فاصله طبقاتی

فاصله طبقاتی؛ برتری یک طبقه اجتماعی نسبت به طبقه دیگر از نظر ثروت، قدرت و احترام. فاصله طبقاتی در حقیقت به نوعی از سلسله مراتب اجتماعی گفته می¬شود که جامعه را به سه طبقه ثروتمند، متوسط و پایین تقسیم می¬کند. در این سلسله مراتب، به یک طبقه اجتماعی اجازه داده می¬شود تا دسترسی بیشتری به مزایای اجتماعی داشته باشد. مهمترین مزایای اجتماعی ثروت، قدرت و احترام هستند که طبقه ثروتمند بیشترین سهم را از مالکیت، قدرت و حیثیت اجتماعی دارا هستند. در اسلام وجود فاصله طبقاتی مورد نکوهش قرار گرفته است و پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) از جمله کسانی بودند که با فاصله طبقاتی مقابله کردند. از مظاهر توجه اسلام به رفع فاصله طبقاتی وجود دستوراتی ایجابی چون خمس، وقف، زکات، توزیع عادلانه ثروت و همچنین دستوراتی سلبی مانند منع رشوه، رانت، ربا، تجمع ثروت است.

فاصله طبقاتی در اصطلاح

فاصله طبقاتی به برتری یک طبقه اجتماعی نسبت به طبقه دیگر از نظر ثروت، قدرت و احترام گفته می¬شود. طبق این برتری، طبقات مختلف بالا، متوسط و پایین شکل می گیرد. در عین حال، ممکن است که فاصله طبقاتی زیاد منجر به شکاف طبقاتی شود و جامعه به دو طبقه ثروتمند و فقیر تبدیل -شود.^[۱]

فاصله طبقاتی در اسلام

فاصله طبقاتی در اسلام مورد نکوهش واقع شده است؛^[۲] زیرا شکاف میان طبقات و تقسیم طبقات به دو دسته ثروتمند و فقیر سبب دشمنی و درگیری در جامعه می‌شود.^[۳] بر این اساس، اسلام با تجمع ثروت در دست گروهی خاص^[۴] به نحوی که در نتیجه آن گروهی روزبه روز فقیرتر و گروه دیگر به ثروتشان افزوده می-شود^[۵] مخالف است؛ چنانچه، سیره پیامبر(ص) در برخورد با فقراء و ثروتمندان گواه این مسئله است. ایشان هم منابع مالی و هم منابع درآمدی بیت‌المال را عادلانه بین مردم فقیر، غنی، عرب و عجم توزیع می‌کردند تا بدین شکل فاصله طبقاتی در جامعه ایجاد نشود.^[۶] حضرت علی(ع) نیز همان سیره پیامبر اسلام(ص) را دنبال کردند. با اینکه در دوره خلافت ایشان برخی اصرار زیادی داشتند که سهم بیشتری از بیت‌المال نصیب‌شان شود؛ اما امیرالمؤمنین(ع) با صراحت و قاطعیت سیره پیامبر(ص) را در تقسیم اموال بیت‌المال رعایت کردند و بیت المال را عادلانه و مساوی بین مردم و نیازمندان توزیع می‌کردند.^[۷] با وجود اینکه در زمان پیامبر(ص) شکاف طبقاتی در جامعه اسلامی وجود نداشت و مردم مثل یکدیگر زندگی می‌کردند ولی در زمان خلافت عثمان فاصله زیادی میان طبقات مختلف در جامعه اسلامی پدیدار شد. فراگیری فاصله طبقاتی در دوران عثمان باعث شد تا یکی از مهم ترین دغدغه‌های امام علی(ع) در زمان حکومتشان کم کردن این فاصله ها باشد.^[۸]

راهکارهای مقابله با فاصله طبقاتی در اسلام

اسلام راهکارهایی برای مقابله با فاصله طبقاتی ارائه داده است که اگر به آنها عمل شود، شاهد فاصله طبقاتی یا شکاف در جامعه نخواهیم بود. این راهکار همان رعایت حلال و حرام است و وقتی این امر در جامعه‌ای حاکم و نهادینه شود، مردم آن جامعه درگیر امور حرام نشده و در نتیجه، ثروت در یک بخش و فقر در بخش دیگر جمع نخواهد شد.^[۹] راهکارهای حلال توزیع ثروت عبارتند از خمس،^[۱۰] زکات،^[۱۱] انفاق، وقف،^[۱۲] توزیع عادلانه ثروت. راهکارهای پرهیز از امور حرام عبارتند از: ربا، رانت، رشوه،^[۱۳] انباشت ثروت.^[۱۴]

منابع

ایکنا.

