وجدان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '<div style="text-align:justify">↵' به '') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== معناشناسی وِجدان == | == معناشناسی وِجدان == | ||
وِجدان، از ریشۀ وَجَد و در زبان عربی به معنای یافتن و دریافتن است.<ref> | وِجدان، از ریشۀ وَجَد و در زبان عربی به معنای یافتن و دریافتن است.<ref>دانشنامه آزاد فارسی </ref> در اصطلاح به نیروی درونی هر فرد که خوب و بد یک کردار را به وسیلۀ آن درک می‌کند، گفته می‌شود.<ref>دانشنامه آزاد فارسی </ref> وجدان بایستگی‌ها را از نبایستگی‌ها و شایستگی‌ها را از ناشایستگی‌ها تفکیک می‌کند. وجدان قاضی امین و نظاره گر (تماشاگر) امین است و در نظاره خود نقش قطب نما را ایفا می‌کند.<ref>دایرة المعارف طهور </ref> | ||
== تعریف وجدان از منظر آیات == | == تعریف وجدان از منظر آیات == | ||
لفظ وجدان در آیات قرآن به کار نرفته است اما کاربرد آن در معنای اصطلاحی به چشم می‌خورد. مثلا در آیۀ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة؛ «و [باز] نه! سوگند به وجدان سرزنشگر! » (قیامت/ 2) عبارت نفس لوامه به وجدان تعبیر می‌گردد.<ref>[ | لفظ وجدان در آیات قرآن به کار نرفته است اما کاربرد آن در معنای اصطلاحی به چشم می‌خورد. مثلا در آیۀ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة؛ «و [باز] نه! سوگند به وجدان سرزنشگر! » (قیامت/ 2) عبارت نفس لوامه به وجدان تعبیر می‌گردد.<ref>[https://iqna.ir/0067Yr <nowiki>وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ، نگذاریم صدایش خاموش شود که ندایش سخن خداست/ وجدان؛ آمر به معروف درونی]</nowiki>]</ref> | ||
== تعریف وجدان از منظر روانشناسان == | == تعریف وجدان از منظر روانشناسان == | ||
جوزف باتلر، متأله انگلیسی، که برجسته ترین نظریه پرداز زمان خود دربارۀ وجدان اخلاقی بود، ندای وجدان را «چراغ راه خدا» خواند. او معتقد بود وجدان جزئی از طبیعت انسان است که او را به سوی تحکیم اخلاقی نفس خویش هدایت | جوزف باتلر، متأله انگلیسی، که برجسته ترین نظریه پرداز زمان خود دربارۀ وجدان اخلاقی بود، ندای وجدان را «چراغ راه خدا» خواند. او معتقد بود وجدان جزئی از طبیعت انسان است که او را به سوی تحکیم اخلاقی نفس خویش هدایت می‌کند.<ref>دانشنامه آزاد فارسی </ref> | ||
== ریشه و منشاء وجدان == | == ریشه و منشاء وجدان == | ||
در رابطه با منشأ وجدان دو نظریه شامل اکتسابی و فطری وجود دارد. روانشناسان مادی‌گرا غالباً می‌گویند کودک در حین تولد وجدان ندارد و برای او مقیاسی جهت درک ارزش‌ها نیست. گروهی دیگر (الهیون)وجدان را امری فطری و فناناپذیر و راهنمای قابل اعتماد دانسته به طوری که انسان را به‌صورتی ناخودآگاه به طرف خیر و سعادت جلب کرده و از لغزش‌ها دور می‌دارد.<ref>[ | در رابطه با منشأ وجدان دو نظریه شامل اکتسابی و فطری وجود دارد. روانشناسان مادی‌گرا غالباً می‌گویند کودک در حین تولد وجدان ندارد و برای او مقیاسی جهت درک ارزش‌ها نیست. گروهی دیگر (الهیون)وجدان را امری فطری و فناناپذیر و راهنمای قابل اعتماد دانسته به طوری که انسان را به‌صورتی ناخودآگاه به طرف خیر و سعادت جلب کرده و از لغزش‌ها دور می‌دارد.<ref>[https://iqna.ir/0067Yr وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است] </ref> | ||
