سوء ظن: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''سوء ظن'''؛ بد گمانی و بدبینی. این صفت ناپسند نسبت به خود، یا نسبت به انسان دیگر یا نسبت به خداوند است که باعث اثرات فردی و اجتماعی و معنوی همچون ایجاد ناامنی، خشونت و اختلاف در جامعه می شود. عواملی مانند مثبت نگری، تقویت ایمان، تامّل در مصالح و...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== معنای سوءظن == | == معنای سوءظن == | ||
یکی از صفات رذیله و ناپسند در وجود انسانها، «سوءظن» است. یعنی اینکه انسان نسبت به دیگران گونه ای بدگمانی و بدبینی داشته باشد و به همه چیز با عینک بدبینی بنگرد، بطوری که گفتار و کردار دیگران را در اکثر موارد حمل بر جهت منفی کند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B3%D9%88%D8%A1_%D8%B8%D9%86 | یکی از صفات رذیله و ناپسند در وجود انسانها، «سوءظن» است. یعنی اینکه انسان نسبت به دیگران گونه ای بدگمانی و بدبینی داشته باشد و به همه چیز با عینک بدبینی بنگرد، بطوری که گفتار و کردار دیگران را در اکثر موارد حمل بر جهت منفی کند.<ref> [https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B3%D9%88%D8%A1_%D8%B8%D9%86 دانشنامه اسلامی.]</ref> در واقع، سوء ظن خطور گمان بد نسبت به خداوند و یا مؤمن است.<ref> [http://fa.wikifeqh.ir/%D8%B3%D9%88%D8%A1_%D8%B8%D9%86 ویکی فقه.]</ref> | ||
== سوءظن صحیح == | == سوءظن صحیح == | ||
سوءظن داشتن در مواردی همچون معاملات و ازدواج مفيد است و بايد با تحقيق و گزينش، انتخاب درست و عقلانی داشته باشيم.<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/1584150/%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%8A%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%D8%A8%D8%A8-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF | سوءظن داشتن در مواردی همچون معاملات و ازدواج مفيد است و بايد با تحقيق و گزينش، انتخاب درست و عقلانی داشته باشيم.<ref> [https://qom.iqna.ir/fa/news/1584150/%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%AF%D9%8A%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%AF%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%B3%D8%A8%D8%A8-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF استمرار بدگمانی به مردم سبب سوءظن به خداوند می‌شود.]</ref> | ||
== اقسام سوءظن == | == اقسام سوءظن == | ||
در یک نگاه کلی سوءظن را می‌توان به سه بخش سوءظن به خود، سوءظن به خدا و سوءظن به مردم تقسیم کرد.<ref>[https://bojnourd.iqna.ir/fa/news/3625161/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%AF%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA | در یک نگاه کلی سوءظن را می‌توان به سه بخش سوءظن به خود، سوءظن به خدا و سوءظن به مردم تقسیم کرد.<ref>[https://bojnourd.iqna.ir/fa/news/3625161/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%AF%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA سوءظن و بدگمانی از آفت‌های دین و باور ایمانی است.]</ref> | ||
== سوءظن در روایات == | == سوءظن در روایات == | ||
در حدیثى از رسول خدا (ص) آمده است: «خداوند مؤمن را پس از توبه و استغفار، کیفر نمى‌کند مگر به بدگمانى او نسبت به خدا». امام صادق (ع)می فرمایند: «خداوند متعال نزد گمان بنده‌اش به او است؛ اگر خیر باشد، خیر و اگر شر باشد شر خواهد بود». (با داشتن حسن ظن، خداوند با او به نیکى و با داشتن سوء ظن، خداوند با او همان‌گونه که گمان دارد، رفتار مى‌کند).<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%B3%D9%88%D8%A1_%D8%B8%D9%86 ویکی فقه.]</ref> پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می‌فرمایند: «از گمان بد بپرهیزید که گمان بد، بدترین نوع دروغ است». حضرت على(ع) فرمودند: «کسى که سوء ظن دارد ایمان ندارد.» امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که با اهل شک و گمان بد هم نشینی کند، از آن‌ها می‌شود.»