ایثار

ایثار؛ مقدم داشتن دیگران بر خود. ایثار از صفات پسندیده انسانی است که در دین اسلام به آن بسیار سفارش شده است. عواملی مانند انگیزه الهی، احساس مسئولیت و... زمینه های بروز این صفت در انسان است. از طرفی خودمحوری، بخل و فقر تربیتی مانع از بروز و یا تداوم ایثار می‌شود.

مفهوم شناسی واژه ایثار

در لغت به معنای برگزیدن و برتری دادن آمده است. در اصطلاح حالتی است در فرد که موجب می شوداز حق خود گذشته و آن را در جهت منافع دیگران فدا کند در حالی که خودش شدیدا به آن نیاز دارد.

ایثار در قرآن

برخی اندیشمندان مسلمان، ایثار را اصلی قرآنی می‌دانند. ایثار در قرآن کریم با واژۀ «یُؤثِرُونَ» به از خودگذشتگی انصار در مدینه اشاره دارد که با وجودِ داشتنِ نياز، مهاجران را بر خود برتری داده و اموال‌شان را به آن‌ها می‌بخشیدند.]

زمینه‌های ایثار

1. انگیزۀ‌ الهی دین اسلام، انسان‌ها را «خانواده خدا» و سود رساندن به آنان و شاد کردن‌شان را مایه محبت پروردگار می‌داند. پیشوایان دین هم ایثار خود را «لِوَجهِ الله» و برای خدا دانسته، هيچ پاداش و تشكّرى از دیگران نمی‌خواهند. چنین آموزه‌ها و الگوهایی، نوع‌دوستی و ازخودگذشتگی را سبب قُرب و نزدیک شدن به خدا می‌داند. قرب الهی گوهری است که انسان برای دستیابی به آن به ایثار روی می‌آورد.

2. دوستی‌ و رفاقت‌ منابع اسلامی، خدای متعال را حافظ کسی می‌داند که دوستش را حفظ کند و برای دوستی آداب و دستورات ویژه‌ای دارد. یکی از آداب دوستی، مقدم داشتن دوست بر خود است. روایات در این زمینه به لزوم ایثار در دوستی‌ها تصریح دارد.

3. احساس مسئولیت‌ احساس مسئولیت اجتماعی زمینه‌ساز توجه به دیگران بدون انتظار پاداش و چشمداشت مادی و معنوی است. در فرهنگ اسلامی، کمک به دیگران در بیشتر اوقات به دلیل حسابگری و محاسبه سود و زیان نیست، بلکه پاسخ به ندای وجدان درونی انسان است که او را به عشق بی‌دریغ به دیگران فرامی‌خواند.

موانع ایثار

از منظر آموزه‌های دین اسلام، موارد زیر می‌تواند مانع از تحقق ایثار یا تداوم آن شود:

1. خودمحوری و خودپسندی: افراد خودمحور تنها منافع و مشكلات خود را می‌بینند. آن‌ها به‌اندازه‌ای دغدغـه نيازها و مشكلات‌شان را دارند كه نيازها و مشكلات ديگران را درك نمی‌کنند. چنین نگرشی به خود و غیر خود، مانع بزرگی در برابر رفتار ایثارگرانه است.

2. بخل: بخل در روایات اسلامی، از بدترین، دردناک‌ترین و مؤثرین مشکلات روحی و اخلاقی دانسته شده است. انسان بخیل از خوراک مردم نمی‌خورد تا مردم از خوراک او نخورند و زمانی که دوستش بیشترین نیاز را به مال او یا به یاری او دارد از پای می‌نشیند و یاری‌اش نمی‌کند.

3. فقر تربیتی: از منظر برخی پژوهشگران، کتاب‌های درسی نسبت به بسیاري از مؤلفه‌های ایثار بی‌توجه است و در آن‌ها از نظام‌واره‌هاي جامع براي طرح مبحث ایثار پیروی نمی‌شود. در متون تعلیم و تربیت اسلامی همه عناصر تعلیم و تربیت و ارتباط آن‌ها به‌صورت یک چشم‌انداز نظام‌مند، نیامده و به تربیـت اسـلامی همچون یک روش کامل زندگی پرداخته نشده است. این شرایط به‌طور طبیعی فقر تربیتی در پی دارد و این خود مانعی برای هم‌آوایی با فرهنگ ایثار است.

راه کارهای تقویت

ایثار با استفاده از نظام‌واره های جامع ایثار دستگاه تعلیم و تربیت در ترویج ایثار در عرصه‌های مختلف دفاعی، فرهنگی، اعتقادی، سازندگی، با معرفی الگوی های مناسب و همچنین با استفاده از برنامه های نوآورانه فرهنگی از قبیل نواختن زنگ ایثار و مقاومت در مدارس، پیاده روی بزرگ خانوادگی، برگزاری محافل بازگویی خاطرات دفاع مقدس، نمایشگاه عکس دفاع مقدس، ویزیت رایگان مناطق محروم و غبارروبی قبور شهدا ،، در نشر و تقویت و تداوم روحیه ایثار و فداکاری گام های بلندی برداشت.

منابع

ایکنا

ویکی زندگی

ویکی سبک زندگی