آیه نجوا: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''آیه نجوا'''؛ یا آیه مناجات به آیه دوازدهم سوره مجادله گفته می‌شود. براساس این آیه به مسلمانان ثروتمند خطاب می‌کند که قبل از نجوا (گفتگوی سری) با پیامبر اسلام(ص)، باید صدقه پرداخت کنند. == تبیین مفهوم آیه == خداوند در آیه۱۲ سوره مجادله می‌فرماید...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
== تبیین مفهوم آیه == | == تبیین مفهوم آیه == | ||
خداوند در آیه۱۲ سوره مجادله می‌فرماید: «یا اَیهَا الّذین‌َ ءامَنُوا إذا نَجَیتُم‌ُ الرَّسُولَ فَقَدّموا بَین‌َ یدَی‌ْ نَجْواکُمْ صَدَقَه‌ً ذَلِک‌َ خَیرُ لَّکُم‌ْ وَ أَطْهَرُ فَإِن لَّم‌ْ تَجِدُوا فَإِن‌َّ اللهَ غَفُورُ رَّحیم‌ٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید هنگامى که میخواهید با رسول خدا نجوا کنید (و سخنان درگوشى بگویید)، قبل از آن صدقهاى (در راه خدا) بدهید؛ این براى شما بهتر و پاکیزه‌تر است. و اگر توانایى نداشته باشید، خداوند آمرزنده و مهربان است.» | خداوند در آیه۱۲ سوره مجادله می‌فرماید: «یا اَیهَا الّذین‌َ ءامَنُوا إذا نَجَیتُم‌ُ الرَّسُولَ فَقَدّموا بَین‌َ یدَی‌ْ نَجْواکُمْ صَدَقَه‌ً ذَلِک‌َ خَیرُ لَّکُم‌ْ وَ أَطْهَرُ فَإِن لَّم‌ْ تَجِدُوا فَإِن‌َّ اللهَ غَفُورُ رَّحیم‌ٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید هنگامى که میخواهید با رسول خدا نجوا کنید (و سخنان درگوشى بگویید)، قبل از آن صدقهاى (در راه خدا) بدهید؛ این براى شما بهتر و پاکیزه‌تر است. و اگر توانایى نداشته باشید، خداوند آمرزنده و مهربان است.» | ||
علت وجوب پرداخت صدقه قبل از نجوا، پاکیزه‌تر بودن آن برای مسلمانان قرار داده شده است؛ زیرا از طرفی پرداخت صدقه هم باعث ثواب و خیر برای ثروتمندان و هم وسیله کمک به نیازمندان می‌شد و از طرف دیگر به دلیل پاک‌کردن قلب‌های اغنیا از دوست داشتن مال دنیا و قلب‌های نیازمندان از ناراحتی، پاکیزه‌تر می‌شد.علامه طباطبایی نیز پرداخت صدقه از سوی ثروتمندان به فقرا را قبل از نجوا با پیامبر(ص)، به این دلیل می‌دانست که این عمل باعث می‌شد که دل‌های آنان به هم نزدیک شود و کینه‌ها زدوده گردد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۳، ص۴۴۸.</ref><ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۸۹.</ref> | |||
=== شان نزول آیه === | === شان نزول آیه === | ||
در شأن نزول آیه آمده است گروهی از ثروتمندان مسلمان، زیاد نزد پیغمبر(ص) می‌آمدند و با او نجوا (گفتگوی سری) می‌کردند و نوبت فقیران را می‌گرفتند که این کار باعث ناراحتی فقرا می‌شد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۸۹. </ref> در این باره که فقط امیرالمؤمنین(ع) به این آیه عمل کرد، اشاراتی در روایات اهلبیت(ع) وجود دارد. ابوبصیر از امام صادق(ع) درباره این آیه پرسید و حضرت فرمود: علی(ع) به آیه نجوا عمل کرد سپس با آیه بعدی نسخ شد. آیه بعد این است: «أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ اللَّهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُون؛ آیا ترسیدید که پیش از گفتگوى محرمانه خود صدقه هایى تقدیم دارید؟ و چون نکردید و خدا [هم] بر شما بخشود، پس نماز را برپا دارید و زکات را بدهید و از خدا و پیامبر او فرمان برید، و خدا به آنچه میکنید آگاه است.<ref>[https://iqna.ir/00F3lz آیهای که فقط امیرالمؤمنین (ع) به آن عمل کرد]</ref> | در شأن نزول آیه آمده است گروهی از ثروتمندان مسلمان، زیاد نزد پیغمبر(ص) می‌آمدند و با او نجوا (گفتگوی سری) می‌کردند و نوبت فقیران را می‌گرفتند که این کار باعث ناراحتی فقرا می‌شد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۸۹. </ref> در این باره که فقط امیرالمؤمنین(ع) به این آیه عمل کرد، اشاراتی در روایات اهلبیت(ع) وجود دارد. ابوبصیر از امام صادق(ع) درباره این آیه پرسید و حضرت فرمود: علی(ع) به آیه نجوا عمل کرد سپس با آیه بعدی نسخ شد. آیه بعد این است: «أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ اللَّهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُون؛ آیا ترسیدید که پیش از گفتگوى محرمانه خود صدقه هایى تقدیم دارید؟ و چون نکردید و خدا [هم] بر شما بخشود، پس نماز را برپا دارید و زکات را بدهید و از خدا و پیامبر او فرمان برید، و خدا به آنچه میکنید آگاه است.<ref>[https://iqna.ir/00F3lz آیهای که فقط امیرالمؤمنین (ع) به آن عمل کرد]</ref> ابن ابی حاتم از مقاتل روایت کرده که ثروتمندان نزد پیامبر می‌آمدند و در جلسات بر فقرا چیره شده و مدت طولانی با پیامبر به صحبت خصوصی می‌پرداختند، و پیامبر(ص) از طول جلوس با آنان کراهت داشت اما به ایشان چیزی نمی‌گفت. تا اینکه خداوند به مومنین دستور داد هنگام نجوای با پیامبر(ص) صدقه پرداخت کنند و این حکم ده شب به طول انجامید. فقرا که چیزی برای انفاق نداشتند و ثروتمندان نیز از انفاق خودداری کردند. تنها یکی از مهاجرین از اهل بدر [امام علی(ع)] به این دستور عمل نمود.<ref>سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۸۴.</ref> | ||
== نسخ و یا عدم نسخ آیه نجوا == | == نسخ و یا عدم نسخ آیه نجوا == | ||
معرفت در توجيه عدم نسخ آيه نجوا؛ «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ...(مجادله: ۱۲)»، به وسيله آيه پس از آن كه می‌فرمايد: «أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْكُمْ...(مجادله: ۱۳)»، می‌نويسد: «اين آيه دارای رسالت جاويدی است كه نسخی در آن رخ نداده است. مسلمانان دوست داشتند با پيامبر(ص) صحبت كنند و اين پيامبر(ص)، همان انسان قبل از بعثت است، كه روابط معمولی و اخلاق خوبی با مردم داشت؛ اما الآن در مدينه يك زعيم و رهبر دينی و سياسی است و اوقات او متوجه امور مهم است و وقت نشستن معمولی با مردم را ندارد.» استاد معرفت می‌گويد: «خداوند با اين آيه می‌خواست به مسلمانان بفهماند كه در مسائل جزئی وقت پيامبر(ص) را نگيرند، مگر آن‌كه امر مهمی باشد كه ارزش صرف مال و وقت را داشته باشد. عرب‌ها ديدند مطلب ارزشمندی ندارند؛ لذا مراجعه نكردند، نه آن‌كه به خاطر صفت خسيسی صدقه ندادند. مفسران امروز می‌گويند اين يك صحنه‌ای بود كه خداوند ايجاد كرد تا پيامی به مسلمانان بدهد؛ لذا نه ناسخ است و نه منسوخ. اين آيه می‌فهماند كه در هر امر جزئی نبايد مزاحم مسئولان جامعه شد مگر در امور مهم و با ارزش.» | آیت الله معرفت در توجيه عدم نسخ آيه نجوا؛ «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ...