مصباح یزدی، محمدتقی

محمد تقی مصباح یزدی(زاده ۱۳۱۳- درگذشت ۱۳۹۹ش)؛ مفسر قرآن، فیلسوف و سیاستمدار. ایشان یکی از شخصیت های برجسته در حوزه اسلامیسازی علوم انسانی در دوران پس از انقلاب بود. همچنین، با انسجام فکری و قدرت نقادی بالا، با جریانهای انحرافی و افراطی مبارزه نمود و موجب تربیت شاگردان اسلامشناس و بسط و نشر فرهنگ اصیل اسلامی شد.

زندگینامه

محمدتقی مصباح یزدی (۱۳۱۳-۱۳۹۹ش) فقیه، فیلسوف، مفسر قرآن، از اندیشمندان و اساتید حوزه علمیه قم بود. ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شورای عالی انقلاب فرهنگی و ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت از سوابق او است.

اساتید مصباح یزدی

وی در دروس فقه و اصول، از آیت‌الله بروجردی و امام خمینی، آیت‌الله اراکی و از آیت‌الله بهجت بهره برد. در تفسیر و فلسفه در درس علامه طباطبایی حاضر شد و دروس اسفار ملاصدرا و شفا ابن سینا را نزد وی گذراند. در اخلاق و عرفان نیز از محضر علامه طباطبایی، آیت‌الله بهجت و انصاری همدانی بهره برد. محمدعلی‌ نحوی، عبدالحسین‌ عجمین‌، سیدعلیرضا مدرّسی‌، میرزا محمد انواری‌، مرتضی حائری یزدی و شیخ‌ عبدالجواد جبل‌ عاملی‌ از دیگر اساتید وی بودند.

خصوصیات مصباح یزدی

• آقای مصباح از انسجام فکری برخوردار بود و تفکر سیستماتیک داشت. در فکر و ذهن او نظریات مختلف آمیختگی نداشت و مشوش نبود.

• ایشان از دقت نظر، قدرت نقادی و نکته‌سنجی بسیار بالایی برخوردار بود.
• ایشان حساسیت بسیار بالایی نسبت به ورود عناصر فرهنگی بیگانه به حوزه اندیشه اسلامی داشت.
• نوعی اعتدال و استحکام در مباحث عقلی، استدلالی، کلامی و اعتقادی در نظرات ایشان دیده می‌شد.
• آیت‌الله مصباح یزدی غیرت دینی و حب فی‌الله و بغض فی‌الله داشت؛ ایشان در برابر اهانت به دین، غیرت داشت و ساکت نمی‌نشست.
• تکلیف‌مداری هم در صحنه علمی و هم در صحنه مبارزاتی از ویژگی‌های علامه مصباح بود. او برای انجام وظیفه از ملامت هیچ ملامت‌گری نمی‌ترسید.
• اجتهاد عمیق، تأثیرگذاری عملی در فضای حوزه و دانشگاه و نوع حضور شجاعانه در دفاع از انقلاب و ولایت، از دیگر ویژگیهای آیت‌الله مصباح یزدی است. ایشان در فقه اصغر، صاحب نظر و در فقه اکبر، صاحب سبک بود.
• علامه مصباح هم استاد اخلاق بود و هم استاد سیاست.
• روحیه جهادی و انقلابی داشت. هیچ وقت از اصول انقلاب عقب‌نشینی نکرد و آنجا که احساس وظیفه می‌کرد، اهل عمل بود.
• به دلیل نوع بصیرت، روشن‌بینی و عمق تفکر ایشان، به عمار انقلاب معروف است.
• ایشان بر نظام فکری انقلاب تسلط داشت و ولایت‌مدار بود.

