وجدان: تفاوت میان نسخه‌ها

از قرآن پدیا
(صفحه‌ای تازه حاوی «مقاله وجدان وِجدان؛ قوۀ باطنی درک کنندۀ خوبی و بدی اعمال انسان. وِجدان یکی از ویژگی‌های خدادادی و فطری انسان و عامل بازدارنده و کنترل کننده او از زشتیها و گناهان است. وجدان در آموزه‌های دینی به عنوان پیامبر درونی انسان دانسته شده و توجه به آن...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
مقاله وجدان
'''وِجدان؛''' قوۀ باطنی درک کنندۀ خوبی و بدی اعمال انسان. وِجدان یکی از ویژگی‌های خدادادی و فطری انسان و عامل بازدارنده و کنترل کننده او از زشتیها و گناهان است. وجدان در آموزه‌های دینی به عنوان پیامبر درونی انسان دانسته شده و توجه به آن لازمه رضایت خدا قلمداد شده است.
وِجدان؛ قوۀ باطنی درک کنندۀ خوبی و بدی اعمال انسان. وِجدان یکی از ویژگی‌های خدادادی و فطری انسان و عامل بازدارنده و کنترل کننده او از زشتیها و گناهان است. وجدان در آموزه‌های دینی به عنوان پیامبر درونی انسان دانسته شده و توجه به آن لازمه رضایت خدا قلمداد شده است.
فهرست مطالب
معناشناسی وِجدان 1
تعریف وجدان در لغت و اصطلاح 1
تعریف وجدان از منظر آیات 1
تعریف وجدان از منظر روانشناسان 1
ریشه و منشاء وجدان 2
اهمیت وجدان در زندگی انسان 2
ضرورت وجود وجدان در انسان 3
عوامل تقویت کننده وجدان 3
منابع 3


معناشناسی وِجدان
== معناشناسی وِجدان ==
تعریف وجدان در لغت و اصطلاح
وِجدان، از ریشۀ وَجَد و در زبان عربی به معنای یافتن و دریافتن است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref> در اصطلاح به نیروی درونی هر فرد که خوب و بد یک کردار را به وسیلۀ آن درک می‌کند، گفته می‌شود.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref> وجدان بایستگی‌ها را از نبایستگی‌ها و شایستگی‌ها را از ناشایستگی‌ها تفکیک می‌کند. وجدان قاضی امین و نظاره گر (تماشاگر) امین است و در نظاره خود نقش قطب نما را ایفا می کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دایرة المعارف طهور ]</ref>
وِجدان، از ریشۀ وَجَد و در زبان عربی به معنای یافتن و دریافتن است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref> در اصطلاح به نیروی درونی هر فرد که خوب و بد یک کردار را به وسیلۀ آن درک می‌کند، گفته می‌شود.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref> وجدان بایستگی‌ها را از نبایستگی‌ها و شایستگی‌ها را از ناشایستگی‌ها تفکیک می‌کند. وجدان قاضی امین و نظاره گر (تماشاگر) امین است و در نظاره خود نقش قطب نما را ایفا می کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دایرة المعارف طهور ]</ref>
تعریف وجدان از منظر آیات
 
== تعریف وجدان از منظر آیات ==
لفظ وجدان در آیات قرآن به کار نرفته است اما کاربرد آن در معنای اصطلاحی به چشم می‌خورد. مثلا در آیۀ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة؛ «و [باز] نه! سوگند به وجدان سرزنشگر! » (قیامت/ 2) عبارت نفس لوامه به وجدان تعبیر می‌گردد.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ، نگذاریم صدایش خاموش شود که ندایش سخن خداست/ وجدان؛ آمر به معروف درونی]</ref>  
لفظ وجدان در آیات قرآن به کار نرفته است اما کاربرد آن در معنای اصطلاحی به چشم می‌خورد. مثلا در آیۀ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة؛ «و [باز] نه! سوگند به وجدان سرزنشگر! » (قیامت/ 2) عبارت نفس لوامه به وجدان تعبیر می‌گردد.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ، نگذاریم صدایش خاموش شود که ندایش سخن خداست/ وجدان؛ آمر به معروف درونی]</ref>  
تعریف وجدان از منظر روانشناسان
 
