شراب خواری در ایمان

از آن جا که اولین و مهم ترین اثر تخریبى شراب متوجه روح و جان آدمى است و نیز چون حقیقت انسان را روح او تشکیل مى ‏دهد لذا تأثیر سوء شراب، فاحش ‏تر و عظیم ‏تر از آن است که به نظر برسد. از همین رو وقتی گفته مى‏ شود نماز چنین فردى پذیرفته نیست، به این علت است که روح او قابلیت درک و استعداد دریافت فیوضات روحانى و معنوى را از دست مى‏ دهد. به طورى که از بعضى روایات به دست مى‏ آید، شراب امّ ‏الفساد و مادر تمام گناهان و لغزش ‏ها است. امام صادق(ع) مى‏ فرماید:«کسى که یک جرعه شراب بیاشامد، خدا و پیغمبران و مؤمنین او را لعنت مى‏ کنند، اگر به مقدارى بخورد که مست شود، روح ایمان از او دور مى‏ شود و به جایش روح کثیف شیطانى جایگزین مى‏ گردد، پس نماز را ترک مى‏ کند و ملائکه او را سرزنش مى‏ کنند و خداى تعالى او را خطاب مى‏ کند :«اى بنده من کافر شدى، بدا به حال تو». پس امام فرمود :«بدا به حالش، بدا به حالش، به خدا سوگند یک سرزنش الهى از هزار سال عذاب سخت‏ تر است.» آرى شراب روح ایمان را متزلزل مى‏ سازد و روح ناآرام و بى ‏قرار و بدون اتکاء، هرگز فیض الهى و ارتباط معنوى را درک نخواهد کرد. هر عبادتى، به خصوص نماز نیاز به اقبال و توجه روح دارد اگر روح نمازگزار استعداد و قابلیت خود را از دست بدهد مانند ظرفى خواهد بود که واژگون در زیر بارش باران قرار بگیرد، مسلما هر قدر هم باران بیاید به داخل ظرف وارونه، داخل نخواهد شد.^[۹]

دلیل عقلانی ممنوعیت شراب خواری

اعتبار و کرامت انسانی، اصلی‌ترین سرمایه زندگی اجتماعی است از این رو در آموزه‌های دینی نسبت به رفتارهایی مانند غش و شرب خمر که تهدید کننده امنیت سرمایه‌های اجتماعی هستند به شدت مقابله شده است.^[۱۰] علاوه بر آیات و روایات امروزه از نظر علمى نیز مضرات مصرف مواد الکلى به اثبات رسیده است. دانشمندان به این واقعیت اعتراف داشته ‌اند که از جمله آثار زیان‌بخش شراب، پیامد سوءى است که روى مغز، اعصاب و قوه تعقل می‌‏گذارد و آن را از کار مى‏‌اندازد. روشن است که با از بین رفتن عقل، پرده شرم و حیا دریده می‌‏شود و در نتیجه میدان به دست غرایز حیوانى مى‌‏افتد. از این‌رو تحریم شراب در روایات ائمه ‌اطهار(ع) مورد تاکید بوده است.^[۱۱]