دانشگاه اسلامی

دانشگاه اسلامی؛ همراهی علم و دین در دانشگاه. دانشگاه اسلامی، اصطلاحی است که نخستین بار در سال 1930 میلادی در علیگر هند مطرح شد و در ایران نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد تأکید رهبران جمهوری اسلامی قرار گرفت. هدف از اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها تلاش در جهت پیشرفت‌های علمی و ایجاد فن‌آوری‌های مدرن با رعایت مبانی معرفتی دین اسلام و توجه به نیازهای جامعه و حفظ استقلال جامعۀ اسلامی و رفع کمبودهاست.

تعریف

منظور از دانشگاه اسلامی یا اسلامی شدن دانشگاه‌ها این است که سمت و سو و اهداف فعالیت‌های علمی و تولیدات و دست‌آوردهای دانشگاه‌ها در جهت اهداف اسلام و انقلاب اسلامی باشد. معنای دانشگاه اسلامی فقط برگزار کردن نماز جماعت و ارائه دروس معارف اسلامی یا تفکیک جنسیتی بین دانشجویان نیست؛ بلکه این اصطلاح به نهاد علمی اشاره دارد که مبتنی بر مبانی فکری الهی و اسلامی شکل می‌گیرد و رشد مادی و معنوی را در تعارض با هم نمی‌داند و به دنبال پیشرفت‌های علمی در جهت حفظ استقلال جامعۀ اسلامی است.

دیدگاه‌ها درمورد مفهوم دانشگاه اسلامی

اسلامی کردن دانشگاه‌ها از نظر سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، مفهومی وسیع و جامع دارد که از مهم‌ترین شاخصه‌های آن، علمی و عمیق شدن و خودباوری اساتید و دانشجویان است. از نظر ایشان، اسلامی بودن به معنای ایستادگی بر اصول مستحکم و صحیح اندیشه است و یکی از خصوصیات دانشگاه اسلامی غلبه داشتن دینداری و توجه به ارزش‌های اسلامی است. آیت الله جوادی آملی از مراجع تقلید نیز عقیده دارد، در دانشگاه اسلامی باید اولویت و ارزش بالایی برای علم و تولیدات علمی قائل باشیم و احداث نمازخانه و برگزاری نماز جماعت و مراسم مذهبی و تفکیک جنسیتی تنها شاخصۀ اسلامی سازی دانشگاه‌ها نیست.

پیشینۀ موضوع دانشگاه اسلامی

پیشینۀ مطرح شدن دانشگاه اسلامی به سال 1930میلادی در علیگر هند مربوط می‌شود. در آن زمان چند واحد درس معارف اسلامی در دانشگاه ارائه داده شد. پس از آن با توصیه‌های علامه مودودی، تفکر علم دینی ایجاد شد و در نیمۀ دوم قرن بیستم توسط نقیب العطاس و دکتر نصر موضوع علم دینی به صورت جدی مطرح شد. اسلامی شدن دانشگاه‌ها در ایران از اوایل پیروزی انقلاب اسلامی مطرح شد. در دهۀ 70 شمسی، با تأکید و پیگیری رهبر انقلاب اسلامی سید علی خامنه‌ای، «ستاد اسلامی شدن دانشگاه‌ها» در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل شد که بعدها به «شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها» تبدیل شد.

ویژگی‌ها و اهداف دانشگاه اسلامی

دانشگاه اسلامی دارای ابعاد ظاهری و باطنی است. بُعد باطنی مهم‌ترین وجه امتیاز دانشگاه اسلامی است که بر مبنای آن، باید بینش و مَنِش اسلامی در اساتید و دانشجویان این دانشگاه حاکم شود و علم و فن آوری مدرن در حد اعلای تحقیقات روز دنیا در آن پیگیری شود. در بُعد ظاهری دانشگاه اسلامی، رعایت شعائر و احکام فردی و اجتماعی اسلامی اهمیت دارد. همراهی و همگرایی علم و ایمان و علم و اخلاق که از شاخصه‌ها و اهداف مهم دانشگاه اسلامی است، موجب می‌شود فارغ‌التحصیلان این دانشگاه انسان‌هایی متعهد و ملتزم به مسائل اخلاقی و دینی و پیشرفت‌های علمی باشند.در دانشگاه اسلامی، استفاده از پیشرفت‌های علمی روز دنیا و تعامل با جهان، در کنار حفظ مبانی معرفتی دین اسلام صورت می‌گیرد و یکی از ویژگی‌های مهم دانشگاه اسلامی عقلانیت است که اساتید و دانشجویان مسلمان را به سمت علم و کشفیات بشر هدایت می‌کند.درحقیقت تعهد به جامعه، مسئله محوری و توجه به نیازهای جامعه و تولید نظریه در دانشگاه اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد.در سند راهبردی دانشگاه اسلامی، به علوم پایه و نقش آن در توسعه و پیشرفت جامعۀ اسلامی توجه فراوانی صورت گرفته است.

عوامل و راهکارهای تحقق دانشگاه اسلامی

یکی از مهم‌ترین لوازم و عوامل تحقق دانشگاه اسلامی، رواج بینش و تفکر اسلامی در سطح جامعه و نظام آموزشی از دوران آموزش ابتدایی است؛ زیرا در ابتدا لازم است اساتید و دانشجویان از دوران کودکی در محیط اجتماعی و آموزشی با بینش و تفکر اسلامی آشنا و تربیت شوند تا در آینده بتوانیم شاهد تحقق دانشگاه اسلامی باشیم.در دانشگاه اسلامی باید امکان تضارب آراء و نقد و تحلیل دیدگاه‌های گوناگون در فضایی علمی، اخلاقی و آرام وجود داشته باشد.برای اسلامی شدن دانشگاه‌ها لازم است براساس برنامه‌ای مدون و جامع با استناد به مبانی اسلامی، به تولید علم پرداخت و با ارائۀ الگوها و مدل‌های اسلامی برای پیشرفت همه جانبه تلاش شود.اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها باید به گونه‌ای صورت بگیرد که نتیجۀ آن پیشرفت و رفع نیازهای اساسی جامعه براساس عدالت و دوری از منفعت‌طلبی باشد.

منابع

ایکنا

ویکی پدیا