(مجادله: ۱۲)»، به وسيله آيه پس از آن كه می‌فرمايد: «أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْكُمْ...(مجادله: ۱۳)»، می‌نويسد: «اين آيه دارای رسالت جاويدی است كه نسخی در آن رخ نداده است. مسلمانان دوست داشتند با پيامبر(ص) صحبت كنند و اين پيامبر(ص)، همان انسان قبل از بعثت است، كه روابط معمولی و اخلاق خوبی با مردم داشت؛ اما الآن در مدينه يك زعيم و رهبر دينی و سياسی است و اوقات او متوجه امور مهم است و وقت نشستن معمولی با مردم را ندارد.» استاد معرفت می‌گويد: «خداوند با اين آيه می‌خواست به مسلمانان بفهماند كه در مسائل جزئی وقت پيامبر(ص) را نگيرند، مگر آن‌كه امر مهمی باشد كه ارزش صرف مال و وقت را داشته باشد. عرب‌ها ديدند مطلب ارزشمندی ندارند؛ لذا مراجعه نكردند، نه آن‌كه به خاطر صفت خسيسی صدقه ندادند. مفسران امروز می‌گويند اين يك صحنه‌ای بود كه خداوند ايجاد كرد تا پيامی به مسلمانان بدهد؛ لذا نه ناسخ است و نه منسوخ. اين آيه می‌فهماند كه در هر امر جزئی نبايد مزاحم مسئولان جامعه شد مگر در امور مهم و با ارزش.» | ||
با عدم نسخ آيه نجوا، طبق نظر استاد معرفت اين آيه از مهم‌ترين آيات فقهی است كه به مهم‌ترين مسأله سياسی جامعه می‌پردازد؛ لذا ايشان می‌گويد: «اگر كسی بپرسد آيا حكم حكومتی در قرآن وجود دارد، همين آيه را می‌آوريم و اين سوره كلاً در حال آموزش آداب معاشرت است از آيه: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلاتَتَنَاجَوْا بِالإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ مَعْصِیَةِ الرَّسُولِ وَ تَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَ التَّقْوَى...»، تا آيه: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحْ اللَّهُ لَكُمْ وَ إِذَا قِيلَ انشُزُوا فَانشُزُوا...(مجادله: ۱۱)» و بعد از آن آيه نجوا پيام عام دارند و آداب معاشرت را ياد می‌دهند. پس اين آيات، هم آيات‌الاحكام هستند و هم نسخ نشده‌اند؛ چون پيام جاويدی دارند.<ref>[https://iqna.ir/006wwB «معرفت» آيه نجوا را جزو آيات منسوخ نمی‌داند]</ref> | |||
با | برخی دیگر از مفسران بر آن شده اند آیه نجوا به وسیله آیه بعد (آیه سیزدهم سوره مجادله) نسخ شد. بعد از تشریع حکم صدقه قبل از نجوا با پیغمبر(ص)، به جز حضرت علی(ع) هیچ یک از مسلمانان به آن عمل نکردند؛ به همین دلیل خداوند در آیه بعد ضمن توبیخ مسلمانان که از ترس فقر از دادن صدقه خوداری کردند، حکم وجوب آن را برداشت و گناه آنان در پیروی نکردن از این دستور را بخشید و در عوض، عمل به دیگر واجبات، اجتناب از محرمات و اطاعت از خداوند و پیامبرش را مورد تاکید قرار داد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۸۹-۱۹۰. </ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۱۶: | خط ۲۰: | ||
== ارجاعات == | == ارجاعات == | ||
[[رده:آیات نامدار]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۶
آیه نجوا؛ یا آیه مناجات به آیه دوازدهم سوره مجادله گفته می‌شود. براساس این آیه به مسلمانان ثروتمند خطاب می‌کند که قبل از نجوا (گفتگوی سری) با پیامبر اسلام(ص)، باید صدقه پرداخت کنند.