<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3780852/%D8%B3%D9%88%D8%A1%E2%80%8C%D8%B8%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%AF%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%87%D9%84%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D8%AA%D8%B9 | در حدیثى از رسول خدا (ص) آمده است: «خداوند مؤمن را پس از توبه و استغفار، کیفر نمى‌کند مگر به بدگمانى او نسبت به خدا». امام صادق (ع)می فرمایند: «خداوند متعال نزد گمان بنده‌اش به او است؛ اگر خیر باشد، خیر و اگر شر باشد شر خواهد بود». (با داشتن حسن ظن، خداوند با او به نیکى و با داشتن سوء ظن، خداوند با او همان‌گونه که گمان دارد، رفتار مى‌کند).<ref>[http://fa.wikifeqh.ir/%D8%B3%D9%88%D8%A1_%D8%B8%D9%86 ویکی فقه.]</ref> پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می‌فرمایند: «از گمان بد بپرهیزید که گمان بد، بدترین نوع دروغ است». حضرت على(ع) فرمودند: «کسى که سوء ظن دارد ایمان ندارد.» امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که با اهل شک و گمان بد هم نشینی کند، از آن‌ها می‌شود.»<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/3780852/%D8%B3%D9%88%D8%A1%E2%80%8C%D8%B8%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%AF%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%87%D9%84%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D8%AA%D8%B9 سوءظن و بدگمانی در روایات اهل‌بیت(ع).]</ref> امام علی(ع) می فرماید: «از سه چیز اجتناب کنید که این سه چیز ریشه‌اش سوءظن است: بخل، جبن(ترس) و حرص». در روایتی دیگر امام‌علی(ع) می‌فرماید؛ «سوءظن تمام کارها را خراب می‌کند و انسان را به دنبالش، می‌برد».<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3350586/%D8%B3%D9%88%D8%A1%E2%80%8C%D8%B8%D9%86-%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87-%D8%BA%DB%8C%D8%A8%D8%AA-%D8%A8%D8%AE%D9%84-%D9%88-%D8%AD%D8%B1%D8%B5-%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%87%DB%8C%D8%B2-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D9%88%D8%A1%E2%80%8C%D8%B8%D9%86 پیوستگی ارکان خانواده در گروی پرهیز از سوءظن]</ref> | ||
== عوامل ایجاد سوءظن == | == عوامل ایجاد سوءظن == | ||
بعضی از عوامل مانند: جهت‌گیری‌های درونی و روحی، میزان رشد و بلوغ فکری و معرفتی، شک و تردیدها، شرایط محیطی و بیرونی، نوع تعاملات انسان با افراد و نوع رفتار افراد و معاشران و مصاحبان انسان می‌تواند زمينه‌ای برای اين بيماری شود.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/3474431/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%DA%AF%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%DA%86%D9%82%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF | بعضی از عوامل مانند: جهت‌گیری‌های درونی و روحی، میزان رشد و بلوغ فکری و معرفتی، شک و تردیدها، شرایط محیطی و بیرونی، نوع تعاملات انسان با افراد و نوع رفتار افراد و معاشران و مصاحبان انسان می‌تواند زمينه‌ای برای اين بيماری شود.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/3474431/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%DA%AF%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86-%DA%86%D9%82%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C-%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF والدین چقدر در این بیماری روحی سهم دارند؟]</ref> | ||
== آثار سوءظن == | == آثار سوءظن == | ||
از بین رفتن اتحاد و همفکری در جامعه و خانواده، عدم اعتماد، کنترل‌گرایی افراطی، غفلت از خود، کنجکاوی افراطی، انزجار و نفرت نسبت به دیگران، اشتغال فکری افراطی<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3910840/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF | از بین رفتن اتحاد و همفکری در جامعه و خانواده، عدم اعتماد، کنترل‌گرایی افراطی، غفلت از خود، کنجکاوی افراطی، انزجار و نفرت نسبت به دیگران، اشتغال فکری افراطی<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3910840/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF سوءظن فضای زندگی را مسموم می‌کند.]</ref>، از ميان رفتن اعتماد در جامعه، بوجود آمدن جنايت، از ميان رفتن آثار عبادت، زير سؤال رفتن ايمان، از ميان رفتن الفت و دوستی، گسترش يافتن غيبت در جامعه، گسترش ترس و وحشت در جامعه، ابتلاء به بيماری روانی از جمله آثار مخرب سوء ظن است.<ref> [https://iqna.ir/fa/news/1520313/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%87-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AE%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF آثار سوءظن از منظر قرآن در حوزه علميه نمازی خوی بررسی شد.]</ref> | ||
