امید به زندگی

امید به زندگی؛ متوسط طول عمر؛ میانگین عمر. امید به زندگی به معنای پیش‌بینی متوسط طول عمر افراد یک جامعه است که با استفاده از اطلاعات و آمارهای معتبر و به روش علمی محاسبه می‌شود و از شاخصه‌های توسعه یک کشور است. تقویت سیستم بهداشتی و درمانی همگانی، ورزش و سبک زندگی سالم در کنار معنویت، ارتباط با خدا و انتظار ظهور منجی، از عوامل مهم افزایش طول عمر و امید به زندگی در جامعۀ اسلامی هستند.

تعریف

تعریف لغوی

امید به زندگی به معنای پیش‌بینی طول عمر یک فرد است.

تعریف اصطلاحی

امید به زندگی نمایان‌گر تعداد سال‌هایی است که انتظار می‌رود یک فرد زنده بماند. امید به زندگی مردم یک کشور را می‌توان با توجه به عوامل متعدد و داده‌های آماری گوناگون با استفاده از فرمول‌ها و روش‌های علمی مورد تأیید در عرصه بین‌الملل محاسبه کرد.

اهمیت امید به زندگی

در هر کشور از نظر علمی، امید به زندگی در کنار شاخص‌های دیگر از نشانه‌های توسعۀ یک کشور قلمداد می‌شود؛ به این معنا که طول عمر بالاتر افراد یک جامعه نشان‌دهندة سیستم بهداشت و درمان قوی و همگانی و پیشرفت تکنولوژی در آن کشور است. امید به زندگی را می‌توان به تفکیک جنسیت و گروه‌های سنی مختلف محاسبه کرد. بر اساس داده‌های آماری و محاسبات علمی، در حال حاضر امید به زندگی در ایران، از 54 سال در سال 1357ش، به 79 سال برای بانوان و 75 سال برای آقایان افزایش یافته است. افزایش امید به زندگی در یک کشور، علاوه بر بیان مسیر موفق در برنامه‌های توسعه و رفاه عمومی، موجب ایجاد نشاط اجتماعی و زندگی هدفمند و متعالی در سطح جامعه می‌شود و از عوامل افزایش گرایش به فرزندآوری در خانواده‌ها است.

عوامل مؤثر در افزایش امید به زندگی

یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش طول عمر مردم یک کشور، وضعیت بهداشتی است. عوامل گوناگونی در بهبود وضعیت بهداشتی کشور مؤثر هستند. برای بررسی امکانات و شرایط بهداشتی و میزان بهره‌مندی عموم مردم از این امکانات، باید شاخص‌های گوناگونی را در نظر گرفت؛ اما یک شاخص اصلی وجود دارد که بیانگر میزان اثرگذاری تمام عوامل دیگر است و آن میزان امید به زندگی هر فرد در بدو تولد است. هر چه این عدد بیشتر باشد، نشان‌دهنده شرایط بهداشتی ایده‌آل و دسترسی اقشار مختلف مردم در تمام نقاط کشور به این امکانات است. سیستم بهداشتی قوی و عمومی، پرورش و به‌کارگیری پزشکان، پرستاران و بهورزان وظیفه‌شناس و دلسوز در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، از عوامل مهم افزایش امید به زندگی در میان بیماران است. استفاده گسترده از بهورزان در حوزه سلامت و همچنین ساخت، توسعه و تجهیز خانه‌های بهداشت در تمام مناطق روستایی، نقش مهمی در بهره‌مندی عمومی از خدمات بهداشتی و ارتقای سطح سلامت و افزایش امید به زندگی ایفا می‌کند.

هدف‌گذاری همراه با واقع‌بینی در زندگی، موجب افزایش انگیزه و نشاط در زندگی فردی و اجتماعی است. زندگی هدفمند فرد را از بیماری‌های روحی و استرس دور می‌کند و یکی از عوامل افزایش امید به زندگی است. افراد مثبت‌اندیش که به فکر تقویت توانایی‌های خود هستند، به یأس و ناامیدی دچار نمی‌شوند. با توجه به نقش گستردۀ فضای مجازی در دنیای کنونی، افراد شناخته شده و مشهور؛ ازجمله سیاستمداران، هنرمندان، ورزشکاران و جامعۀ علمی، باید از رفتار و سخنانی که موجب ایجاد ناامیدی و بی‌انگیزگی در جامعه می‌شود خودداری کنند. افزایش انسان‌های ناامید و افسرده در یک جامعه، نه‌تنها سلامت و امنیت روانی را به خطر می‌اندازد؛ بلکه زمینۀ ابتلا به بسیاری از بیماری‌های جسمی را فراهم می‌کند. فضای مجازی و رسانه‌های جمعی باید برای تقویت فرهنگ شادی و نشاط، ساده‌زیستی و قناعت و توجه به داشته‌ها تلاش کنند و از این طریق به افزایش سلامت روانی و جسمی جامعه کمک کنند.

