مرگ: تفاوت میان نسخه‌ها

«مرگ» در مقابل زندگى، اسمی است برای مردن و جدائى روح از بدن. معادل آن در زبان عربى واژگان «موت»، «ممات»، و «توفّى» می باشد.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%85%D8%B1%DA%AF دانشنامه اسلامی]</ref> «توفی» یعنی هیچ‌چیز از انسان باقی نمی‌ماند و انسان با تمام ظرفیت، امکان، استعداد، ظاهر و باطنش گرفته می¬شود. این اتفاق و انتقال از عالم طبیعت به عالم برزخ و ملکوت، با دشواری خاص همراه است، و چون نوعاً ناگهانی انجام می‌شود، در خودش سکرتی دارد. این تجلی معمولاً با ملک الموت است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3563659/%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%A7%D8%B2-%D9%84%D8%AD%D8%B8%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%85%D8%B1 یاد مرگ و استفاده‌ صحیح از لحظات عمر]</ref> به عبارت دیگر مرگ، دریافت روح توسط فرشته مرگ است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3586518/%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA حقیقت مرگ چیست]</ref>

در قرآن کریم از مرگ گاهی به غمرات الموت و گاهی به سکرت الموت تعبیر شده است. از نظر قرآن موت یک حقیقت و یک موجود است که تجسم و تجسد دارد، و با انسان ملاقات می‌کند. تعبیر قرآن کریم این است: قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِیکُمْ؛ «بگو همان مرگی که از آن می‏گریزید، روی‌آور به شما است»<ref>(جمعه/8)</ref>. مرگ از طریق حضور ملک الموت اتفاق می افتد: قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ؛<ref>(سجده/11)</ref> «بگو فرشته مرگی که بر شما گمارده شده، جانتان را می‏‌ستاند». قرآن کریم گاهی این مأمور را هم حذف می‌کند و می‌گوید خود خدا جان انسان¬ها را می‌گیرد: اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِهَا؛ «خدا روح مردم را هنگام مرگشان به‌تمامی باز می‏ستاند»<ref>(زمر/42)</ref>.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3563659/%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D8%A7%D8%B2-%D9%84%D8%AD%D8%B8%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%85%D8%B1 یاد مرگ و استفاده‌ صحیح از لحظات عمر]</ref>

آن‌چه از قرآن بر می‌آید آن است که مرگ یک امر عدمی و به‌معنای فنا و نیستی نیست بلکه یک امر وجودی است. یک انتقال و عبور از جهان به جهان دیگر است، از این‌رو بسیاری از آیات قرآن از مرگ به «توفی» تعبیر کرده‌اند.<ref>[https://lorestan.iqna.ir/fa/news/3328346/%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%AA%D9%82%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D9%86%DB%8C%D9%85-%D8%AA%D8%A7-%D8%B3%D8%AE%D8%AA%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%A7-%D8%A2%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%88%D8%AF مرگ؛ تقدیری حکیمانه/ چه کنیم تا سختی مرگ بر ما آسان شود؟]</ref> بر اساس آيه الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ؛<ref>(ملک/2)</ref> خداوند، مرگ را نیز همانند زندگی خلق کرده و این پدیده، از آفريده‌های خدا محسوب می شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1203081/-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D9%8A%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D9%82%D8%A7- دبير آموزش و پرورش ايلام تصریح كرد: مرگ در منطق قرآنی؛ دريچه‌ای به‌سوی جهان جاودانگی و بقا]</ref>

مرگ در حال گناه و حضور در جبهه باطل و مرگ در حال کفر بدترین نوع مرگ‌ها است؛ دعای «اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیاىَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَماتى مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» از مجموعه دعاهایی است که برای انسان طلب مرگ خیر می نماید.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3816466/%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D8%B9%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D9%88%D8%AF آیت‌الله حسینی بوشهری بیان کرد: اقسام مرگ و عاقبت انسان/ فرهنگ خداخواهی شهدا به تمام دنیا مخابره شود]</ref> تلخ‌ترین مرگ برای کافران است؛ در لحظه مرگ این افراد آرزو می‌کنند که به دنیا بر گردند تا اعمال خود را اصلاح کرده و به کارهای خوب بپردازند؛ اما رسیدن به این آرزو محال بوده و امکان ندارد. مرگ برای چنین افرادی از هر چیز تلخی تلخ‌تر است. در کنار کافران، مرگ برای بسیاری از مسلمانان نیز تلخ است. برای آنها که توبه را به فردا انداختند و مرگ پیش از توبه، آنها را به کام خود کشانده است هرچند که مسلمان باشند، مرگ برایشان تلخ خواهد بود. آنها با رسیدن مرگ، قصد توبه می‌کنند؛ ولی دیگر خیلی دیر است.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3666367/%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%86%D9%87-%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%AA%D9%84%D8%AE%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA مرگ برای چه کسانی از همه تلخ‌تر است]</ref>

== واکنش ها در برابر مرگ ==

مرگ، يك واقعيت انكارناپذير و ناگزير است. تفاوت واكنشی افراد با اين واقعيت، برخاسته از تفاوت های شخصی، اجتماعی، فرهنگی و مانند آن است. واكنش طبيعی بسياری از افراد در قبال آن، چيزی جز هراس نيست. وقتی مرگی پيش می آيد، هراس ها و عواطف نيرومندی در نزديكان شخص مرده پديد می آورد؛ چون هر مرگی روابط را از هم می گسلد و الگوی معمولی زندگی آدم ها را در هم می شكند و بنيادهای اخلاقی جامعه را به لرزه در می آورد. بسياری از سوگواران گرايش دارند كه خود را تسليم نوميدی كنند، وظايف شان را ناديده گيرند و به شيوه ای رفتار كنند كه برای خودشان و ديگران زيانبار است. واكنش برخی ديگر به گونه ای بسيار متفاوت است. آنان نه تنها از مرگ نمی هراسند، بلكه به جای هراس بدان عشق می ورزند و آن را شيرين تر از عسل می بينند. بسياری از معتقدان به خدا و جهان واپسين چنين واكنشی از خود نشان و بروز می دهند. از نظر قرآن مرگ دروازه انتقال از جهان ناپايدار به جهانی پايدار، از سعادتی شكننده به سعادت جاودانه است.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/1875384/%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%8A%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 ماهيت مرگ از ديدگاه قرآن]</ref>