== اهمیت وجدان در زندگی انسان == | == اهمیت وجدان در زندگی انسان == | ||
نخستین نائب خدا در انسان صدای وجدان او است.<ref>[ | نخستین نائب خدا در انسان صدای وجدان او است.<ref>[https://iqna.ir/00Fna8 صدای وجدان؛ نخستین نائب خدا/ ویژگی‌های جامعه اخلاقی چیست؟] </ref> وجدان به معنای کنترل کننده درونی یکی از پایه‌های دین داری است<ref>[https://iqna.ir/00G6a2 عاقل شدن نیازمند ایمان و وجدان است]</ref> که می‌تواند به عنوان پیامبر درونی انسان نقش آفرینی کند.<ref>فطرت، عقل و وجدان اخلاقی، پيامبران درون انسان است ؛ نفرت امروز ملت ایران از آمریکایی‌ها از هر زمانی بیشتر است </ref> توجه به وجدان، عنصر اصلی کار و همت مضاعف،<ref>عنصر اصلی كار و همت مضاعف، وجدان كاری است</ref> معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی،<ref>وجدان بیدار انسان معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی در اسلام است </ref> و لازمه رضایت خدا از انسان است.<ref>وجدان آرام و پاك مانع محكمی در ايجاد بستر گناه است</ref> یکی از اهداف دین اسلام، زنده نگه داشتن وجدان بشر است. وجدان انسان می‌تواند در هنگام وسوسه‌های شیطانی پرهیزکاران را از خطر سقوط در پرتگاه نجات دهد؛<ref>خواهان رشد وجدان و بیداری ضمیری؛ روزه بگیر ؛ بیداری فطرت و عقول بشر از مهمترین اهداف بعثت پیامبر(ص) است</ref> از این رو وجدان را می‌توان محافظ انسان مومن در فضای حقیقی و مجازی دانست.<ref>[https://iqna.ir/00EjqS صاحبان اندیشه فرمان قلم را محکم نگهدارند/ معرفت حقيقی و مجازی ندارد ؛ (وجدان)؛ اهرم كنترل اخلاق‌مداری كاربران اينترنتی] </ref> | ||
== عوامل تقویت کننده وجدان == | == عوامل تقویت کننده وجدان == | ||
برخی عوامل همچون خلوت با خدا و اعتکاف،<ref>[ | برخی عوامل همچون خلوت با خدا و اعتکاف،<ref>[https://iqna.ir/00FWc3 اعتکاف؛ فرصتی برای بیداری وجدان]</ref> دینداری،<ref>[https://iqna.ir/00FJgE دین؛ پشتیبان و تقویت‌کننده وجدان اخلاقی در انسان است]</ref> شناخت حق و باطل از طریق مطالعه<ref>[https://iqna.ir/00FiUa کتاب، بیدارکننده وجدان انسان است] </ref> و امر به معروف و نهی از منکر<ref>امر به معروف وجدان انسان را آرام می‌کند</ref> سبب احیاء و تقویت وجدان در انسان می‌گردد . | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
دایرة المعارف طهور | دایرة المعارف طهور | ||
== | == پاورقی‌ها == | ||
[[رده: روانشناسی و قرآن]] | [[رده: روانشناسی و قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۲۰
وِجدان؛ قوۀ باطنی درک کنندۀ خوبی و بدی اعمال انسان. وِجدان یکی از ویژگی‌های خدادادی و فطری انسان و عامل بازدارنده و کنترل کننده او از زشتیها و گناهان است. وجدان در آموزه‌های دینی به عنوان پیامبر درونی انسان دانسته شده و توجه به آن لازمه رضایت خدا قلمداد شده است.