== تعریف وجدان از منظر روانشناسان ==
جوزف باتلر، متأله انگلیسی، که برجسته ترین نظریه پرداز زمان خود دربارۀ وجدان اخلاقی بود، ندای وجدان را «چراغ راه خدا» خواند. او معتقد بود وجدان جزئی از طبیعت انسان است که او را به سوی تحکیم اخلاقی نفس خویش هدایت می کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref>
جوزف باتلر، متأله انگلیسی، که برجسته ترین نظریه پرداز زمان خود دربارۀ وجدان اخلاقی بود، ندای وجدان را «چراغ راه خدا» خواند. او معتقد بود وجدان جزئی از طبیعت انسان است که او را به سوی تحکیم اخلاقی نفس خویش هدایت می کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]</ref>
ریشه و منشاء وجدان
 
== ریشه و منشاء وجدان ==
در رابطه با منشأ وجدان دو نظریه شامل اکتسابی و فطری وجود دارد. روان‌شناسان مادی‌گرا غالباً می‌گویند کودک در حین تولد وجدان ندارد و برای او مقیاسی جهت درک ارزش‌ها نیست. گروهی دیگر (الهیون)وجدان را امری فطری و فناناپذیر و راهنمای قابل اعتماد دانسته‌ به طوری که انسان را به‌صورتی ناخودآگاه به طرف خیر و سعادت جلب کرده و از لغزش‌ها دور می‌دارد.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ]</ref>
در رابطه با منشأ وجدان دو نظریه شامل اکتسابی و فطری وجود دارد. روان‌شناسان مادی‌گرا غالباً می‌گویند کودک در حین تولد وجدان ندارد و برای او مقیاسی جهت درک ارزش‌ها نیست. گروهی دیگر (الهیون)وجدان را امری فطری و فناناپذیر و راهنمای قابل اعتماد دانسته‌ به طوری که انسان را به‌صورتی ناخودآگاه به طرف خیر و سعادت جلب کرده و از لغزش‌ها دور می‌دارد.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ]</ref>
اهمیت وجدان در زندگی انسان
 
== اهمیت وجدان در زندگی انسان ==
نخستین نائب خدا در انسان صدای وجدان او است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صدای وجدان؛ نخستین نائب خدا/ ویژگی‌های جامعه اخلاقی چیست؟ ]</ref> وجدان به معنای کنترل کننده درونی یکی از پایه‌های دین داری است<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عاقل شدن نیازمند ایمان و وجدان است ]</ref> که می تواند به عنوان پیامبر درونی انسان نقش آفرینی کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . فطرت، عقل و وجدان اخلاقی، پيامبران درون انسان است ؛ نفرت امروز ملت ایران از ‌آمریکایی‌ها از هر زمانی بیشتر است ]</ref> توجه به وجدان، عنصر اصلی کار و همت مضاعف،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عنصر اصلی كار و همت مضاعف، وجدان كاری است ]</ref> معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان بیدار انسان معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی در اسلام است ]</ref> و لازمه رضایت خدا از انسان است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان آرام و پاك مانع محكمی در ايجاد بستر گناه است ]</ref> یکی از اهداف دین اسلام، زنده نگه داشتن وجدان بشر است. وجدان انسان می تواند در هنگام وسوسه‌های شیطانی پرهیزکاران را از خطر سقوط در پرتگاه نجات ‌دهد؛<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . خواهان رشد وجدان و بیداری ضمیری؛ روزه بگیر ؛ بیداری فطرت و عقول بشر از مهمترین اهداف بعثت پیامبر(ص) است]</ref> از این رو وجدان را می توان محافظ انسان مومن در فضای حقیقی و مجازی دانست.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صاحبان اندیشه فرمان قلم را محکم نگهدارند/ معرفت حقيقی و مجازی ندارد ؛ (وجدان)؛ اهرم كنترل اخلاق‌مداری كاربران اينترنتی ]</ref>  
نخستین نائب خدا در انسان صدای وجدان او است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صدای وجدان؛ نخستین نائب خدا/ ویژگی‌های جامعه اخلاقی چیست؟ ]</ref> وجدان به معنای کنترل کننده درونی یکی از پایه‌های دین داری است<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عاقل شدن نیازمند ایمان و وجدان است ]</ref> که می تواند به عنوان پیامبر درونی انسان نقش آفرینی کند.<ref>[وجدان-علیزاده.docx . فطرت، عقل و وجدان اخلاقی، پيامبران درون انسان است ؛ نفرت امروز ملت ایران از ‌آمریکایی‌ها از هر زمانی بیشتر است ]</ref> توجه به وجدان، عنصر اصلی کار و همت مضاعف،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عنصر اصلی كار و همت مضاعف، وجدان كاری است ]</ref> معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان بیدار انسان معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی در اسلام است ]</ref> و لازمه رضایت خدا از انسان است.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان آرام و پاك مانع محكمی در ايجاد بستر گناه است ]</ref> یکی از اهداف دین اسلام، زنده نگه داشتن وجدان بشر است. وجدان انسان می تواند در هنگام وسوسه‌های شیطانی پرهیزکاران را از خطر سقوط در پرتگاه نجات ‌دهد؛<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . خواهان رشد وجدان و بیداری ضمیری؛ روزه بگیر ؛ بیداری فطرت و عقول بشر از مهمترین اهداف بعثت پیامبر(ص) است]</ref> از این رو وجدان را می توان محافظ انسان مومن در فضای حقیقی و مجازی دانست.<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صاحبان اندیشه فرمان قلم را محکم نگهدارند/ معرفت حقيقی و مجازی ندارد ؛ (وجدان)؛ اهرم كنترل اخلاق‌مداری كاربران اينترنتی ]</ref>  
عوامل تقویت کننده وجدان
 
