افسردگی

افسردگی، نوعی اختلال خلق یا اختلال عاطفی در افراد است که به کمک مجموعه علایمی که در رفتارهای کلامی و غیرکلامی انسان، براساس شرایط محیطی و یا برخی تغییرات فیزیولوژیک منعکس می‌گردد، شناخته می‌شود.

افسردگی در قرآن

افسردگی در قرآن با کلماتی چون: اَلهُمَّ ، غَمَّ، اَلحُزن ، کرَب ، غُصة بیان شده است. این کلمات از نظر لغت، معنای واحدی را افاده میکنند و آن افسرده خاطر و دلتنگ بودن انسان است این عبارات در شدت و ضعفِ ناراحتی‌های روحی یا در میان مصائب بکار رفته است: «إِلاّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذینَ كَفَرُوا ثانِیَ اثْنَیْنِ إِذْ هُما فِی الْغارِ إِذْ یَقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنا فَأَنْزَلَ اللّهُ سَكینَتَهُ عَلَیْهِ وَ أَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها وَ جَعَلَ كَلِمَهَٔ الَّذینَ كَفَرُوا السُّفْلی‏ وَ كَلِمَهُٔ اللّهِ هِیَ الْعُلْیا وَ اللّهُ عَزیزٌ حَكیمٌ» و «وَ لَمّا أَنْ جاءَتْ رُسُلُنا لُوطًا سی‏ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَ قالُوا لا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ إِنّا مُنَجُّوكَ وَ أَهْلَكَ إِلاَّ امْرَأَتَكَ كانَتْ مِنَ الْغابِرینَ» اقسام افسردگی افسردگی در علم روانشناسی دارای اقسام گوناگونی چون: افسردگی تک قطبی (داشتن علایم افسردگی در طولانی مدت)، افسردگی شناختی (منفی نگری نسبت به خود)، افسردگی هیجانی(فقدان حسرت، از بین رفتن شادی زندگی، بی‌تفاوتی در برابر حوادث)، انگیزشی(کم رنگ شدن شور و اشتیاق و نداشتن برنامه ریزی مشخص) ، افسردگی جسمانی(کاهش وزن به علت تغییرات سبک غذایی و خواب) و دوقطبی(تناوب آشفتگی و تغییرات رفتاری مداوم در برخورد با دیگران) تقسیم شده است.

نشانه‌های افسردگی

وجود پنج نشانه یا بیشتر از موارد زیر که به‌مدت دو هفته ادامه یافته و باعث ایجاد اختلال در عملکرد شغلی، تحصیلی و خانوادگی شود، اختلال افسردگی تشخیص داده می‌شود، خلق افسرده در بخش عمده روز از نشانه‌های افسردگی است، به این معنا که هر روز با احساس غمگینی، پوچی و ناامیدی در فرد همراه باشد. • کاهش محسوس علاقه یا لذت در اغلب فعالیت‌ها در بخش عمده روز. • کاهش وزن قابل ملاحظه و یا افزایش اشتهای روزانه. • وجود احساس گناه. • اختلال در تمرکز، یادآوری‌ها، توجه و شناخت. • تغییرات اشتهایی مانند پرخوری و کم‌خوری. • بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌های جنسی. • تغییر در چرخه خواب شخص به‌صورت پرخوابی یا بیخوابی. • کاهش فعالیت و توانایی شناختی فرد، کاهش میزان تکلم. • تحریک‌پذیری یا بی‌اعتنایی به امور. گریه‌های بی‌دلیل، تمایل به تنها بودن ، دچار هراس و نگرانی از قضاوت دیگران، از علائم بسیار مهم افسردگی داشتن افکار مرگ و خودکشی است. منفی نگری و افسردگی منفی‌نگری به معنای نگاه منفی نسبت به خود، دیگران و جهان هستی است. منفی‌نگری آرام آرام و به طور پیوسته به وجود می‌آید. منفی‌نگری عوامل متعددی را دارا بوده است. ریشه‌های آن را گاه میتوان در خانواده یافت، به عنوان مثال کودک، منفی‌نگری را به طور ناخودآگاه از مادر یا پدر خود فرا می‌گیرد. محیط از دیگر عواملی است که می‌تواند در نگرش فرد تأثیر داشته باشد، فردی که به سن بلوغ و نوجوانی برسد، اگر با دوستان منفی‌گرا در تماس باشد، احتمال منفی‌نگری او بیشتر می‌شود و بعد به سمت عوامل منفی سوق پیدا می‌کند.

راهکارهای قرآنی مقابله با افسردگی

یاد خدا

یاد خدا ترس از مرگ را به آرامش تبدیل مى کند و ترس از هجوم مشکلات و گرفتاری‌ها را از بین برده و دلهره‌ها و ترس‌هاى ناشى از بى‌اعتمادى به آینده را کاهش مى‌دهد. قرآن درباره تأثیر یاد خدا در آرامش و رهایى از اضطراب و افسردگى مى‌فرماید: «آنان که ایمان آورده و دل‌هایشان به یاد خدا آرام است، آگاه باشید با یاد خدا دل‌ها آرامش مى‌یابد.

ارتباط با مومنان و صبوری

یکی از روش‌های درمانی بیماری‌های روحی و روانی ارتباط با مومنان است. بسیاری از روان درمان‌گران نیز به اهمیت روابط انسانی به منظور تامین سلامت روانی توجه کرده‌اند.

صبر

نیز یکی از اساسی‌ترین روش‌های مقابله با استرس و عوارض ناشی از آن است و عامل اصلی پیروزی بر مشکلات و حوادث است که در قرآن کریم حدود هفتاد مورد از صبر سخن به میان آمده و رسول خدا(ص) می‌فرماید: تنها چیزی که از آن امید فرج و نجات در برابر مشکلات است صبر است.

