خودکفایی

خودکفایی؛ عدم نیاز به دیگران در رفع نیازهای مختلف اعم از نظامی، اقتصادی و امنیتی. از منظر اسلام حفظ هویت و استقلال ارزش فراوان و کرامت هر مسلمانی به آن بستگی دارد. قرآن با بیان اصول و رهنمودهایی مسلمانان را به رسیدن به خودکفایی که ضامن حفظ کرامت انسان است، تشویق می‌نماید.

تعریف خودکفایی

خودکفایی به وضعیتی اشاره دارد که در آن نیاز به هیچ کمک خارجی، حمایت یا تعاملی برای بقا وجود نداشته باشد؛ از منظر اقتصادی زمانی یک اقتصاد خودکفا می‌باشد که هیچ مبادله ای بین افراد و گروه ها با دیگران وجود نداشته باشد.

خودکفایی در قرآن

در قرآن کریم مسلمانان از هرگونه رکون و وابستگی به ظالمین که قطبهای اقتصادی امروز، مصداق بارز آنند به شدت نهی شده: ( وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ ؛ «و به كسانى كه ستم كرده‌اند متمايل مشويد كه آتش [دوزخ‌] به شما مى‌رسد» (هود/113)). بدون تردید وابستگی اقتصادی، می‌تواند راهی باشد برای رکون و تکیه مالی به دشمنان اسلام که فرجامی جز شکست در بر نخواهد داشت. همچنین خداوند در آیه ۲۹ سوره فتح وضعیت مسلمانان و جامعه اسلامی را همانند گیاهی دانسته که بر ساق خود استوار است و به جایی تکیه ندارد. در قسمتی از این آیه خداوند می‌فرماید: «و مثَل آنها در انجيل چون كشته‌اى است كه جوانه خود برآورد و آن را مايه دهد تا ستبر شود و بر ساقه‌هاى خود بايستد و دهقانان را به شگفت آورد، تا از [انبوهى‌] آنان [خدا] كافران را به خشم دراندازد».

خداوند در آیه ۲۸ نیز توبه خواستار قطع رابطه اقتصادی با دشمنان اسلام و مسلمانان شده است، سپس به مسلمانان نسبت به تحریم اقتصادی و قطع رابطه با دشمنان دلگرمی می‌دهد و می‌فرماید که اگر رابطه اقتصادی با دشمنان قطع شود شما ضرر و زیانی نخواهید کرد؛ زیرا خداوند از فضل خویش شما را کمک می‌کند و مشکلات اقتصادی شما را حل و فصل می‌کند؛ چنانکه می‌فرماید: (وَإِنْ خِفْتُمْ عَیْلَهً فَسَوْفَ یُغْنِیکُمُ اللهُ مِن فَضْلِهِ إِن شَاء إِنَ‌ اللهَ عَلِیمٌ حَکِیمٌ؛ « و اگر در این قطع رابطه‏ از فقر بیمناکید، پس بزودى خدا - اگر بخواهد- شما را به فضل خویش بى‏نیاز مى‏گرداند، که خدا داناى حکیم است.» (توبه،‌ آیه ۲۸)) راهکار قرآنی مقابله با تحریم قرآن کریم نقش عوامل درونی را برای تغییر و موفقیت هر ملتی مهمترین عامل میداند و این بزرگترین رهنمود برای مقابله با انواع تحریم است. در بخشی از آیه ۱۱ سوره مبارکه رعد آمده است: (إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ؛ « در حقيقت ‏خدا حال قومى را تغيير نمى‏‌دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند). به تعبير ديگر اين اصل قرآنى كه يكى از مهم‌ترين برنامه‌هاى اجتماعى اسلام را بيان مى‌كند، هر گونه تغييرات برونى متكى به تغييرات درونى ملت‌ها و اقوام است و هر گونه پيروزى و شكستى كه به قومى می‌رسد از درون سرچشمه مى‌گيرد.