== عوامل تقویت کننده وجدان ==
برخی عوامل همچون خلوت با خدا و اعتکاف،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . اعتکاف؛ فرصتی برای بیداری وجدان ]</ref> دینداری،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دین؛ پشتیبان و تقویت‌کننده وجدان اخلاقی در انسان است ]</ref> شناخت حق و باطل از طریق مطالعه<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . کتاب، بیدارکننده وجدان انسان است ]</ref> و امر به معروف و نهی از منکر<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . امر به معروف وجدان انسان را آرام می‌کند ]</ref> سبب احیاء و تقویت وجدان در انسان می‌گردد .
برخی عوامل همچون خلوت با خدا و اعتکاف،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . اعتکاف؛ فرصتی برای بیداری وجدان ]</ref> دینداری،<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دین؛ پشتیبان و تقویت‌کننده وجدان اخلاقی در انسان است ]</ref> شناخت حق و باطل از طریق مطالعه<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . کتاب، بیدارکننده وجدان انسان است ]</ref> و امر به معروف و نهی از منکر<ref>[وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . امر به معروف وجدان انسان را آرام می‌کند ]</ref> سبب احیاء و تقویت وجدان در انسان می‌گردد .
منابع
 
[وجدان-علیزاده.docx دانشنامه آزاد فارسی]
== منابع ==
[وجدان-علیزاده.docx دایرة المعارف طهور]
ایکنا
[وجدان-علیزاده.docx سایت ایکنا]
 
دانشنامه آزاد فارسی
 
دایرة المعارف طهور
 
== پاورقی ها ==

نسخهٔ ‏۸ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۲۳:۰۱

وِجدان؛ قوۀ باطنی درک کنندۀ خوبی و بدی اعمال انسان. وِجدان یکی از ویژگی‌های خدادادی و فطری انسان و عامل بازدارنده و کنترل کننده او از زشتیها و گناهان است. وجدان در آموزه‌های دینی به عنوان پیامبر درونی انسان دانسته شده و توجه به آن لازمه رضایت خدا قلمداد شده است.

معناشناسی وِجدان

وِجدان، از ریشۀ وَجَد و در زبان عربی به معنای یافتن و دریافتن است.[۱] در اصطلاح به نیروی درونی هر فرد که خوب و بد یک کردار را به وسیلۀ آن درک می‌کند، گفته می‌شود.[۲] وجدان بایستگی‌ها را از نبایستگی‌ها و شایستگی‌ها را از ناشایستگی‌ها تفکیک می‌کند. وجدان قاضی امین و نظاره گر (تماشاگر) امین است و در نظاره خود نقش قطب نما را ایفا می کند.[۳]

تعریف وجدان از منظر آیات

لفظ وجدان در آیات قرآن به کار نرفته است اما کاربرد آن در معنای اصطلاحی به چشم می‌خورد. مثلا در آیۀ وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة؛ «و [باز] نه! سوگند به وجدان سرزنشگر! » (قیامت/ 2) عبارت نفس لوامه به وجدان تعبیر می‌گردد.[۴]

