امامت

امامت: به معنای پیشوا و رهبر است و امام، فرد یا چیزی است که به او اقتدا می‌شود.

مفهوم شناسی امام

امامت در لغت به معنای پیشوایی و رهبری است و امام، فرد یا چیزی است که به او اقتدا می‌شود. مصادیق امام در کتب لغت عبارتند از: قرآن کریم، پیامبر گرامی اسلام (ص)، جانشین پیامبر(ص)، امام در نماز جماعت، فرمانده سپاه، راهنمای مسافران، ساربان و راهنمای شتران، چوب و ریسمان، تراز در ساختمان، راه پهن و آشکار، دانشمندی که از او پیروی می‌شود. امام در قرآن لفظ امامت در قرآن به‌کار نرفته است اما واژگان همراستا و معادل آن با عبارات «ائمه»، «اولی الامر»، «امام» در سیاق‌ها گوناگون بدان اشاره شده است. واژه «امام» به صورت مفرد و جمع در ۱۲ مورد استعمال شده است که برخی از آنها و نیز آیات متعدد دیگر به موضوع امامت ارتباط دارد: «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» و «وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» و «وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ» ،«وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ» «يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ»

امامت از نگاه شیعه

در نزد جميع فرق شيعه امامت معنا و كاربرد خاصی دارد و باعث تفكيك شيعه از سنی می‌شود. اهل سنت چنين مفهومی را در دين خود ندارد؛ به جز گروهی از صوفيان كه مفهوم «قطب» را استفاده می‌كنند. در اين كاربرد امام چند مسئوليت و چند مشخصه ويژه دارد. شيعيان با استناد به حديث نبوی: «من مات و لم يعرف امام زمانه، مات ميتة جاهلیّة» (هر كس بميرد در حالی كه امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است)، شناخت امام را شرط قبول اسلام نزد پروردگار می‌دانند. از ديد شيعيان پيامبر تمام ويژگی‌ها و وظايف امام را داراست و علاوه بر آن وظيفه تشريع و تبليغ دين و ويژگی ارتباط با خدا از طريق وحی را نيز داراست. همچنين فاطمه دختر پيامبر تمام ويژگی‌های امام را داراست.

امامت از نگاه اهل سنت

علمای اهل سنت بر این باورند که خلافت و امامت دارای مفهوم واحدی هستند و آن عبارت است از مسئولیت بزرگ اجتماعی و دینی است که از طریق انتخاب به مقام سرپرستی مسلمانان نایل می‌شود، خلیفه هم مشکلات دینی مردم را می‌گشاید و هم از راه قدرت نظامی، امنیت عمومی و مرزهای کشور را حراست می‌نماید، به این ترتیب امام یک زمامدار عادی و یک حاکم اجتماعی است.

تمایز امام و نبی

علمای شیعه معتقدند بین «نبوت» و «امامت» فرق است، امامت مقامی بالاتر از نبوت است، و رابطه بین آن‌ها عموم خصوص من وجه است، گاه ممکن است شخصی نبی بوده، ولی امام نباشد، برعکس آن هم امکان دارد، یعنی ممکن است فرستاده الهی امام باشد، ولی نبی نباشد. ممکن است هر دو هم در یک نفر جمع شوند و آن شخص هم نبی باشد و هم امام، مانند پیامبران اولوالعزم که بدون شک هم مقام امامت و هم نبوت را داشته‌اند. نبى به کسی گفته می‌شود که بدون واسطه از جانب خداوند متعال خبر می‌دهد. اما در معناى امام، دو جهت نهفته است: الف) امام مقتدا و پيشوا در افعال و اقوال؛ زيرا امام در لغت به همين معناست. ب) امام كسى كه عهده‌‏دار امور سياسى و اجتماعى امت است: از قبيل اجراى حدود، عزل و نصب امرا، قضات، دفاع از امت و...

شرایط وجوبی امام

عصمت معصومين،۱۴ نفر، شامل امامان به همراه پيامبر(ص) و فاطمه زهرا(س) هستند، كه طبق برداشت ويژه‌ای از آيه تطهيرهيچ گناه شرعی اعم از كبيره و صغيره را مرتكب نمی‌شوند. چرا كه پيشوا و الگو در صورتی گفتار و رفتارش حجیّت دارد و لازم به تبعيت است، كه يقين به صحت آن وجود داشته باشد. البته در مورد خطا و اشتباه اختلاف نظرهايی وجود دارد.

عدالت

امامان هيچ حقی را از خود، ديگران و خدا، چنان‌كه در دين اين حقوق تعريف شده و مطابق عقل محض باشد پايمال نمی‌كنند. علم امامان كاملاً به دين اسلام آگاه و پاسخ تمام سؤالات دينی را می‌دانند. لذا در دوره بعد از پيامبر تفسير دين بر عهده آنان است امامت از گذر علم لدنّى و الهام الهى و مصونیت از خطا و اشتباه و گناه، از آيين پيامبر اسلام (ص) پاسدارى می‌کند و مصالح دينى و دنيوى مردم را محفوظ می‌دارد، شيعيان معتقدند كه مقام امامت تنها به معصومين می‌رسد. متكلّمان امامیه بر اين اعتقاد دلايلى آورده‌‏اند؛ از جمله اينكه مردم از آن‌رو به امام محتاج‏‌اند، كه معصوم نيستند و بدون او به خطا و اشتباه و گناه می‌‏لغزند

سن

دستيابی به مقام نبوت و امامت منوط به سن خاصی نيست بلكه يك موهبت الهی و آمادگی و ظرفيتی است كه بايد در درون فرد ايجاد شود؛ اين آمادگی ممكن است در سن يك سالگی ايجاد شود.

منابع

خبرگزاری ایکنا

ویکی پدیا

ویکی شیعه