موانع اصلی خودکفایی از منظر امام خمینی

امام خمینی، استعمار را از موانع اساسی استقلال و خودکفایی به شمار آورده و در این باره فرموده اند: [از جمله نقشه ها، که مع الاسف ، تاثیر بزرگی در کشورها و کشور عزیزمان گذاشت و اثار ان باز تا حد زیادی به جا مانده ، بیگانه نمودن کشورهای استعمار زده از خویش و غربزده و شرق زده نمودن آنان است ... غم انگیزتراین که : انان ، ملتهای ستم دیده زیر سلطه را در همه چیز، عقب نگهداشته و کشورهای مصرفی بار اوردند و به قدری ما رااز پیشرفتهای خود و قدرتهای شیطانیشان ترسانده اند که جرات دست زدن به هیچ ابتکاری نداریم و همه چیز خود را تسلیم انان کرده و سرنوشت خود و کشورهای خود را به دست انان سپرده و چشم و گوش بسته مطیع فرمان هستیم]

عوامل خودکفایی

از عوامل اصلی رسیدن به خودکفایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خودباوری: یکی از مهم‌ترین کارهایی که حضرت امام خمینی(ره) انجام دادند این بود که اعتماد و عزت نفس را به جامعه بازگرداندند و ملت ایران به برکت انقلاب اسلامی، عزت نفس بالایی به دست آورد که گامی اساسی در راستای استقلال و خودکفایی اقتصادی بود.

• تکیه بر تولید: به طور قطع اگر ما بخواهیم کشور به خودکفایی برسد باید توجه ویژه به بخش تولید شود. جهش تولید در شرایطی اتفاق می‌افتد که مشکلات مراکز تولیدی ما در داخل کشور حل شود تا بتوانیم بی‌نیاز از دیگر کشورها در تولید محصولات مختلف به خودکفایی برسیم. خودکفایی در امور مختلف به ویژه تأمین مواد اولیه نظیر نهاده‌های دامی مهمترین رسالت دست‌اندرکاران نظام باید باشد.

• قناعت و دوری از رفاه زدگی: ملتی می‌تواند به خودکفایی اقتصادی و پیروزی در برنامه های خویش نایل آید که بر خود سخت گرفته واحتیاجات زاید بر زندگی و رفاه بیشتر را از خود دور کند و لذت زودگذر را فدای عزت و شوکت ملی خویش بنماید.

• استفاده از تجربیات دیگران: برای دستیابی به استقلال اقتصادی و خودکفایی می‌توان از تجارب کشورهایی که شرایط مشابه داشته اند استفاده کرد. امام خمینی (ره) فرموده اند: [ژاپن , همین معنا را مبتلا بود و بعد بیدار شد واراده کرد و شد یک مملکت صنعتی که الان صنعت او مقابله می‌کند با امریکا. هندوستان بیدار شد بااینکه از همین نژادهایی بود که غیر غربی بودند].

نمونه های موفق خودکفایی در جمهوری اسلامی ایران

خودکفایی دفاعی

امروز ایران در صنایع نظامی به خودکفایی رسیده است. این وضعیت برگرفته از حرکت جهادی ملت ایران و روح ایمان ملت ایران است. با وجود انواع تحریم ها این صنعت توانسته پاسخگوی نیاز کشور باشد و موجب بازدارندگی در مقابل تهدیدات خارجی شده است. شروع این حرکت با آغاز جنگ تحمیلی بود و از نمونه های خودکفایی در این عرصه می‌توان به راه‌اندازی و اورهال (تعمیرات سنگین) جنگنده‌های آسیب‌دیده در طی جنگ تحمیلی از جمله جنگنده‌های F4 , F5 , F14 با امکانات موجود در نیروی هوایی اشاره کرد.

بنا بر اعلام سازمان‌های بین‌المللی آسمان ایران امن‌ترین آسمان غرب آسیا است.

خودکفایی در عرصه پزشکی

یکی از مهم ترین عرصه های خودکفایی در ایران، خودکفایی در بخش سلامت است. تقویت وزارت بهداشت در ابعاد علمی و نیروی انسانی، باعث شده است تا جامعه امروز ایران در حوزه درمان و بهداشت خودکفا باشد و نیازی به وابستگی به سایر کشورها نداشته باشد.

منابع

ایکنا

ویکی پدیا

ویکی جو

دانشنامه حوزه