تبیین مفهوم آیه
خداوند در آیه۱۲ سوره مجادله می‌فرماید: «یا اَیهَا الّذین‌َ ءامَنُوا إذا نَجَیتُم‌ُ الرَّسُولَ فَقَدّموا بَین‌َ یدَی‌ْ نَجْواکُمْ صَدَقَه‌ً ذَلِک‌َ خَیرُ لَّکُم‌ْ وَ أَطْهَرُ فَإِن لَّم‌ْ تَجِدُوا فَإِن‌َّ اللهَ غَفُورُ رَّحیم‌ٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید هنگامى که میخواهید با رسول خدا نجوا کنید (و سخنان درگوشى بگویید)، قبل از آن صدقهاى (در راه خدا) بدهید؛ این براى شما بهتر و پاکیزه‌تر است. و اگر توانایى نداشته باشید، خداوند آمرزنده و مهربان است.»
علت وجوب پرداخت صدقه قبل از نجوا، پاکیزه‌تر بودن آن برای مسلمانان قرار داده شده است؛ زیرا از طرفی پرداخت صدقه هم باعث ثواب و خیر برای ثروتمندان و هم وسیله کمک به نیازمندان می‌شد و از طرف دیگر به دلیل پاک‌کردن قلب‌های اغنیا از دوست داشتن مال دنیا و قلب‌های نیازمندان از ناراحتی، پاکیزه‌تر می‌شد.علامه طباطبایی نیز پرداخت صدقه از سوی ثروتمندان به فقرا را قبل از نجوا با پیامبر(ص)، به این دلیل می‌دانست که این عمل باعث می‌شد که دل‌های آنان به هم نزدیک شود و کینه‌ها زدوده گردد.[۱][۲]
شان نزول آیه
در شأن نزول آیه آمده است گروهی از ثروتمندان مسلمان، زیاد نزد پیغمبر(ص) می‌آمدند و با او نجوا (گفتگوی سری) می‌کردند و نوبت فقیران را می‌گرفتند که این کار باعث ناراحتی فقرا می‌شد.[۳] در این باره که فقط امیرالمؤمنین(ع) به این آیه عمل کرد، اشاراتی در روایات اهلبیت(ع) وجود دارد. ابوبصیر از امام صادق(ع) درباره این آیه پرسید و حضرت فرمود: علی(ع) به آیه نجوا عمل کرد سپس با آیه بعدی نسخ شد. آیه بعد این است: «أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ اللَّهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُون؛ آیا ترسیدید که پیش از گفتگوى محرمانه خود صدقه هایى تقدیم دارید؟ و چون نکردید و خدا [هم] بر شما بخشود، پس نماز را برپا دارید و زکات را بدهید و از خدا و پیامبر او فرمان برید، و خدا به آنچه میکنید آگاه است.[۴] ابن ابی حاتم از مقاتل روایت کرده که ثروتمندان نزد پیامبر می‌آمدند و در جلسات بر فقرا چیره شده و مدت طولانی با پیامبر به صحبت خصوصی می‌پرداختند، و پیامبر(ص) از طول جلوس با آنان کراهت داشت اما به ایشان چیزی نمی‌گفت. تا اینکه خداوند به مومنین دستور داد هنگام نجوای با پیامبر(ص) صدقه پرداخت کنند و این حکم ده شب به طول انجامید. فقرا که چیزی برای انفاق نداشتند و ثروتمندان نیز از انفاق خودداری کردند. تنها یکی از مهاجرین از اهل بدر [امام علی(ع)] به این دستور عمل نمود.[۵]
نسخ و یا عدم نسخ آیه نجوا