عبادات : روش‌های تغییر در شخصیت و ایجاد آرامش

قرآن روش‌های بسیاری در روان درمانی پیشنهاد داده است که مهم‌ترین آنها ایجاد تعدیل یا تغییر در شخصیت و رفتار است. قرآن برای پرورش شخصیت مردم و ایجاد تغییر در رفتار آنان، روش کار و ممارست عملی در زمینه افکار و عادات جدید رفتاری را که در نظر دارد در نفوس آنان تحکیم بخشد، به کارگرفته است به همین منظور عبادات مختلفی چون نماز، روزه، زکات و حج و مانند آنها را واجب کرده است. «أنَّ الصَّلَوهَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکرِ وَ لَذِکرُ اللهِ أکبَر» توبه و دعا؛ عامل کاهش اضطراب توبه و استغفار و توجه به آمرزش خداوند و همچنین دعا نیز از دیگر سفارشات قرآن است که موجب کاهش شدت اضطراب و افزایش آرامش و امید انسان می‌شود. قرآن شفای دردهایی است که چه بسا از محدوده ناهنجاری‌های شناخته شده روان‌شناسی خارج است. قرآن کریم خود را در آیات متعدد «شفا» معرفی کرده است و منظور از شفا، شفا از بیماری‌های روان و قلب است. بیماری‌هایی از قبیل: کفر، شرک، نفاق، بخل، حسد، کینه و باید گفت که قرآن درمان و شفای آلودگی‌های روانی است. «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَ رَحْمَهٌ لِّلْمُومِنِینَ» و «قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُوا هُدًی وَشِفَاء» دراین زمینه، باید توجه داشت که درمان پس از ابتلای شخص به بیماری روانی شروع می‌شود، اما ایمان به خدا اگر از کودکی در نفس انسان استقرار یابد نوعی مصونیت و پیشگیری از آسیب بیماری‌های روانی به شخص می‌بخشد.

صله رحم

یکی از اصلی ترین درمان‌های پیشگیرانه در دین مبین اسلام برای جلوگیری از افسردگی صله رحم است. در سه سال گذشته دانشمندان روان درمان و رفتار شناس ثابت کرده‌اند که هنگام بازدید از اقوام و دوستان هورمونی در مغز انسان ترشح شده که باعث طول عمر سلول‌ها و در مجموع موجب سلامتی و طول عمر فرد می‌شود. توکل به خداوند و ذکر خداوند در قلب باعث آرامش روح و روان شده و از افسردگی پیشگیری می‌کند، دیدار با اقوام، ایمان به خدا، یقین داشتن به فردا و رزاق بودن خداوند، خودداری از حسد و بدبینی، راه‌کارهایی هستند که در قرآن برای پیشگیری از افسردگی و جنون روحی ارائه شده‌اند.

اثرگذاری مواد غذایی درافسردگی

کمبود برخی از مواد غذایی در رژیم غذایی فرد می‌تواند سبب ایجاد افسردگی شود یا حالت افسردگی را در فرد تشدید کند. این مواد عبارتند از: • اسیدهای چرب امگا۳: کمبود این مواد در رژیم‌های غذایی می‌تواند فرد را مستعد افسردگی کند. منابع غذایی این اسید چرب شامل غذاهای دریایی، تخم مرغ غنی شده با امگا۳، روغن کانولا، روغن بذرکتان، گردو، سویا و سبزی‌های برگ سبز است. • اسید فولیک: سطح اسید فولیک در خون برخی از افراد مبتلا به افسردگی پایین است. جگر، قارچ، سبزی‌های برگ سبز، گوشت گاو کم چربی، نان گندم کامل و لوبیا از منابع اسید فولیک است. • ویتامین B۱۲: سطوح بالاتر این ویتامین در خون افراد افسرده سبب می‌شود که این افراد به درمان پاسخ بهتری بدهند. منابع غذایی ویتامین B۱۲ شامل جگر، شیر، ماهی، تخم مرغ و گوشت است. • روی: این عنصر نقش مهمی در عملکرد سیستم عصبی دارد. تعادل این عنصر در بدن در پیشگیری و درمان افسردگی موثر است. گوشت، مرغ، ماهی، شیر، جگر، غلات کامل و مغز‌ها از منابع روی است. • آهن: کمبود آهن می‌تواند سبب بی حوصلگی شود و مکمل یاری با آهن در بهبود خلق موثر است. این ماده مغذی در جگر بیش از سایر منابع غذایی و سپس در غذاهای دریایی، گوشت بدون چربی، زرده تخم مرغ، غلات کامل و نان غنی شده وجود دارد. • ویتامینE : این ویتامین به علت اثر آنتی اکسیدانی زیادی که دارد می‌تواند در پیشگیری و درمان افسردگی موثر باشد. از آنجایی که این ویتامین به کمک گیاهان ساخته می‌شود، روغن‌های گیاهی بهترین منابع آن است. باید توجه داشت که سرخ کردن در دمای بالا باعث تخریب ویتامین E می‌شود. • منیزیم: سطح منیزیم در افراد مبتلا به افسردگی کمتر از افراد سالم است. به نظر می‌=‌رسد که دریافت منیزیم در کاهش افسردگی موثر است. دانه‌ها، مغزها، حبوبات، سبزی‌های برگ سبز تیره منابع خوب این ماده غذایی است. • مصرف ویتامین‌های گروه B و ویتامین D: ویتامین‌ها برای بسیاری از عملکردهای بدن مهم هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که ویتامین‌های گروه B و ویتامین D برای کاهش علائم افسردگی مفید است.

منابع

خبرگزاری ایکنا

ویکی پدیا