== حالت های متفاوت افراد هنگام مرگ ==

در لحظه‌ی مرگ، وضعیت انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است. قرآن کریم برای شرح وضعیت اشخاص در آن موقعیت از کلیدواژه‌هایی نظیر «طیّب» و «ظالم» استفاده کرده است؛ مثلاً می‌فرماید: إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِکَةُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ؛ «کسانی که بر خویشتن ستمکار بوده‏‌اند [وقتی] فرشتگان جانشان را می‏گیرند...»<ref>(نساء/ 97)</ref>. طبق این آیه بعضی‌ها در آن موقعیت، ظالم به خویشتن هستند. هنگامیکه پرده کنار می‌رود، می‌بینند در حال ظلم به خود بوده اند که دچار توفی شدند. نقطه‌ی مقابل این حالت بدین صورت است: الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیِّبِینَ؛ «آنان که در حال پاکیزگی، فرشتگان قبض روحشان کنند»<ref>(نحل/32)</ref>. ایشان کسانی هستند که طیّب، تمیز مرگ به استقبالشان می آید.<ref> یاد مرگ و استفاده‌ صحیح از لحظات عمر</ref>

یکی از دلایل ترس از مرگ، فناست. برخی انسان ها مرگ را به معنای فنا و نيستی تفسير می‌كنند<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1203081/-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D9%8A%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A8%D9%82%D8%A7- دبير آموزش و پرورش ايلام تصریح كرد: مرگ در منطق قرآنی؛ دريچه‌ای به‌سوی جهان جاودانگی و بقا]</ref> این درحالی است که در وجود آن ها میل به بقا و جاودانگی وجود دارد و همین موجب ترس آنها از مرگ می-شود.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/1875384/%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%8A%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 ماهيت مرگ از ديدگاه قرآن]</ref> علت دیگر ترس از مرگ اين است كه عده‌ای می‌دانند كه مرگ پايان كار نيست اما به خاطر پرونده اعمال تاريك‌شان می‌ترسند.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/2390516/%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%AF%D8%B1%D9%8A%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1- مرگ دريچه‌ای است به سوی عالم بزرگ‌تر]</ref> از امام حسن(ع) پرسیده شد که دلیل ترس انسان ها از مرگ چیست؟ ایشان فرمودند، عمده ترین دلیل ترس از مرگ خالی بودن دست انسان ها در برابر خداوند متعال است<ref>. معانی الأخبار، ص ۳۹۰</ref>.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3967926/%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%B1%D9%88%D8%AD-%D8%A8%D8%A7-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AC%D8%B3%D9%85 درس‌هایی از قرآن /مرگ روح با وجود حیات جسم]</ref>

مرگ‌اندیشی به معنی کشف حقیقت مرگ است و شناخت حقیقت زندگی در گرو شناخت حقیقت مرگ است.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3675929/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D9%88-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA شناخت حقیقت زندگی در گرو شناخت حقیقت مرگ است- مرگ‌اندیشی یعنی آماده شدن برای مُردن/ انسان مرگ‌‌اندیش، امیر شهوتش می‌شود]</ref> تنها راه درمان سرکشی آدمی، آن است که همواره بداند خواهد مرد؛ لذا به یاد مرگ بودن در نظام دینی اسلام ارزشی والایی دارد. از این رو در احادیث بسیاری به مسئله یاد مرگ بودن تأکید شده است. از جمله روش‌هاى تربيتى رسول خدا (ص) نیز در تربيت يارانش دعوت ایشان به ياد مرگ بود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3891019/%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%85%D8%B1%DA%AF%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C مصطفی دلشاد تهرانی بیان کرد: یاد مرگ و مرگ‌اندیشی در سیره تربیتی علوی]</ref> پیامبراکرم(ص) می فرمودند «مُوتُوا قَبلَ اَن تمُوتُوا؛ بمیرید قبل از آنکه بمیرید»، در این حدیث، واژه «بمیرید» دوم همان مرگ طبیعی است، ولی انسان‌ها قبل از اینکه به ناچار و به ناگزیر این عالم را ترک کنند، می‌توانند به این مهم پی‌ببرند که یک عالم متعالی‌تر از این عالم نیز وجود دارد و با شناخت آن عالم، می‌توان سرمایه‌های لازم برای آن عالم را در همین عالم کسب کرد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3675929/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B1%D9%88-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%AA شناخت حقیقت زندگی در گرو شناخت حقیقت مرگ است]</ref>  

برخی افراد درباره دیدگاه های ملاصدرا در خصوص مسئله مرگ معتقدند «تنها کسی که در حوزه مواجهه‌های مختلف در باب مرگ ابتکار عمل داشته و می‌توان گزاره‌های قرآن را با نگاه او تفسیرپذیر کرد، دیدگاه ملاصدرا است و تنها براساس اصالت وجود و حرکت جوهری است که همه دیدگاه‌ها در مورد مرگ قابل تفسیر است».<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3976039/%D8%AC%D9%85%D8%B9-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5%D9%87-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C جمع بین زندگی و مرگ؛ شاخصه تمدن نوین اسلامی]</ref>

== پاورقی ها ==