سوره قیامت

سوره قیامت؛ هفتاد و پنجمین سوره قرآن کریم، از سور مکی در جزء 29 ام و دارای 40 آیه. این سوره را «قیامت» می‌نامند، چرا که در آیه ابتدایی به قیامت سوگند خورده شده است.

معرفی سوره

سوره قیامت، هفتاد و پنجمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۹ جای دارد و دارای 40 آیه است. این سوره را به این مناسبت «‌قیامت‌» می‌نامند که با سوگند خداوند به روز قیامت آغاز می‌شود. سوره قیامت از حتمیت وقوع معاد و شرایط آن روز سخن می‌گوید و انسان‌ها را در قیامت به دو گروه شاد و نورانی، و غمگین و ترش‌رو توصیف می‌کند. این سوره بر این نکته تأکید دارد که انسان بر نفس خود بصیر است، هرچند که بهانه‌تراشی می‌کند.

شباهت روز قیامت و نفس لوّامه

در ابتداي سوره قيامت، خداوند براي نشان دادن عظمت قيامت به دو چيز سوگند ياد مي كند: يكي خود روز قيامت و ديگري نفس لوامه: «لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ. وَ لَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَة»؛ سوگند به روز قيامت، و سوگند به (نفس لوّامه و) وجدان بيدار و ملامتگر (كه رستاخيز حقّ است).

اما شباهت نفس لوّامه با روز قیامت در چیست؟ جواب آن است که نفس لوّامه خود نمونه يك قيامت كوچك است و روز قيامت، نمونه بزرگ نفس ملامتگر. قيامت به منزله وجدان كل جهان است كه در آن به حساب همه انسان ها رسيدگي مي شود. نفس ملامتگر نيز وجدان فردي هر انسان است و قيامتي است كه براي هر كسي در درون خودش بر پا مي شود.

براي توضيح بيشتر بایستی به مراتب نفس انسان توجه کرد. مراتب نفس انسان در قرآن سه مرتبه است: نفس امّاره، نفس لوّامه و نفس مطمئنّه. نفس امّاره پايين ترين مرتبه نفس است و به معناي نفس فرمان دهنده و به شدت فرمان دهنده است. مقصود همان حالتي از نفس است كه در آن هوا و هوس بر انسان غالب است و انسان محكوم هواهاي نفساني خودش است. مرتبه دوم نفس لوّامه است، به معناي ملامتگر. نفس ملامتگر قوه‌اي است درون انسان كه انسان را در مورد كارهاي بد ملامت مي كند. اين نفس مثل يك قاضي عادل است كه نفس امّاره را مورد ملامت و سرزنش قرار مي دهد كه چرا فلان كار را انجام دادي يا چرا فلان كار را نكردي. نفس مطمئنه بالاترين مرتبه نفس انسان است كه نفس آرامش يافته و به حقيقت رسيده است كه هيچ گونه ترس و دودلي و ترديدي ندارد و به آرامش كامل رسيده است.

طبق توضيحات بالا، نفس لوّامه را مي توان همان وجدان انسان دانست كه هميشه انسان را به خاطر كارهاي بدش سرزنش مي كند و به حساب هايش رسيدگي مي نمايد كه چرا فلان كار را كردي، چرا اين كار را انجام ندادي، چرا اينگونه سخن گفتي، چرا اينگونه رفتار كردي.

اين پرسش ها و سرزنش ها را انسان در روز قيامت نيز تجربه مي كند. يعني يك ميزان عدل الهي داريم كه در روز قيامت برپا مي ود و يك ميزان جزئي داريم كه در قلب هر شخصي وجود دارد و آن نفس لوّامه است. پس در اين سوره خداوند به دو چيز سوگند مي خورد: سوگند به ترازوي عدل بزرگ كه قيامت است و سوگند به ترازوي عدل كوچك درون انسان كه نفس ملامتگر است.

اشاره به اثر انگشت منحصر به فرد، در آیه 4 سوره

در آيه ۴ از سوره مباركه قيامت: «بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ؛ آرى! قادريم كه حتى خطوط سر انگشتان او را موزون و مرتب كنيم»، اشاره به بازسازی سرانگشتان انسان در قیامت شده است.

در بسياری از آيات قرآن كريم مشاهده می‌شود كه خدا از بعث و روز قيامت و زنده شدن مرده‌ها صحبت كرده و كيفيت آن را تشريح كرده است؛ اين آيه قرآن دقت در آفرينش مجدد انسان را تا حدی بيان می‌كند كه سر انگشتان نيز مانند روز اول به وجود آمده و درست می‌شوند. آيه ۴ از سوره قيامت در جواب به منكران معاد می‌فرمايد: آيا انسان فكر می‌كند كه استخوان‌های پوسيده را كسی نمی‌تواند جمع آوری نمايد؟ در حالی كه ماوراء تصور او، خداوند قادر است حتی نقوشی را كه بر روی انگشتان دست آدمی وجود دارد نيز بازسازی نموده و دوباره به صورت اول درآورد.

«بنان» در لغت هم به معنای انگشتان است و هم به معنای سر انگشتان و تسويه بنان صورتگری آن به همين صورتی است كه می‌بينيم. توجه به خطوط سر انگشتان دست انسان‌ها امری است كه نشان از دقت دارد و می‌تواند اشاره به اين نكته باشد كه يكی از وجوه تمايز انسان‌ها در بُعد فيزيولوژی، خطوط سر انگشتان دست است كه از طريق آن می‌توان شخصيت فرد را شناسايی كرد كه در عصر ما نيز امروزه به صورت علم انگشت‌نگاری در آمده كه به كمك آن می‌توان مجرمان را شناخت.

منابع

ایکنا

ویکی شیعه