ویژگی های تفسیر مصباح یزدی

آقای مصباح یزدی در دهه ۵۰ شروع به نوشتن تفسیر کرد که کاری بدیع در حوزه بود. خصوصیات آثاری که وی در این زمینه نگاشت عبارتند از:

• مجموع تفسیر موضوعی وی در چند جلد مانند جهان‌شناسی، خداشناسی، انسان‌شناسی، وحی و نبوت و اخلاق در قرآن و جامعه در قرآن منتشر شده است.
• ایشان علاوه بر تفسیر قرآن، به روایات هم توجه می‌کند و تبیین عقلی خوبی را هم ارائه کرد؛ ایشان فردی فلسفی و حکمی بود و این رویکرد در تفسیرش ملموس است. وی همان‌طور که در رفتار و سخنش اخلاص داشت در کار علمی هم دچار تفسیر به رأی نشد.
• بسیاری از مباحث در تفسیر موضوعی در بعد هدایتی، اثرگذاری تربیتی در شخصیت انسان و رهنمود او در عرصه عمل اثرگذار و تحول‌آفرین است.
• این تفسیر، پُرکننده خلأها و نیازهاست و ایشان تأمل کردند که در عرصه نظام تفکر دینی، خلأها کجاست و بر اساس آن خلأها، این مجموعه معارف را تنظیم کردند.

اقدامات مصباح یزدی

یکی از اقدامات مهمشان مبارزه مستمر با جریان‌های انحرافی بود. در همه دوره‌ها، ایشان با شدت با انحراف مقابله کرد، چه در آغاز انقلاب که با گروه‌های مارکسیست و التقاطی مقابله می‌کرد و چه بعد از آن. اقدام دوم ایشان ایجاد بسط در فرهنگ و معارف دینی، پرداختن به عرصه‌های به‌روز، تربیت خیل عظیم شاگردان موفق در این زمینه بود. بنابراین گام دوم ایشان در این جنگ فرهنگی، حفظ ثغور و مرزهای فرهنگ اسلامی بود.

آثار مصباح یزدی

برخی از آثار مصباح یزدی عبارتند از: معارف قرآن؛ (تفسیر موضوعی قرآن نه جلدی)، آموزش فلسفه، آموزش عقاید، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، رابطه علم و دین، نظریه سیاسی اسلام، نظریه حقوقی اسلام، شرح بر اسفار ملاصدرا، شرح الهیات و برهان شفا و شرح نهایة‌الحکمة. اخلاق در قرآن، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، اخلاق اسلامی، انسان‌شناسی در قرآن، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، جهشی در تحولات سیاسی تاریخ، بزرگ‌ترین فریضه، به پیشواز خورشید غرب، پاسخ‌های استاد به جوانان پرسشگر، پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک، پرتوی از امامت و ولایت در قرآن کریم، پندهای امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق، پندهای الهی، پیام مولا از بستر شهادت، پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی، تعدد قرائت‌ها، تهاجم فرهنگی، توحید در نظام عقیدتی اسلام، جامعه و تاریخ در قرآن، جامعیت قرآن، جامی از زلال کوثر(شخصیت حضرت فاطمه زهرا)، جنگ و جهاد در قرآن، جهان‌شناسی در قرآن، جوانان و مشکلات فکری، چکیده‌ای از اندیشه‌های بنیادین اسلامی، حکیمانه‌ترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه، حقوق و سیاست در قرآن، خداشناسی در قرآن، خودشناسی برای خودسازی، در جستجوی عرفان اسلامی، دروس فلسفه اخلاق، دین و آزادی، رساترین دادخواهی و روشنگری (شرح خطبه فدکیه)، زن، نیمی از پیکر اجتماع، زینهار از تکبر!، سجاده‌های سلوک، سیمای پیامبر اعظم(ص) در آینه نهج‌البلاغه، قرآن در آینه نهج‌البلاغه، معرفت‌شناسی انتقادی، نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم، نقش تقلید در زندگی انسان، یاد او، صهبای حضور، طوفان فتنه و کشتی بصیرت، عبرت‌های خرداد، عروج تا بی‌نهایت، کیهان‌شناسی، نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام.

منابع

ایکنا

ویکی شیعه