آیت الله معرفت در توجيه عدم نسخ آيه نجوا؛ «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ...(مجادله: ۱۲)»، به وسيله آيه پس از آن كه می‌فرمايد: «أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْكُمْ...(مجادله: ۱۳)»، می‌نويسد: «اين آيه دارای رسالت جاويدی است كه نسخی در آن رخ نداده است. مسلمانان دوست داشتند با پيامبر(ص) صحبت كنند و اين پيامبر(ص)، همان انسان قبل از بعثت است، كه روابط معمولی و اخلاق خوبی با مردم داشت؛ اما الآن در مدينه يك زعيم و رهبر دينی و سياسی است و اوقات او متوجه امور مهم است و وقت نشستن معمولی با مردم را ندارد.» استاد معرفت می‌گويد: «خداوند با اين آيه می‌خواست به مسلمانان بفهماند كه در مسائل جزئی وقت پيامبر(ص) را نگيرند، مگر آن‌كه امر مهمی باشد كه ارزش صرف مال و وقت را داشته باشد. عرب‌ها ديدند مطلب ارزشمندی ندارند؛ لذا مراجعه نكردند، نه آن‌كه به خاطر صفت خسيسی صدقه ندادند. مفسران امروز می‌گويند اين يك صحنه‌ای بود كه خداوند ايجاد كرد تا پيامی به مسلمانان بدهد؛ لذا نه ناسخ است و نه منسوخ. اين آيه می‌فهماند كه در هر امر جزئی نبايد مزاحم مسئولان جامعه شد مگر در امور مهم و با ارزش.»
با عدم نسخ آيه نجوا، طبق نظر استاد معرفت اين آيه از مهم‌ترين آيات فقهی است كه به مهم‌ترين مسأله سياسی جامعه می‌پردازد؛ لذا ايشان می‌گويد: «اگر كسی بپرسد آيا حكم حكومتی در قرآن وجود دارد، همين آيه را می‌آوريم و اين سوره كلاً در حال آموزش آداب معاشرت است از آيه: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلاتَتَنَاجَوْا بِالإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ وَ مَعْصِیَةِ الرَّسُولِ وَ تَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَ التَّقْوَى...»، تا آيه: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحْ اللَّهُ لَكُمْ وَ إِذَا قِيلَ انشُزُوا فَانشُزُوا...(مجادله: ۱۱)» و بعد از آن آيه نجوا پيام عام دارند و آداب معاشرت را ياد می‌دهند. پس اين آيات، هم آيات‌الاحكام هستند و هم نسخ نشده‌اند؛ چون پيام جاويدی دارند.[۶]
برخی دیگر از مفسران بر آن شده اند آیه نجوا به وسیله آیه بعد (آیه سیزدهم سوره مجادله) نسخ شد. بعد از تشریع حکم صدقه قبل از نجوا با پیغمبر(ص)، به جز حضرت علی(ع) هیچ یک از مسلمانان به آن عمل نکردند؛ به همین دلیل خداوند در آیه بعد ضمن توبیخ مسلمانان که از ترس فقر از دادن صدقه خوداری کردند، حکم وجوب آن را برداشت و گناه آنان در پیروی نکردن از این دستور را بخشید و در عوض، عمل به دیگر واجبات، اجتناب از محرمات و اطاعت از خداوند و پیامبرش را مورد تاکید قرار داد.[۷]
منابع
خبرگزاری ایکنا
ارجاعات
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۳، ص۴۴۸.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۸۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۸۹.
- ↑ آیهای که فقط امیرالمؤمنین (ع) به آن عمل کرد
- ↑ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۸۴.
- ↑ «معرفت» آيه نجوا را جزو آيات منسوخ نمی‌داند
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۸۹-۱۹۰.