== راه درمان سوءظن == | == راه درمان سوءظن == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
* باید بکوشد تا ظن خود را کنار گذاشته و آن را دنبال نکند و در مورد آن شخص تشویشی را به دل راه ندهد و رفتار خود را با او تغییر ندهد، و همان گرامی داشت و اعتماد پیشین را نسبت به او کم نکند، بلکه در بزرگداشت و احترام او بیشتر بکوشد و حتی در حق او دعای خیر کند، که این کار شیطان را مأیوس می کند. | * باید بکوشد تا ظن خود را کنار گذاشته و آن را دنبال نکند و در مورد آن شخص تشویشی را به دل راه ندهد و رفتار خود را با او تغییر ندهد، و همان گرامی داشت و اعتماد پیشین را نسبت به او کم نکند، بلکه در بزرگداشت و احترام او بیشتر بکوشد و حتی در حق او دعای خیر کند، که این کار شیطان را مأیوس می کند. | ||
* تا زمانی که انسان از کسی کردار و رفتار بدی ندیده، نباید به او بدبین شود. | * تا زمانی که انسان از کسی کردار و رفتار بدی ندیده، نباید به او بدبین شود. | ||
* حداقل به سوء ظن خود ترتیب اثر عملی ندهد. ترتیب اثر عملی چنین است که انسان گمان خود را به عنوان یک واقعیت مسلّم تلقی کرده و آثار واقع را بر آن بار کند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B3%D9%88%D8%A1_%D8%B8%D9%86 | * حداقل به سوء ظن خود ترتیب اثر عملی ندهد. ترتیب اثر عملی چنین است که انسان گمان خود را به عنوان یک واقعیت مسلّم تلقی کرده و آثار واقع را بر آن بار کند.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D8%B3%D9%88%D8%A1_%D8%B8%D9%86 دانشنامه اسلامی.]</ref> | ||
* اطرافیان فرد بدبین از انجام یا عدم انجام کارهایی که سبب تشدید حساسیت در او می‌شود بپرهیزند تا احساسش کم‌کم ترمیم شود، ضمن اینکه گفت‌وگوی برخاسته از صمیمیت و منطق بسیار کارگشا است. | * اطرافیان فرد بدبین از انجام یا عدم انجام کارهایی که سبب تشدید حساسیت در او می‌شود بپرهیزند تا احساسش کم‌کم ترمیم شود، ضمن اینکه گفت‌وگوی برخاسته از صمیمیت و منطق بسیار کارگشا است. | ||
* آموزش اینکه افراد فقط نکات منفی را نبینند و به نکات مثبت نیز توجه داشته باشند، با فراگیری مهارت‌ها، عینک بدبینی را از چشم بردارند و از قضاوت زودهنگام یا مقایسه‌های بیجا بپرهیزند. | * آموزش اینکه افراد فقط نکات منفی را نبینند و به نکات مثبت نیز توجه داشته باشند، با فراگیری مهارت‌ها، عینک بدبینی را از چشم بردارند و از قضاوت زودهنگام یا مقایسه‌های بیجا بپرهیزند. | ||
* مبارزه با ترس و ضعف نفس، دوری از خودمحوری، گروه‌گرایی، پرهیز از همنشینی با بدان از راه‌های اساسی مبارزه با سوءظن و علاج آن است.<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3910840/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF . سوءظن فضای زندگی را مسموم می‌کند.]</ref> مداومت بر انجام عمل صالح و تلقین و انرژی مثبت و عدم پیش داوری، گفت و گو و پرسش برای یافتن صحت موضوع<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1450363/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%87-%DB%8C%DA%A9%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1 | * مبارزه با ترس و ضعف نفس، دوری از خودمحوری، گروه‌گرایی، پرهیز از همنشینی با بدان از راه‌های اساسی مبارزه با سوءظن و علاج آن است.<ref>[https://shahrekord.iqna.ir/fa/news/3910840/%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF . سوءظن فضای زندگی را مسموم می‌کند.]