پاورقی ها

↑ . مشی امام علی(ع) برای کاهش فاصله طبقاتی و مقابله با مفاسد اقتصادی
↑ . اختلاف طبقاتی شدید، باعث دشمنی در جامعه می‌شود.
↑ . تمرکز ثروت در دست خواص؛ عامل ایجاد شکاف طبقاتی و بر هم خوردن نظم اجتماعی
↑ . يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، بسيارى از دانشمندان يهود و راهبان، اموال مردم را به ناروا مى‏خورند، و [آنان را] از راه خدا باز مى‏دارند، و كسانى كه زر و سيم را گنجينه مى‏كنند و آن را در راه خدا هزينه نمى‏كنند، ايشان را از عذابى دردناك خبر ده.» (توبه/34)
↑ . مكارم شيرازی: توزيع عادلانه ثروت مهم‌ترين عامل كاهش اختلاف طبقاتی جوامع است.
↑ . توزیع عادلانه بیت‌‌‎المال و کاهش فاصله طبقاتی در دوره امیرالمؤمنین(ع)
↑ . مبارزه با اختلاف طبقاتی از افتخارات اسلام است/ شبکه‌های اجتماعی داخلی را غنی‌سازی و فرهنگ‌سازی کنیم؛ نقش مهم پیامبر اکرم(ص) در مبارزه با اختلاف طبقاتی و نژادپرستی.
↑ . فاصله طبقاتی، نتیجه نادیده گرفتن دستورات اسلام و قرآن است.
↑ . فاصله طبقاتی، نتیجه نادیده گرفتن دستورات اسلام و قرآن است.
↑ . پرداخت ماليات و خمس راهی برای كاهش تضاد طبقاتی و افزايش وحدت جامعه است.
↑ . احیای زکات، موجب کاستن فاصله طبقاتی در جامعه و عدالت اجتماعی می‌شود.
↑ . وقف راه حل‌ رفع فاصله طبقاتی در جامعه است؛ وقف راه حل‌ رفع فاصله طبقاتی در جامعه است.
↑ . ناامیدی و ایجاد شکاف طبقاتی؛ از آثار فساد اقتصادی و اشرافی‌گری.
↑ حذف ربا و کاهش فاصله طبقاتی؛ اولین اثر تحقق بانکداری اسلامی

[1] . مشی امام علی(ع) برای کاهش فاصله طبقاتی و مقابله با مفاسد اقتصادی

[2] . اختلاف طبقاتی شدید، باعث دشمنی در جامعه می‌شود.

[3] . تمرکز ثروت در دست خواص؛ عامل ایجاد شکاف طبقاتی و بر هم خوردن نظم اجتماعی

[4] . يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيراً مِنَ الْأَحْبارِ وَ الرُّهْبانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِيمٍ؛ «اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، بسيارى از دانشمندان يهود و راهبان، اموال مردم را به ناروا مى‏خورند، و [آنان را] از راه خدا باز مى‏دارند، و كسانى كه زر و سيم را گنجينه مى‏كنند و آن را در راه خدا هزينه نمى‏كنند، ايشان را از عذابى دردناك خبر ده.» (توبه/34)

[5] . مكارم شيرازی: توزيع عادلانه ثروت مهم‌ترين عامل كاهش اختلاف طبقاتی جوامع است.

[6] . توزیع عادلانه بیت‌‌‎المال و کاهش فاصله طبقاتی در دوره امیرالمؤمنین(ع)

[7] . مبارزه با اختلاف طبقاتی از افتخارات اسلام است/ شبکه‌های اجتماعی داخلی را غنی‌سازی و فرهنگ‌سازی کنیم؛ نقش مهم پیامبر اکرم(ص) در مبارزه با اختلاف طبقاتی و نژادپرستی.

[8] . فاصله طبقاتی، نتیجه نادیده گرفتن دستورات اسلام و قرآن است.

[9] . فاصله طبقاتی، نتیجه نادیده گرفتن دستورات اسلام و قرآن است.

[10] . پرداخت ماليات و خمس راهی برای كاهش تضاد طبقاتی و افزايش وحدت جامعه است.

[11] . احیای زکات، موجب کاستن فاصله طبقاتی در جامعه و عدالت اجتماعی می‌شود.

[12] . وقف راه حل‌ رفع فاصله طبقاتی در جامعه است؛ وقف راه حل‌ رفع فاصله طبقاتی در جامعه است.

[13] . ناامیدی و ایجاد شکاف طبقاتی؛ از آثار فساد اقتصادی و اشرافی‌گری.

[14] حذف ربا و کاهش فاصله طبقاتی؛ اولین اثر تحقق بانکداری اسلامی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]