وسوسه

وسوسه: وسوسه در لغت به معنای خاطره و صدایی آرام و پنهانی است که به موجب آن باعث روگردانی دل از یاد خداوند می شود. پیامدهای گرفتار شدن به وسوسه تاثیر در انجام گناه، ترغیب بر انجام ندادن عمل خیر، ایجاد دشمنی بین مردم از است. استعانت از یاد خدا، توسل به اهل بیت علیهم السلام، الگوگیری از اسوه‌های دین، صبر و استقامت در مقابل گناه، برای درمان وسوسه موثر است.

تعریف وسوسه

وسوسه در لغت به معنای خاطره و صدایی آرام و پنهانی است که به موجب آن باعث روگردانی دل از یاد خداوند می شود

تفاوت وسوسه با وسواس

وسواس چیزی شبیه وسوسه است. در تعریف وسواس که خاطره و خواطر (یعنی حدیث نفس یا اندیشه ‏ها و خیالاتی که به دل خطور می‏کند.) شیطانی نیز نام دارد، در لغت به معنای صدایی آرام و پنهانی است. وسواس در اصطلاح، عبارت است از هرچه که باعث روگردانی دل از یاد خدای سبحان باشد؛ بنابراین، گسترده‌تر از معنای متعارف آن است؛ یعنی کثرت شک و یا حالتی که هنگام ارتکاب کارهای زشت و گناه بر قلب عارض می‌شود.

وسوسه در قرآن

قرآن‌کریم در آیه ۱۲۱ انعام در مورد وسوسه می‌فرماید: «وَلاَ تَأْکُلُواْ مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ وَإِنَّ الشَّیَاطِینَ لَیُوحُونَ إِلَى أَوْلِیَآئِهِمْ لِیُجَادِلُوکُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ؛و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده است مخوريد چرا كه آن قطعا نافرمانى است و در حقيقت‏شيطانها به دوستان خود وسوسه مى‏كنند تا با شما ستيزه نمايند و اگر اطاعتشان كنيد قطعا شما هم مشركيد .در سوره مبارکه ناس نیز انسان از خطر وسوسه، به خدا پناه می‌برد، همچنین در آیات ۳۶ تا ۴۰ سوره حجر آمده است: «قال رب فانظرنی الی یوم یبعثون قال فانک من المنظرین الی یوم الوقت المعلوم قال رب بما اغویتنی لأزینن لهم فی الارض و لأغوینهم اجمعین الاّ عبادک منهم المخلصین. همان‌گونه که از این آیات استفاده می‌شود، شیطان، پس از رانده شدن از درگاه الهی، از خداوند مهلت خواست و خدا تا وقت معینی به او مهلت داد و شیطان پس از مهلت یافتن، اظهار داشت که فرزندان آدم را وسوسه خواهد کرد و آن‌ها را وادار به انجام کارهای بد خواهد کرد. نظیر همین مطلب در آیه ۱۱۹ از سوره نساء چنین آمده است: «وَلَأُضِلَّنَّهُمْ وَلَأُمَنِّینَّهُمْ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَیبَتِّکُنَّ آذَانَ الْأَنْعَامِ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَیغَیرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ یتَّخِذِ الشَّیطَانَ وَلِیا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِینًا؛ و آنان را سخت گمراه و دچار آرزوهاى دور و دراز خواهم كرد و وادارشان مى‏كنم تا گوشهاى دامها را شكاف دهند و وادارشان مى‏كنم تا آفريده خدا را دگرگون سازند و[لى] هر كس به جاى خدا شيطان را دوست [خدا] گيرد قطعا دستخوش زيان آشكارى شده است ».امام صادق(ع) فرموده است: «قلبی نیست مگر این‌که دارای دو تا گوش است بر یکی از آن‌ها فرشته‌ای هدایت کننده است و بر دیگری شیطانی فتنه‌گر است یکی او را امر می‌کند و دیگری نهی می‌کند شیطان او را به گناهان امر می‌کند و فرشته او را از گناهان باز می‌دارد. بنابراین، وسوسه‌های شیطان برای افراد باایمان نه تنها زیان‌بخش نیست بلکه باعث تکامل بیشتر آن‌هاست و انتخاب راه خدا با وجود وسوسه‌های شیطان، بسیار ارزشمند است و افراد با ایمان با مبارزه با وسوسه‌های شیطان به مراتب بالایی از کمال می‌رسند.