تعریف وجدان از منظر روانشناسان

جوزف باتلر، متأله انگلیسی، که برجسته ترین نظریه پرداز زمان خود دربارۀ وجدان اخلاقی بود، ندای وجدان را «چراغ راه خدا» خواند. او معتقد بود وجدان جزئی از طبیعت انسان است که او را به سوی تحکیم اخلاقی نفس خویش هدایت می کند.[۵]

ریشه و منشاء وجدان

در رابطه با منشأ وجدان دو نظریه شامل اکتسابی و فطری وجود دارد. روان‌شناسان مادی‌گرا غالباً می‌گویند کودک در حین تولد وجدان ندارد و برای او مقیاسی جهت درک ارزش‌ها نیست. گروهی دیگر (الهیون)وجدان را امری فطری و فناناپذیر و راهنمای قابل اعتماد دانسته‌ به طوری که انسان را به‌صورتی ناخودآگاه به طرف خیر و سعادت جلب کرده و از لغزش‌ها دور می‌دارد.[۶]

اهمیت وجدان در زندگی انسان

نخستین نائب خدا در انسان صدای وجدان او است.[۷] وجدان به معنای کنترل کننده درونی یکی از پایه‌های دین داری است[۸] که می تواند به عنوان پیامبر درونی انسان نقش آفرینی کند.[۹] توجه به وجدان، عنصر اصلی کار و همت مضاعف،[۱۰] معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی،[۱۱] و لازمه رضایت خدا از انسان است.[۱۲] یکی از اهداف دین اسلام، زنده نگه داشتن وجدان بشر است. وجدان انسان می تواند در هنگام وسوسه‌های شیطانی پرهیزکاران را از خطر سقوط در پرتگاه نجات ‌دهد؛[۱۳] از این رو وجدان را می توان محافظ انسان مومن در فضای حقیقی و مجازی دانست.[۱۴]

عوامل تقویت کننده وجدان

برخی عوامل همچون خلوت با خدا و اعتکاف،[۱۵] دینداری،[۱۶] شناخت حق و باطل از طریق مطالعه[۱۷] و امر به معروف و نهی از منکر[۱۸] سبب احیاء و تقویت وجدان در انسان می‌گردد .

منابع

ایکنا

دانشنامه آزاد فارسی

دایرة المعارف طهور

پاورقی ها

  1. ↑ [وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]
  2. ↑ [وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]
  3. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دایرة المعارف طهور ]
  4. ↑ [وجدان-علیزاده.docx . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ، نگذاریم صدایش خاموش شود که ندایش سخن خداست/ وجدان؛ آمر به معروف درونی]
  5. ↑ [وجدان-علیزاده.docx . دانشنامه آزاد فارسی ]
  6. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان از دیدگاه قرآن/ وجدان، پایگاه بزرگی برای تربیت و سعادت بشر است ]
  7. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صدای وجدان؛ نخستین نائب خدا/ ویژگی‌های جامعه اخلاقی چیست؟ ]
  8. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عاقل شدن نیازمند ایمان و وجدان است ]
  9. ↑ [وجدان-علیزاده.docx . فطرت، عقل و وجدان اخلاقی، پيامبران درون انسان است ؛ نفرت امروز ملت ایران از ‌آمریکایی‌ها از هر زمانی بیشتر است ]
  10. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . عنصر اصلی كار و همت مضاعف، وجدان كاری است ]
  11. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان بیدار انسان معیار سنجش فضیلت‌های اخلاقی در اسلام است ]
  12. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . وجدان آرام و پاك مانع محكمی در ايجاد بستر گناه است ]
  13. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . خواهان رشد وجدان و بیداری ضمیری؛ روزه بگیر ؛ بیداری فطرت و عقول بشر از مهمترین اهداف بعثت پیامبر(ص) است]
  14. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . صاحبان اندیشه فرمان قلم را محکم نگهدارند/ معرفت حقيقی و مجازی ندارد ؛ (وجدان)؛ اهرم كنترل اخلاق‌مداری كاربران اينترنتی ]
  15. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . اعتکاف؛ فرصتی برای بیداری وجدان ]
  16. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . دین؛ پشتیبان و تقویت‌کننده وجدان اخلاقی در انسان است ]
  17. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . کتاب، بیدارکننده وجدان انسان است ]
  18. ↑ [وجدان-علیزاده.docx HYPERLINK "وجدان-علیزاده.docx" . امر به معروف وجدان انسان را آرام می‌کند ]
برگرفته از «https://quranpedia.org/index.php?title=وجدان&oldid=625»