حقارت

حقارت؛ حس خودکم بینی و کوچک شمردن تواناییهای خود. حقارت، یکی از امراض روحی است که به دلایل مختلف از جمله ضعف جسمی، بی توجهی به خود، مقایسه نادرست با دیگران و ... شکل می‌گیرد. احساس حقارت گرچه گاهی سبب انگیزه تلاش است، اما آثار زیانباری نیز می تواند به همراه داشته باشد. افسردگی، ناامیدی، اضطراب، اختلال شخصیت، حس انتقام گیری، و خود کشی از جمله عوارض حاصل از حقارت است. شناخت خود و ارزشهای والای خود و پای بندی به شاخصه‌های دینی از جمله راهکارهای برون رفت از این مرض روانی است.

تعریف حقارت

حقارت در لغت به معنای ذلت، خواری، زبونی، فرومایگی، کوچک شدن و خدشه‌دار کردن غرور است. حقارت می‌تواند موجب رنجش و خجالت شود یا ایجادگر حالتی از فروتنی یا فرومایگی و تسلیم شدن باشد. این احساس در فردی حس می‌شود که پایگاه اجتماعی‌اش یا با زور یا به میل خود کاهش یافته‌است.

دیدگاه اسلام درباره تحقیر کردن

بر اساس آیات قرآن و تعالیم دین اسلام تحقیر و تمسخر هیچ انسانی جایز نیست. در برخی از آیات انجام گناهان سبب ذلت و تاریک شدن چهرۀ گناهکاران است. در برخی از آیات (زمر / 24 و 25) نیز تحقیر کردن را به عنوان عذاب روحی مجرمان در قیامت معرفی نموده است. در روایات نیز طمع ورزی عاملی برای حقارت معرفی شده است. از سوی دیگر در برخی از روایات، احساس حقارت زمینه و عاملی است برای انجام گناه. از منظر اسلام رفع احساس حقارت از مددجو با عنایت به سیره معصومان (ع) نوعی عبادت است.

علل شکل گیری حقارت در انسان

علل متعددی در شکل‌گیری حقارت در انسان موثر هستند از جمله؛ ضعف جسمانی، نادیده گرفتن شخص،عدم توجه والدین به کودک، احساس بی‎ارزشی، ناتوانی، مقایسه به‌جای تشویق کودک و شرمنده کردن او در بین جمع، فخرفروشی، و طمع‌ورزی.

آثار و پیامدهای تحقیر کردن و حقارت

احساس حقارت همانند سکه‎ای دورو است، یعنی در برخی از افراد آثار مثبت به همراه داشته و فرد را به تکاپو و تلاش در جهت جبران ضعف‎ها و حقارت خویش مجبور می‎کند اما غالبا آثار منفی آن در افراد بیشتر به چشم می‌خورد؛ فردی که از تحقیر شدید رنج می‌برد دچار اختلال افسردگی عمده حتی حالت‌های خودکشی یا اضطراب شدید، ناتوانی در رفتار طبیعی، آمادگی برای انتقام جویی شدید، احساس بی‌ارزشی، ناامیدی و درماندگی گردند. از جمله آثار دیگر آن می‌توان به رنجش و خجالت، توبه شکنی،دروغگویی، بدبینی و سوءظن، خشم و عصبانیت، کاستن از اثرات موعظه، منت گذاشتن، جنگ و خونریزی، تقویت روحیه انتقام گیریو فروپاشی جامعه اسلامی، اشاره کرد.

راهکارهای جلوگیری از حقارت

عمل کردن مطابق شاخصه‌های دینی و اسلامی، برخورداری از شخصیت قوی، حقیقت و عبودیت را ملاک و معیار انسانیت قرار دادن، و تکریم و محبت به ایتام از جمله راهکارهای جلوگیری از حقارت است.

منابع

سایت ایکنا

ویکی پدیا

دانشنامه آزاد فارسی