قرائت ورش از نافع

قرائت ورش از نافع؛ یکی از روایت های قرائت نافع است که توسط راوی «ورش» روایت شده است. این روایت بعد از روایت حفص از عاصم مشهورترین روایت از قرائت قرآن است که به صورت ترتیل روایت شده و دارای شاخصه های تجویدی همانند وجود بَسْمَلَه، میم جمع، مَدّات، مَدّ لین، های ضمیر، همزه مفرده، نقل و حذف، اجتماع دو همزه در یک کلمه، بدون بسمله و با رعایت قانون سکت، بدون تلاوت بسمله و به صورت وصل در روایت ورش مشهود است. البته، این طریق از روایت با روایت عاصم تمایزهایی همانند تمایز در املاء و تلفظ واژگان دارد. از خصوصیات منحصر به فرد و امتیاز این روش، ایجاد نغمه های ابتکاری است که قاریانی همانند منشاوی، طوخی، عبدالفتاح شعشاعی، محمود شحات انور و خلیل الحصری در تلاوت های خود از این روش استفاده کرده اند. لازم به ذکر است که این روش هم اکنون از روش های متداول در کشورهای آفریقایی همانند مصر، تونس، مغرب، الجزایر و مراکش است.

معرفی قرائت ورش از نافع

قرائت ورش از نافع یکی از روایت ها از قرائت سبعه است . این روش از قرائت توسط راوی «ورش» از قاری «نافع» بوده است. این روایت بعد از روایت حفص از عاصم در مرکز توجه قاریان بوده است. این قرائت را که عثمان بن سعید مصری (110 - 197ق) ملقّب به وَرش آن را روایت کرده است، دارای گزینش هایی از قرائت نافع بوده است که گاهی اوقات از قرائت نافع متمایز بوده است. اگرچه، برخی معتقدند که در معنا و الفاظ تفاوت چندانی با قرائت عاصم ندارد؛ اما این قرائت به سبب توجه به مسائل تجویدی مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود، طبق تحقیقات، تلاوت ورش از نافع و حفص از عاصم، در املاء نیز تفاوت دارند؛ گرچه، بیشتر تفاوت‌ها بر معنا تأثیر نمی‌گذارند؛ اما در برخی موارد، تفاوت‌ها، مفهوم و درون‌مایه‌ آیه را تغییر می‌دهند. حفص، «فدیه» را به ‌عنوان «خوراک‌دهی به یک فقیر» می‌خواند و ورش آن را به عنوان «خوراک‌دهی به مردمان فقیر» می‌خواند.

یکی دیگر از تفاوت‌های مهم تلاوت حفص و ورش، تلفظ واژگان است. قرآن‌های امروزی دارای نشانه‌های تشبیهی(معروف به تشکیل) هستند و در برخی موارد، تلفظ متفاوت این واژگان می‌تواند معنای متفاوتی پدیدآورد. البته، جالب توجه است که افراد متعددی از نافع روایت کرده اند؛ اما این روایت یکی از دو طرق مشهور در روایت قرائت است.

شاخصه های قرائت ورش از نافع

از مراتب سه‌گانه تجوید(ترتیل، حَدر و تدویر) قرائت ورش به طریقه ترتیل انجام گرفته است. وی پس از احاطه و تسلط به دانش نحو، قرائتی مختص به خود برگزید و در مواضعی با قرائت نافع مخالفت کرد. قرائت به تحقیق، تأکید بر اماله میل دادن فتحه به کسره و الف به یاء، مدّ طولانی در مدّهای متصل و منفصل، تخفیف همزه و به طور کلی توجه بیشتر به بعضی از مسائل تجویدی، از ویژگی‌های قرائت او به شمار می‌آید. برخی دیگر از اصول قرائت ورش عبارتند از: بَسْمَلَه، میم جمع، مَدّات، مَدّ لین، های ضمیر، همزه مفرده، نقل و حذف، اجتماع دو همزه در یک کلمه، بدون بسمله و با رعایت قانون سکت؛ بدون تلاوت بسمله و به صورت وصل.

حوزه های کاربردی قرائت ورش از نافع

در عصر حاضر از حوزه های کاربردی این قرائت در عصر حاضر، استفاده قاریان آفریقایی بویژه بانوان در کشور مراکش است که تمایل بیشتری به حفظ قرآن کریم به روایت «ورش از نافع» دارند. علاوه بر مراکش، قاریان در کشورهای دیگر آفریقایی همانند مصر، الجزایر، تونس و مغرب نیز به این روش در قرائت و حفظ اهتمام دارند. علت مشهور شدن روش ورش در قرائت شمال آفریقا، بیشتر به این دلیل است که این خوانش، تلاوتِ ترجیحیِ مالک‌بن‌انس، صاحب‌مکتبِ غالبِ مردمان آن منطقه بود.ه است. درواقع، علت استفاده قاریان از این روش در عصر حاضر، کاربرد مهم آن در اثربخشی و جذابیت تنغیمی در تلاوت است که با استفاده از ضوابط آوایی، مانند مدود متصل و بدل، برخی سکت‌ها و ادغامات پدید می-آورد. به همین دلیل، از این روش در قاریانی همانند طوخی، مشاهده شده است که در تلاوت از اختلاف قرائات یا از قرائات مختلف به ویژه از قرائت عاصم به روایت حفص و قرائت نافع به روایت ورش استفاده می‌کند. گاهی اوقات نیز این دو روایت از دو قاری مختلف در یک نفس با هم آورده می‌شود. علاوه بر طوخی، خلیل الحصری نیز از وقف های شش حرکتی قرائت ورش استفاده کرده است. منشاوی نیز از دیگر قاریانی است که با توجه به روایت ورش از نافع قرائت می‌کند. کاربرد مد بدل به صورت قصر در برخی از واژگان، مد منفصل به صورت قصر و تلفظ صحیح ضاد در کنار حرف ظا در تلاوت عبدالفتاح شعشاعی و تلاوت ابتکاری و منحصر به فرد محمود شحات انور از دیگر قاریان در استفاده از روش ورش در قرائت است. در زمینه کاربردی کردن این روش از قرائت در عصر حاضر می توان به ارائه نرم‌افزار آموزشی ديداری و شنيداری از تلاوت به روش ورش اشاره کرد که در اين نرم‌افزار نيز قلم هوشمندی، ترجمه بيش از ۱۰ زبان زنده دنيا از ديگر قابليت‌های اين نرم‌افزار است.

منابع

ایکنا

دانشنامه حوزه

دانشنامه علوم اسلامی

ویکی اهل بیت

ویکی پدیا

ویکی شیعه

ویکی فقه