دعادرمانی

دعادرمانی: شفای بیماری از طریق دعا و ارتباط معنوی با خداوند. استفاده از خواص و اثرات دعا برای درمان بیماری‌های روحی و جسمی، موضوعی است که از گذشته در میان تمام ادیان و مکاتب جریان داشته و اخیراً نیز این موضوع مورد توجه و پژوهش برخی از دانشمندان قرار گرفته است. در دعادرمانی اعتقاد بر این است که دعا و الفاظ آن بر روی جسم و روح انسان تأثیر گذاشته و به بهبود بیماری کمک می‌کند. در اسلام دعا از جایگاه ویژه‌ای در امور مختلف زندگی مردم برخوردار است و به طور خاص در درمان بیماری‌ها نیز برای بسیاری از دردهای جسمی و روحی، دعاهایی در قرآن و روایات توصیه شده است که معانی و مفاهیم این دعاها به نوعی مرتبط با همان بیماری بوده و در درمان آن موثر است. پشت دعا، معرفت، توکل و ایمان به خدا وجود دارد و مشیت الهی در دعا، محور قرار می‌گیرد و دعا در چارچوب امور اخلاقی، مشروع و با هدف تعالی انجام می‌شود اما در جذب انرژی، نوعی مطالبه‌گری و منفعت‌طلبی وجود دارد که با دعا تفاوت بسیاری دارد.

تعریف دعا

واژۀ دعا به معنی « صدا زدن و یا خواندن کسی»» خواندن و استمداد و طلب حاجت کردن است.» اما دعا در اصطلاح شرع برابر است با « استمداد و طلب حاجت از خدای متعال و رغبت در آن‌چه که از خیر و سعادت نزد اوست»

دعادرمانی

دعا کردن از روزگار گذشته و سال‌های دور در میان تمام ملل و مکاتب بشری جریان داشته است به گونه‌ای در اموری همچون گرفتاری‌ها و بیماری‌ها از آن استفاده می‌کردند. در سال‌های اخیر نیز مجدداً دانشمندان به موضوع تأثیر دعا در سلامتی و بیماری‌ها توجه نموده و به منظور اثبات این مسئله، موسسات تحقیقاتی خاصی را تأسیس کرده‌اند. نکته قابل توجه این که فرامین اسلام در رابطه با دعادرمانی و تأثیرات آن، توسط این دانشمندان به تأیید رسیده ‌است.

جایگاه دعا در درمان

دعا بر روی جسم تأثیر دارد، البته بخشی از تأثیر دعا توسط روح و روان بر جسم است چرا که موانع بهبودی گاهی واقعاً بر روی روح و روان فرد است اما بخش قابل توجهی هم بر روی جسم تأثیر می‌گذارد. این که در کتاب «مفاتیح الجنان» برای درد دندان، درد دل و ... دعا و یا آیه خاصی توصیه شده است، به غیر از بُعد روحی و روانی واقعاً این دعا بر روی التهابی که موجب درد شده نیز تأثیر می‌گذارد. باور به ارتباط تنگاتنگ روح و جسم و تأثیر متقابل آن‌ها بر هم، به رایج‌تر شدن دعادرمانی منجر خواهد شد. نشان دادن اینکه چه قدر جسم متغیر و ناپایدار است، چه قدر به روح وابسته است و بُعد روح، روان و ذهن انسان چه قدر می‌تواند بر روی جسم خودش و دیگران تأثیر بگذارد در استفاده از دعا برای درمان می‌تواند مؤثر باشد.

