مشورت

مشورت؛ رایزنی و همفکری. مشورت با افراد صالح و آگاه و متعهد، در تعالیم و اصول اسلام تاکید شده و ثمراتی مانند دوری از تکبر را به همراه دارد.

معنای مشورت

مشورت از ماده «شور»، در لغت به معنای برداشتن و استخراج عسل از کندوی زنبور عسل است. در اصطلاح به معنای استخراج رای صحیح است، اینکه آدمی در مواقعی که خودش درباره کاری رای صحیح ندارد، به دیگران مراجعه و از عقل و تجارب آنان استفاده نماید.

مشورت در قرآن

خداوند در آیه۱۵۹ سوره «آل‌عمران» به پیامبر (ص)‌، می‌فرماید: «وَ لَوْ کُنْتَ فَظّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی اْلأَمْر؛ و اگر خشن و سنگ دل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند. پس آنها را ببخش و برای آنها آمرزش بطلب و در کارها با آنها مشورت کن». خداوند در این آیه، از پیامبر(ص) می‌خواهد که در کارها با آنان مشورت کند، اگر چه در واقع خداوند با این بیان خواسته از پیامبرش تقدیر و تشکر کند و بر این کار خوب و پسندیده‌اش صحه بگذارد. علامه طباطبایی(ره) می‌فرماید: «خداوند در این آیه، این سیره حسنه و پسندیده پیامبر(ص) را امضا کرده است، چراکه آن حضرت پیش از نزول آیه، با یاران خود مشورت می‌کرد و در کار جنگ احد نیز با آنان مشورت کرده بود، درحالی که این آیه از جمله آیاتی است که در خصوص جنگ احد بر پیامبر(ص) نازل شده است». خداوند متعال در آیه۳۸ سوره «شوری» نیز در ستایش مؤمنان، به برخی از کارهای خوب آنها اشاره فرموده و می‌فرماید: «وَ الّذینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورى‏ بَیْنَهُمْ وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ؛ کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده، نماز را برپا می‌دارند، کارهایشان با مشورت در میان آنها انجام می‌گیرد و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم، انفاق می‌کنند». علامه طباطبایی(ره) در ذیل آیه مبارکه می‌فرماید: «این آیه اشاره دارد که آنان اهل رشد و رسیدن به واقعیت هستند.» پس معنی آیه چنین است: «عزم، اراده و تصمیم مؤمنان برای انجام کاری، در پی شورایی است که در بین خود دارند». با کنار هم نهادن این دو آیه، دو نکته را می‌توان دریافت: نخست اینکه پیامبر(ص) به شور و شورا و مشورت، اهمیت می‌دادند و خداوند کار او را ستوده و از آن راضی بوده است. ثانیاً، مؤمنان اهل رشد نیز براساس شور و مشورت با یکدیگر به کاری اقدام می‌کنند. بنابراین اگر ما نیز به دنبال رشد و تکامل و پیشرفت در زندگی باشیم، باید همانند پیامبر(ص) و مؤمنان عمل کنیم.

مشورت در روایات

امیرمؤمنان (ع) در باب مشورت می‌فرماید: «مشورت، چشم هدایت است». «هیچ پشتیبانی بهتر از مشورت نیست». «هر کس با دیگران مشورت کرد، در عقل‌های آنان شریک شد». امام صادق(ع) برای بیان اهمیت مشورت، آن را تشبیه به تفکر در خلقت آسمان‌ها و زمین کرده که هر چه انسان در این دو بیشتر فکر و اندیشه کند، معرفت و یقینش به خدای متعال بیشتر خواهد شد. آن حضرت می‌‌‌فرماید: «مشورت با اهل آن همانند اندیشه در خلقت آسمان‌ها و زمین و از بین رفتن آن دو است؛ در حالی که این دو، غیب و پوشیده از بنده‌اند. به درستی که هر چه او بیشتر و عمیق‌تر در آن اندیشه کند، در دریای نور معرفت فرو رود و عبرت آموزی و یقینش به آن دو بیشتر شود.»

فواید مشورت

بهره‌مندی از‌ اندیشه دیگران، جلوگیری از سرزنش دیگران، شناسایی افراد صاحب¬نظر و مؤمن، رشد فکری مردم، احتراز از استبداد رای، گسترش فرهنگ مشاوره و ایجاد تفاهم، پیروی از روش ائمه معصومین (ع)، روشن‌بینی و بصیرت، ازدیاد عقل، نوعی مشارکت فکری و تشویق به کار جمعی، قدرت تصمیم‌گیری واقع‌بینانه، احترام به افکار و آراء، موجب اطمینان نفس، موجب شکوفایی استعدادها و رشد ذوق‌ها و در نتیجه موجب گشایش راه‌های نوین، افزایش میزان مطلوبیت و درجه مقبولیت، دوری از انتقادهای مغرضانه و انتقادهایی را که بر اشخاص خودمحور و تک‌رو می‌باشد، تضمین تداوم کار در سایه مشورت، موجب افزایش آگاهی‌ها و معلومات دیگران، از فواید مشورت می باشد.

از فوايد دیگر مشورت اين است كه انسان، ارزش شخصيت افراد و ميزان دوستى و دشمنى آنها را با خود درك خواهد كرد و اين شناسایى راه را براى پيروزى او هموار مى‌كند.

ویژگی مشاور خوب

مشاور باید متعهد، چشم پاک، دست پاک، اخلاق‌مدار باشد. یک مشاور خوب دارای دانش فراوان و علاقه‌مند به فعالیتش خواهد بود و به صرف یک حرفه به آن نگاه نمی‌کند و در عین حال نباید ملاحظه¬کار و محافظه‌¬کار باشد. در نگاه قرآن کریم و پیشوایان دین یکی از معیارهای انتخاب یک مشاور خوب «علم و حکمت و آگاهی و فرزانگی» اوست؛ البته داشتن علم و حکمت با داشتن سواد و تحصیلات بالا ارتباط مستقیمی ندارد و نباید نسل جوان صرف کهنسالی، قدیمی‌بودن و یا نداشتن سواد از فکر و نظر نسل قدیم و افراد پیر استفاده نکنند، زیرا آنها علاوه بر این که تجربیات ارزشمندی دارند، بسیار اصولی‌تر و منطقی‌تر نیز می‌اندیشند. معیار، درستی فکر و نظر است نه سن و سال و سطح سواد. علاوه بر آن تقوای الهی، تجربه و دوراندیشی، رازداری و امانتداری از ویژگی‌های افرادی است که انسان باید برای شور و مشورت از آنها استفاده کند. مشورت با افراد ناصالح به جای آن که انسان را به «راه» هدایت کند، به «چاه» می‌اندازد. در عهدنامه‌ حضرت علی(ع) به مالک‌اشتر آمده: «با تأکید بر تو سفارش می‌کنم که در مشورت خود، «بخیل» را راه مده که تو را از احسان و نیکی بازمی‌دارد تو را از فقیر شدن می‌ترساند و وعده‌ تهیدستی می‌دهد. هم‌چنین با انسان «ترسو»‌ مشورت نکن که تو را از پرداختن به کارها و اقدام عملی سست و ناتوان می‌سازد. «حریص» را نیز در مشورت خود وارد نکن که با ستم و جور، حرص و آزمندی را در نظر تو زیبا جلوه می‌دهد».

منابع

ایکنا

ویکی فقه