معناشناسی وِجدان
وِجدان، از ریشۀ وَجَد و در زبان عربی به معنای یافتن و دریافتن است.[۱] در اصطلاح به نیروی درونی هر فرد که خوب و بد یک کردار را به وسیلۀ آن درک می‌کند، گفته می‌شود.[۲] وجدان بایستگی‌ها را از نبایستگی‌ها و شایستگی‌ها را از ناشایستگی‌ها تفکیک می‌کند. وجدان قاضی امین و نظاره گر (تماشاگر) امین است و در نظاره خود نقش قطب نما را ایفا می‌کند.[۳]
تعریف وجدان از منظر آیات
لفظ وجدان در آیات قرآن به کار نرفته است اما کاربرد آن در معنای اصطلاحی به چشم می‌خورد. مثلا در آیۀ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة؛ «و [باز] نه! سوگند به وجدان سرزنشگر! » (قیامت/ 2) عبارت نفس لوامه به وجدان تعبیر می‌گردد.[۴]
تعریف وجدان از منظر روانشناسان
جوزف باتلر، متأله انگلیسی، که برجسته ترین نظریه پرداز زمان خود دربارۀ وجدان اخلاقی بود، ندای وجدان را «چراغ راه خدا» خواند. او معتقد بود وجدان جزئی از طبیعت انسان است که او را به سوی تحکیم اخلاقی نفس خویش هدایت می‌کند.[۵]
ریشه و منشاء وجدان
در رابطه با منشأ وجدان دو نظریه شامل اکتسابی و فطری وجود دارد. روانشناسان مادی‌گرا غالباً می‌گویند کودک در حین تولد وجدان ندارد و برای او مقیاسی جهت درک ارزش‌ها نیست. گروهی دیگر (الهیون)وجدان را امری فطری و فناناپذیر و راهنمای قابل اعتماد دانسته به طوری که انسان را به‌صورتی ناخودآگاه به طرف خیر و سعادت جلب کرده و از لغزش‌ها دور می‌دارد.[۶]
اهمیت وجدان در زندگی انسان
نخستین نائب خدا در انسان صدای وجدان او است.[۷] وجدان به معنای کنترل کننده درونی یکی از پایه‌های دین داری است[۸] که می‌تواند به عنوان پیامبر درونی انسان نقش آفرینی کند.[۹] توجه به وجدان، عنصر اصلی کار و همت مضاعف،[۱۰] معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی،[۱۱] و لازمه رضایت خدا از انسان است.[۱۲] یکی از اهداف دین اسلام، زنده نگه داشتن وجدان بشر است. وجدان انسان می‌تواند در هنگام وسوسه‌های شیطانی پرهیزکاران را از خطر سقوط در پرتگاه نجات دهد؛[۱۳] از این رو وجدان را می‌توان محافظ انسان مومن در فضای حقیقی و مجازی دانست.[۱۴]
عوامل تقویت کننده وجدان
برخی عوامل همچون خلوت با خدا و اعتکاف،[۱۵] دینداری،[۱۶] شناخت حق و باطل از طریق مطالعه[۱۷] و امر به معروف و نهی از منکر[۱۸] سبب احیاء و تقویت وجدان در انسان می‌گردد .
منابع
ایکنا
دانشنامه آزاد فارسی
دایرة المعارف طهور
پاورقی‌ها
- ↑ دانشنامه آزاد فارسی
- ↑ دانشنامه آزاد فارسی
- ↑ دایرة المعارف طهور
- ↑ وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ، نگذاریم صدایش خاموش شود که ندایش سخن خداست/ وجدان؛ آمر به معروف درونی]
- ↑ دانشنامه آزاد فارسی
- ↑ وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است
- ↑ صدای وجدان؛ نخستین نائب خدا/ ویژگی‌های جامعه اخلاقی چیست؟
- ↑ عاقل شدن نیازمند ایمان و وجدان است
- ↑ فطرت، عقل و وجدان اخلاقی، پيامبران درون انسان است ؛ نفرت امروز ملت ایران از آمریکایی‌ها از هر زمانی بیشتر است
- ↑ عنصر اصلی كار و همت مضاعف، وجدان كاری است
- ↑ وجدان بیدار انسان معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی در اسلام است
- ↑ وجدان آرام و پاك مانع محكمی در ايجاد بستر گناه است
- ↑ خواهان رشد وجدان و بیداری ضمیری؛ روزه بگیر ؛ بیداری فطرت و عقول بشر از مهمترین اهداف بعثت پیامبر(ص) است
- ↑ صاحبان اندیشه فرمان قلم را محکم نگهدارند/ معرفت حقيقی و مجازی ندارد ؛ (وجدان)؛ اهرم كنترل اخلاق‌مداری كاربران اينترنتی
- ↑ اعتکاف؛ فرصتی برای بیداری وجدان
- ↑ دین؛ پشتیبان و تقویت‌کننده وجدان اخلاقی در انسان است
- ↑ کتاب، بیدارکننده وجدان انسان است
- ↑ امر به معروف وجدان انسان را آرام می‌کند