آثار دعا از دیدگاه روایات

از نگاه اسلام، اثربخشی دعا در سلامت انسان یک امر مهم و قطعی است. به طوری که اسلام برای بسیاری از مشکلات و دردهای جسمی و روحی، دعاهایی را عنوان نموده است. این یک حقیقت است که دعادرمانی در برخی زمان‌ها اثرگذاری‌ای بیش از دارودرمانی دارد، به گونه‌ای که برخی از دانشمندان و پزشکان امروزی نیز بر این باورند که در بعضی بیماری‌های روحی و جسمی، دعا و درمان روحی و روانی بهتر از دارودرمانی جوابگو است. از مجموع روایات مرتبط با سلامتی جسم و شفاء بیماری‌ها، می‌توان چنین نتیجه گرفت که تنها داروئی که درمان هر درد و بلا به‌حساب می‌آید، دعا است. همچنین برای دعا، در روایات اثرات دیگری همچون جلوگیری از بلا، تندرستی و بهبودی و برطرف کردن وسوسه و حزن ذکر شده است.

چگونگی تأثیر الفاظ دعا در درمان

واژگان در طب اسلامی دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. به وسیلۀ الفاظ و کلمات می‌توان تأثیر زیادی در روحیه بیمار و حتی شخص سالم، گذاشت. الفاظ به صورت امواجی تاثیرگذار بر روی فرد بیمار تأثیر گذاشته و بیماری را درمان می‌کنند چنانکه در تحقیقات یک دانشمند ژاپنی، تأثیرگذاری کلمات بر روی آب بررسی و اثبات شده است. و از آنجا که بخش عمده‌ای از بدن انسان نیز متشکل از آب است، کلمات مثبت بر او، اثرات مثبتی را در پی خواهد داشت.

تفکر در مفاهیم و الفاظ دعاها

یکی از اصلی‌ترین عوامل تأثیرگذار در درمان توسط دعا، تفکر و توجه به مفاهیم دعاها و معانی آن‌ها است. مثلاً در روایت آمده که عبارت «لا حَولَ وَ لا قوَّه الّا بِالله» نود و نُه بیماری را درمان می‌کند که کمترینش همّ و غم است و در درمان بیماری‌هایی چون وسوسه، جنون، افسردگی، حزن و اندوه موثر است که همۀ این‌ها بیماری‌های روحی و روانی هستند. با توجه در معنای این عبارت که می‌گوید: «هر حرکت و نیرویی فقط به امر خداوند است» دریافته می‌شود که این عبارت به معنای رها کردن منیّت و تسلیم در برابر امر خداوند است و نیز اینکه همۀ امور و هر فعل و دگرگونی به دست خداوند است. بنابراین اگر کسی این معنی را به حقیقت دریابد و با توجه آن را بر زبان آورد، خداوند همّ، غم و اندوهش را برطرف می‌کند.

شرايط دعادرمانی

در به كارگيری دعادرمانی و درمان بيماری‌ها به وسيله آيات قرآن كريم بايد شرايط مختلفی را در نظر گرفت. اولين و مهم‌ترين نكته در رابطه با دعادرمانی، بررسی سند رواياتی است که به تأثيرات دعاها می‌پردازند. چراکه عده‌ای از افراد در گذشته با هدف ترغيب مردم به خواندن آيات قرآن كريم به بيان برخی فوايد درمانی برای آن می‌پرداختند و گمان می‌كردند مردم به اين ترتيب به خواندن قرآن تشویق می‌شوند. بنابراین در مواجهه با رواياتی كه از ائمه معصومين(ع) نقل شده است بايد اعتبار آن مورد بررسی قرار گرفته و اطمينان حاصل شود كه آن روايت دارای سند تاريخی معتبر است. از ديگر شروط استفاده از دعادرمانی، احراز خاص بودن و يا عام بودن دستور وارده در روايت است. برخی از روايات در مورد افرادی خاص صادر شده است و قابليت ارجاع به ديگران را ندارد. در سير و سلوك عرفانی نيز اين‌گونه است که استاد ذكری خاص را برای يك شاگرد مطرح می‌كند چراكه با سيستم روحی و شخصيتی وی سازگاری دارد. شرط دیگر در دعادرمانی، اعتقاد و ايمان به تأثيرگذاری دعا در درمان بيماری است همانطور که در روانشناسی نيز اين امر اثبات شده است كه اميد تأثير به سزايی در درمان دارد. نکتۀ مهم دیگری که در مسئله دعادرمانی باید مورد توجه قرار گیرد این است که برای جلوگیری از سوءاستفاده برخی افراد و بروز اتفاقاتی همچون دعانویسی و جادو کردن ضروری است به هر کسی اجازه ورود به این کار داده نشود و صلاح بر این است که کسی که اجازه درمان دارد وارد حوزه دعادرمانی شود بر همین اساس بهتر است فقط به پزشکان و درمانگرها در خصوص دعادرمانی آموزش داده شود، مگر اینکه کسی برای خودمراقبتی بخواهد این علم را بیاموزد و اجازه طبابت برای دیگران را هم نداشته باشد.