</ref> مداومت بر انجام عمل صالح و تلقین و انرژی مثبت و عدم پیش داوری، گفت و گو و پرسش برای یافتن صحت موضوع<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1450363/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B3%D9%88%D8%A1%D8%B8%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%87-%DB%8C%DA%A9%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1 نبود پایگاهی از دین در خانواده؛ عامل سوءظن زوجین به یکدیگر.]</ref>، تقويت ايمان مردم، ارشاد و راهنمايی ، قضاوت نسبت به مسائل از روی علم و يقين و رفتار از روی حسن ظن<ref> [https://iqna.ir/fa/news/1543582/%D8%B1%D8%A6%D9%8A%D8%B3-%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%A8%D9%84%D9%8A%D8%BA%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D9%83%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%88%D8%A1%E2%80%8C%D8%B8%D9%86-%D9%8A%D9%83%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81-%D8%A7%D8%B3%D8%AA سوءظن، يكی از مهم‌ترين عوامل ايجاد تفرقه و اختلاف است.]</ref> راهکارهای مقابله با بدگمانی و آثار سوء معرفی شده است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3489708/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A8%D8%AF%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C راه‌کار قرآن برای مقابله با بدگمانی.]</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۲
سوء ظن؛ بد گمانی و بدبینی. این صفت ناپسند نسبت به خود، یا نسبت به انسان دیگر یا نسبت به خداوند است که باعث اثرات فردی و اجتماعی و معنوی همچون ایجاد ناامنی، خشونت و اختلاف در جامعه می شود. عواملی مانند مثبت نگری، تقویت ایمان، تامّل در مصالح و مفاسد امور از راهکارهای درمان سوء ظن می باشد.
معنای سوءظن
یکی از صفات رذیله و ناپسند در وجود انسانها، «سوءظن» است. یعنی اینکه انسان نسبت به دیگران گونه ای بدگمانی و بدبینی داشته باشد و به همه چیز با عینک بدبینی بنگرد، بطوری که گفتار و کردار دیگران را در اکثر موارد حمل بر جهت منفی کند.[۱] در واقع، سوء ظن خطور گمان بد نسبت به خداوند و یا مؤمن است.[۲]
سوءظن صحیح
سوءظن داشتن در مواردی همچون معاملات و ازدواج مفيد است و بايد با تحقيق و گزينش، انتخاب درست و عقلانی داشته باشيم.[۳]
اقسام سوءظن
در یک نگاه کلی سوءظن را می‌توان به سه بخش سوءظن به خود، سوءظن به خدا و سوءظن به مردم تقسیم کرد.[۴]
سوءظن در روایات
در حدیثى از رسول خدا (ص) آمده است: «خداوند مؤمن را پس از توبه و استغفار، کیفر نمى‌کند مگر به بدگمانى او نسبت به خدا». امام صادق (ع)می فرمایند: «خداوند متعال نزد گمان بنده‌اش به او است؛ اگر خیر باشد، خیر و اگر شر باشد شر خواهد بود». (با داشتن حسن ظن، خداوند با او به نیکى و با داشتن سوء ظن، خداوند با او همان‌گونه که گمان دارد، رفتار مى‌کند).[۵] پیامبر اکرم (ص) در حدیثی می‌فرمایند: «از گمان بد بپرهیزید که گمان بد، بدترین نوع دروغ است». حضرت على(ع) فرمودند: «کسى که سوء ظن دارد ایمان ندارد.» امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که با اهل شک و گمان بد هم نشینی کند، از آن‌ها می‌شود.»[۶] امام علی(ع) می فرماید: «از سه چیز اجتناب کنید که این سه چیز ریشه‌اش سوءظن است: بخل، جبن(ترس) و حرص». در روایتی دیگر امام‌علی(ع) می‌فرماید؛ «سوءظن تمام کارها را خراب می‌کند و انسان را به دنبالش، می‌برد».[۷]
عوامل ایجاد سوءظن
بعضی از عوامل مانند: جهت‌گیری‌های درونی و روحی، میزان رشد و بلوغ فکری و معرفتی، شک و تردیدها، شرایط محیطی و بیرونی، نوع تعاملات انسان با افراد و نوع رفتار افراد و معاشران و مصاحبان انسان می‌تواند زمينه‌ای برای اين بيماری شود.[۸]
آثار سوءظن
از بین رفتن اتحاد و همفکری در جامعه و خانواده، عدم اعتماد، کنترل‌گرایی افراطی، غفلت از خود، کنجکاوی افراطی، انزجار و نفرت نسبت به دیگران، اشتغال فکری افراطی[۹]، از ميان رفتن اعتماد در جامعه، بوجود آمدن جنايت، از ميان رفتن آثار عبادت، زير سؤال رفتن ايمان، از ميان رفتن الفت و دوستی، گسترش يافتن غيبت در جامعه، گسترش ترس و وحشت در جامعه، ابتلاء به بيماری روانی از جمله آثار مخرب سوء ظن است.[۱۰]
راه درمان سوءظن
- شخص در مورد مضرات و مفاسد سوءظن و محاسن حسن ظن کمی تأمل کند (درک مصالح و مفاسد).
