ترس

ترس؛ هیجان طبیعی ناخوشایند در مواجهه حضوری یا ذهنیِ محرک خطرناک. ترس حالتی هیجانی است که با قرار گرفتن در موقعیت خطرناک برای انسان بوجود می‌آید. ترس بواسطه عوامل مختلف شکل گرفته و آثار زیانباری نیز به همراه دارد. البته در آموزه‌های دینی ترس از عدالت و عذاب الهی، انسان ساز است.

تعریف

تعریف لغوی ترس

ترس در لغت به معنای وحشت، پروا،  بیم، باک، مَحابا، رُعب، هَراس، اضطراب و خوف است.

تعریف اصطلاحی ترس

ترس، به معنی انتظار امری ناپسند با توجه به نشانه‌ای محتمل یا قطعی از آن است. لذا یکی از هیجانات عاطفی منفی است که به علت ایجاد یا پیش‌بینی محرک مضر و خطرناک پیش می‌آید. ترس، یکی از رذایل اخلاقی است که از تفریط در قوه‌ی غضب ناشی می‌شود. در روانشناسی از آن به فوبیا تعبیر می‌شود.

ترس در آیات و روایات

در آیات و روایات ترس به عنوان یک رذیلت اخلاقی مذمت شده و تأکید گردیده است که مومنان واقعی جز از خداوند از هیچ جیز دیگری نمی‌ترسند. از سوی دیگر ترس از خداوند به معنای بیم از عدالت و عذاب او در آیات متعدّد از صفات پیامبران، عالمان و مؤمنان شمرده شده است و گاهی نیز با تعابیری چون خوف، خشیت، تقوی آمده است. ترس را می‌توان یکی از لشکریان خدا دانست؛ زیرا در چندین آیه از قرآن همچون «سَنُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِينَ»(آل عمران/151)، «»(انفال/12)؛ «إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ»(احزاب/26)؛ « هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِأَوَّلِ الْحَشْرِ مَا ظَنَنْتُمْ أَنْ يَخْرُجُوا وَظَنُّوا أَنَّهُمْ مَانِعَتُهُمْ حُصُونُهُمْ مِنَ اللَّهِ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الْأَبْصَارِ]»(حشر/2) از آن با واژه «رعب» یاد نموده که در دل دشمنان افتاده است.

انواع ترس

ترس، از یک جهت به دو دسته مذموم و ممدوح تقسیم می‌شود؛ ترس مذموم آن است که انسان از عواملی بترسد که در خور ترسیدن نیست و در نتیجه هر خطر موهومی جدی گرفته شود؛ اما ترس ممدوح به معنای هراس از امور واقعا خطرناک است. چنین ترسی یکی از پدیده های روحی و طبیعی و از نعمت های بزرگ خداست، چرا که اگر انسان از هیچ چیز خطرناکی نترسد، و بی‌باک باشد، به زودی زندگی خود را از دست می‌دهد.

تفاوت ترس با هراس و اضطراب

گرچه ترس با واژه‌های هَراس و اضطراب مترادف هستند. اما ترس در نگاه دقیق‌تر با آنها تفاوت دارد. زیرا علت ترس بر خلاف هراس و اضطراب مشخص است.

پیامدهای ترس در زندگی

ترس آثار زیانباری در زندگی بدنبال دارد؛ از جمله؛ انسان را از کارهای بزرگ باز داشته، و یکی از عوامل قطعی شکست و زبونی و ذلت است. انسان را بى‌ثبات و راحت طلب، و دشمنان را بر او مسلط می‌سازد و انواع رسوائی‌ها را درباره خود و اهل خود تحمل مى‌کند، نسبت به اتفاقات اطراف خود بی مبالات می‌گردد. ترس؛ یکی از موانع در اجرای امر به معروف و نهی از منکر است و مهم‌ترین عامل دروغگویی در کودک است.

روشهای درمان ترس

از بین بردن موقعیت ترس‌آور، تلقین در تقویت روحی، ارائه الگو و درمان پزشکی، تحریک کردن انگیزه‌هاى غضب در آنچه جبن به سبب آنها پدید مى‌آید، اندیشیدن در ثمرات آثار زیانبار آن، پرداختن به قطع ریشه‌ها، ورود در صحنه‌های رعب آور و تکرار آن تقویت عزت و تقوا از جمله روشهای درمان ترس می‌باشد.

منابع

سایت ایکنا

امامت پدیا

دانشنامه آزاد فارسی

دانشنامه اسلامی

دانشنامه حوزه

دانشنامه پژوهه

ویکی پدیا

ویکی زندگی

ویکی فقه