پیامدهای وسوسه

1.تأثیر در انجام گناه شیخ طبرسی در ذیل آیه ۳۶ سوره بقره عنوان می‌کند؛ شیطان با وسوسه کردن آدم و حوا آنها را به لغزش واداشت (فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطانُ) و نسبت دادن این لغزاندن به شیطان به خاطر این است که کار انجام شده به درخواست و وسوسه او بود و باعث هبوط آدم و حوا شد. به گفته طبرسی از اینکه خدا نسبت گناه آدم را به شیطان می‌دهد، فهمیده می‌شود گناه بنده، خواست خدا نیست و وسوسه شیطان در ارتکاب آن تأثیر به سزایی دارد.

2.ترغیب بر انجام ندادن عمل خیر از دیگر پیامدهای وسوسه شیطان، خودداری انسان از انجام دادن عمل خیر و صالح است. به گفته علامه طباطبایی شیطان با القای ترس از فقر در وجود آدمی، او را از انفاق مال طیب و دلپسند باز می‌دارد و فکر می‌کند با این عدم انفاق مال و ثروت او زیادتر می‌شود و دوام بیشتری می‌یابد.

3. ایجاد دشمنی میان مردم و فراموشی از یاد خدا محمدجواد مغنیه در تفسیر الکاشف ذیل آیات ۹۰ و ۹۱ سوره مائده اشاره دارد، شیطان با محبوب و زیبا جلوه دادن کارهایی چون نوشیدن شراب، قماربازی و پرستش بت‌ها، انسان‌ها را می‌فریبد و نتیجه آن دو مفسده دینی و اجتماعی است؛ مفسده اجتماعی به قطع پیوند‌ها و ایجاد دشمنی و کنیه میان مردم اشاره دارد و مفسده دینی آن فراموشی خدا توسط انسان است.

درمان وسوسه

راهکار مقابله با وسوسه را دو مرحله پیش‌گیری و درمان می توان پی جست. در مرحله پیش‌گیری، گام اساسی در مبارزه با وسوسه ها، ریشه‌یابی و شناخت منشأ آنها است. منشأ بعضی از وسوسه‌‌ها در ضعف یا خطاء و اشتباه در دریافت و تجزیه و تحلیل اطلاعات و آگاهی‌های دینی است که در این صورت باید با مطالعات بیشتر، پرسش از افراد آگاه و بحث و گفت‌وگو با کارشناسان دین، این ضعف‌ها و اشتباهات را بر طرف نمود. در این مرحله، شخص با تقویت رابطه خود با خداوند و داشتن توسل به اهل بیت(ع) به طور مستمر، خواندن نماز حدیث نفس، دعا برای دفع وسوسه شیطان، مناجات استعاذه و پناه بردن به خدا می‌تواند زمینه‌های وسوسه گناه را از بین ببرد؛ در مرحله درمان وسوسه می‌توان با الگوگیری از اسوه‌های صبر و استقامت در مقابل وسوسه گناه، بستن درهاى نفوذ شيطان در قلب كه عبارتند از شهوت، خشم، حرص، حسد، عداوت، خودبينى ... و همچنین آباد ساختن دل به اخلاق فاضله، ملازمت با ورع و تقوى و عبادت پروردگار متعال، همچنین داشتن برنامه جامع و کامل مانند: مداومت در قرائت قرآن، داشتن وجدان‌کاری و انجام کارها با اخلاص این مسیر را طی نمود.

منابع

ایکنا

ویکی شیعه

اسلام پدیا

دانشنامه اسلامی