تشویق به ورزش و ایجاد امکانات و فضاهای ورزشی ارزان، همچنین ترویج ورزش‌های همگانی برای تمام گروه‌های سنی و جنسیتی، یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری از بیمارهای گوناگون است. اصلاح سبک زندگی از طریق آموزش‌های عمومی و استفاده از آموزه‌های اسلامی در این راه، یکی از عوامل تقویت سلامت عمومی و افزایش طول عمر مردم است. تقویت روحیۀ کار و تلاش و زندگی هدفمند، عامل مؤثری در افزایش امید در جامعه است. وقتی افراد بتوانند به کارهای مفید و مورد علاقۀ خود مشغول شوند و اهداف متعالی در زندگی برای خود درنظر داشته باشند؛ روح امید و انگیزۀ زندگی گسترش میابد. بر اساس آموزه‌های اسلامی، کار و تلاش انسان باید معطوف به ساختن حیات اخروی و ابدی باشد. در آیات قرآن تأکید شده است که انسان‌ها برای تمام اعمال صالح خود پاداش دریافت می‌کنند که این امر می‌تواند انگیزه‌ای قوی برای کار مفید و خداپسندانه باشد.

نقش عوامل معنوی در افزایش امید به زندگی

یکی از عوامل مهم در افزایش امید به زندگی، اعتقادات مذهبی و باورهای فرد است. اعتقاد به خدا موجب آرامش درونی و افزایش امید و نشاط است. بر اساس یافته‌های اغلب مکاتب روان‌شناسی دنیا، باورهای دینی و مذهبی عامل مهمی در سلامت روان و احساس امنیت و آرامش در زندگی است که به‌طور مستقیم در افزایش امید به زندگی نقش مهمی ایفا می‌کند. یأس یا امیدواری در زندگی، ارتباط زیادی به نوع نگرش و جهان‌بینی انسان دارد. اشخاص باایمان هیچگاه احساس ناامیدی نمی‌کنند و همیشه خداوند را همراه و یاور خود می‌دانند.در هنگام مشکلات جسمی و بیماری‌های سخت و طاقت‌فرسا نیز، امید به یاری خداوند به‌عنوان یک قدرت برتر که در سراسر زندگی با لطف و مهربانی خود بهترین پناهگاه انسان‌ها است، موجب افزایش امید به بهبودی و شفا و افزایش کیفیت زندگی می‌شود. دعا و راز و نیاز به درگاه الهی کلید درهای بسته و عامل جلب لطف و رحمت الهی به سوی انسان است. انسان باایمان، می‌داند که عوامل مادی به تنهایی برای دست‌یابی به موفقیت و آرامش کافی نیستند؛ لذا از طریق دعا و راز و نیاز، خود را به منبع مطمئن قدرت و محبت بی‌انتهای الهی متصل می‌کند. دعا به درگاه الهی امیدواری و نشاط روحی را که مقدمه‌ای بر سلامت جسمی و انگیزۀ ادامۀ زندگی است در پی دارد. امید به استجابت دعا از سوی خداوند وعدۀ راستین الهی در آیات قرآن است.

دعاهای بسیاری از زبان معصومین برای ما باقی‌مانده است که علاوه بر تبیین شیوۀ گفتگو با خداوند و درخواست حاجت، سرشار از آموزه‌های اخلاقی هستند و به سبب ایجاد حس آرامش و امنیت از اتصال به قدرت نامحدود الهی، نقش ارزنده‌ای در سلامت روحی و جسمی انسان دارند. کتاب صحیفه سجادیه مجموعه‌ای شامل 54 دعای ارزشمند از زبان امام سجاد (ع) است که آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی و بسیاری از بزرگان دینی، قرائت دعاهای آن را به مردم توصیه کرده‌اند. دوستی با اهل بیت و معصومین و زیارت قبور این بزرگواران و توسل به ایشان برای برآورده شدن حاجات نیز یکی از عوامل مهم امید به زندگی برای افراد مؤمن و معتقد است. اعتقاد به ظهور منجی آخرالزمان و انتظار فرج او یکی از آموزه‌های مشترک تمام ادیان الهی است که نقش مهمی در ایجاد روحیه نشاط و امید در زندگی مؤمنان حقیقی دارد. در فرهنگ اسلامی، محبت و ارادت به حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف و تلاش برای رضایت و انتظار فرج او، نور امید را در دل مؤمنان زنده نگه می‌دارد.

منتظران واقعی ظهور امام زمان، بر اساس وعدۀ صادق الهی در آیات قرآن هدف والایی را در زندگی دنبال می‌کنند و می‌دانند ظلم و ستم ماندگار نیست و تلاش می‌کنند با فریاد عدالت‌خواهی و ظلم‌ستیزی و تلاش برای اجرای احکام الهی، زمینه‌های ظهور را فراهم نمایند و همین هدف متعالی موجب افزایش امید به زندگی و نشاط برای آنان است. خداوند در آیات قرآن به مؤمنان، حکومت جهانی عدالت‌گستر را وعده داده است. منتظران ظهور منجی می‌دانند که آینده‌ای روشن در انتظار بشریت است؛ بنابراین هیچگاه ناامید نمی‌شوند و سعی دارند با انجام اعمال صالح موجبات خشنودی امام زمان و جلب رحمت الهی را فراهم کنند. آنها می‌دانند مهدی (عج) بر روی زمین واسطۀ فیض و رحمت خداوند بر بندگان است؛ لذا برای محبت و دوستی با ایشان تلاش می‌کنند.

منابع

ایکنا

دانشنامۀ پژوهه