- انسان مواظب باشد هرگاه گمان بدی از مسلمانی به ذهن او خطور کرد، نهایت تلاش خود را بکار گیرد تا به آن معتقد نشود.
- باید بکوشد تا ظن خود را کنار گذاشته و آن را دنبال نکند و در مورد آن شخص تشویشی را به دل راه ندهد و رفتار خود را با او تغییر ندهد، و همان گرامی داشت و اعتماد پیشین را نسبت به او کم نکند، بلکه در بزرگداشت و احترام او بیشتر بکوشد و حتی در حق او دعای خیر کند، که این کار شیطان را مأیوس می کند.
- تا زمانی که انسان از کسی کردار و رفتار بدی ندیده، نباید به او بدبین شود.
- حداقل به سوء ظن خود ترتیب اثر عملی ندهد. ترتیب اثر عملی چنین است که انسان گمان خود را به عنوان یک واقعیت مسلّم تلقی کرده و آثار واقع را بر آن بار کند.[۱۱]
- اطرافیان فرد بدبین از انجام یا عدم انجام کارهایی که سبب تشدید حساسیت در او می‌شود بپرهیزند تا احساسش کم‌کم ترمیم شود، ضمن اینکه گفت‌وگوی برخاسته از صمیمیت و منطق بسیار کارگشا است.
- آموزش اینکه افراد فقط نکات منفی را نبینند و به نکات مثبت نیز توجه داشته باشند، با فراگیری مهارت‌ها، عینک بدبینی را از چشم بردارند و از قضاوت زودهنگام یا مقایسه‌های بیجا بپرهیزند.
- مبارزه با ترس و ضعف نفس، دوری از خودمحوری، گروه‌گرایی، پرهیز از همنشینی با بدان از راه‌های اساسی مبارزه با سوءظن و علاج آن است.[۱۲] مداومت بر انجام عمل صالح و تلقین و انرژی مثبت و عدم پیش داوری، گفت و گو و پرسش برای یافتن صحت موضوع[۱۳]، تقويت ايمان مردم، ارشاد و راهنمايی ، قضاوت نسبت به مسائل از روی علم و يقين و رفتار از روی حسن ظن[۱۴] راهکارهای مقابله با بدگمانی و آثار سوء معرفی شده است.[۱۵]
منابع
ارجاعات
- ↑ دانشنامه اسلامی.
- ↑ ویکی فقه.
- ↑ استمرار بدگمانی به مردم سبب سوءظن به خداوند می‌شود.
- ↑ سوءظن و بدگمانی از آفت‌های دین و باور ایمانی است.
- ↑ ویکی فقه.
- ↑ سوءظن و بدگمانی در روایات اهل‌بیت(ع).
- ↑ پیوستگی ارکان خانواده در گروی پرهیز از سوءظن
- ↑ والدین چقدر در این بیماری روحی سهم دارند؟
- ↑ سوءظن فضای زندگی را مسموم می‌کند.
- ↑ آثار سوءظن از منظر قرآن در حوزه علميه نمازی خوی بررسی شد.
- ↑ دانشنامه اسلامی.
- ↑ . سوءظن فضای زندگی را مسموم می‌کند.
- ↑ نبود پایگاهی از دین در خانواده؛ عامل سوءظن زوجین به یکدیگر.
- ↑ سوءظن، يكی از مهم‌ترين عوامل ايجاد تفرقه و اختلاف است.
- ↑ راه‌کار قرآن برای مقابله با بدگمانی.