تفاوت دعا و انرژی‌درمانی

پشت دعا، هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، توکل و ایمان به خدا وجود دارد و با خواست الهی محقق می‌شود، ولی در انرژی درمانی عمل و ایمان انسان محور نیست. همچنین در دعا یکسری لوازم اخلاقی وجود دارد و هر منفعت و چیزی را نمی‌توان خواست و بحث تهذیب و تربیت و تواضع و فروتنی هم مطرح است و در نهایت مشیت الهی اولویت دارد ولی در جذب انرژی، نوعی مطالبه‌گری وجود دارد.

زمان مناسب برای آغاز دعادرمانی

سلامت در چهار بعد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی قابل بررسی است. فرآيند سلامت انسان لايتناهی است و بر همين مبنا بايد مدام در تلاش بود سلامت اين چهار بعد را به سوی تكامل پيش برد. دانشمندان به دنبال يافتن معيار و درجات شاخص برای سنجش سلامت افراد هستند تا بدانند در چه مرزی از اين معيارها فرد سالم و بعد از آن بيمار است. يك فرآيند دائمی وجود دارد كه طی آن پزشكان به دنبال درمان بيماران هستند، اما توانايی آن‌ها در هر برهه از زمان محدود و مشخص است. معمولاً فرد بيمار در مرحله اول به سراغ پزشكانی می‌رود كه متخصص مشكل جسمانيشان باشند، اگر اين درمان موفقيت‌آميز نبود به سراغ تيم‌های پزشكی و مجموعه ديگری از پزشكان، روانشناسان و مشاوران می‌رود. آنچه مهم است این است که از لحظه تشخيص بيماری، همزمان با كار پزشك، مشاور و ... بايد دعا‌درمانی صورت گيرد و بايد به سراغ خدايی رفت كه درد را داده و درمان را يقيناً دارد. اگر بیماری به مرحله‌ای رسید كه ديگر به نظر می‌رسد بيماری بهبود نخواهد يافتد دعادرمانی بيشتر می‌شود و اين آن چيزی است كه به صورت معمول در بين تمام مردم دنيا موجود است. دعا‌درمانی همراه با ديگر روش‌های درمانی در زندگی همه انسان‌ها وجود دارد و با قاطعيت می‌توان گفت در دنيا كسی نيست كه همراه با درمان‌های معمولی خود دعا نكند.

دعادرمانی در میان غیرمسلمانان

دعا درمانی مقوله ای لزوما اسلامی نیست بلکه در همه ادیان قابل پیجویی است. امروزه مقالات متعددی در این حوزه در مجلات معتبر کشورهای غربی منتشر شده است. این در حالی است که جوامع مسلمان کمتر موفق شده‌اند کارکرد دعا را به صورت تخصصی در مراکز علمی دنیا مطرح کنند. حتی امروزه در جهان، پزشکان خاصی در دنیا در زمینه دعادرمانی (intercessory prayer) مشغول فعالیت هستند.

منابع

ایکنا

دانشنامۀ پژوهه

ویکی پرسش