قرآن خطی منسوب به امام موسی کاظم(ع)

قرآن خطی منسوب به امام موسی کاظم(ع)؛ نسخه قرآن خطی از جنس پوست که براساس دست‌نوشته شیخ بهایی، به خط امام موسی کاظم(ع) منسوب شده و در مجموعه نسخ آستان قدس رضوی نگهداری می شود.

معرفی نسخه

این نسخه که به شماره دو در گنجینه نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، به‎‌ثبت رسیده است از جنس پوست است و براساس دست‌نوشته شیخ بهایی، به خط امام موسی کاظم(ع) منسوب شده است. اثر مذکور از کهن‌ترین و نفیس‌ترین مصاحف خطی این مرکز است که در سال ۱۰۰۹ هجری قمری توسط شاه عباس صفوی به آستان حضرت علی بن‌موسی‌الرضا(ع) وقف شده است و وقف‎نامه آن توسط شیخ بهاءالدین محمد در پشت برگ اول، داخل جدول مستطیلی‌شکل کتابت شده است.

قطع نسخه

این قرآن در قطع بیاضی و به خط کوفی کهن مشکی مایل به قهوه‌ای ۶ سطری در ۸۳ برگ بر روی پوست کتابت شده است. این نسخه شامل جزء ۳ قرآن کریم است که از ابتدای آیه ۲۵۳ سوره بقره شروع شده و با آیه ۹۰ سوره آل‌عمران خاتمه یافته است و در صفحه پایانی این نسخه در میان جداول زرین و گره‌بندی با قلم زر تحریردار، در دو سطر کتابت شده است: «کتبه موسی‌بن‌جعفر».

ابعاد و ظاهر نسخه

ابعاد این نسخه ۲۸×۵/۱۷ سانتی‌متر است و جلد آن در دوره قاجار صحافی و ایجاد شده و دارای دو رویه است که بیرون آن، تیماج روغنی زرکوب و دارای کتیبه با طرح ترنج و سرترنج است و عبارات «لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»، «خط مبارک امام مفترض‌الطاعه موسی‌بن‌جعفر (ع) » و «تَنزیلٌ مِن رَّبّ العالمین» در آن نقش شده و درون جلد تیماج زرشکی دارای دو کتیبه مستطیلی و شمسه زرکوب با نقش «اول حمل سنه ۱۲۹۷ اتمام پذیرفت» و «صحاف کتابخانه مبارک خسرو» است.

عمر نسخه

این نسخه در ارزیابی های آستان قدس از قرآن‌های نفیس اواخر قرن دوم یا اوایل قرن سوم هجری به شمار می آید و مرمت اساسی و جلدسازی آن در دوره قاجار انجام شده و احتمالا جدول‌کشی و آستربندی نیز در دوره قاجار افزوده شده است.

وضعیت انتساب نسخه به امام موسی کاظم(ع)

درباره قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) بحث‌های زیادی وجود دارد؛ برخی معتقدند این رقم‌ها (کتبه فلان‌بن فلان) جعلی است، اما همان‌طور که با قطعیت این انتساب ها را نمی توان پذیرفت در سوی دیگر با قطعیت نیز آنها را نمی توان رد کرد.

یکی از راه هایی که امکان بررسی نسخ خطی را فراهم می آورد، بررسی خط این نسخ است. در این نسخه از خط کوفی استفاده شده است. خط کوفی برگرفته از خطوط سرزمین حجاز است و درواقع شکل تکامل‌یافته خط‌های حجازی است اما چون در کوفه گسترش پیدا کرده است به این عنوان نامیده شده است. با توجه به پژوهش هایی که در زمینه خط کوفی صورت گرفته است می توان گفت که خط نسخه مذکور به احتمال زیاد باید در سرزمین ایران کتابت شده باشد و به احتمال زیاد انتساب آن به امام کاظم(ع) مردود است. با این وجود اما چنین دیدگاهی را با قطعیت نمی توان مطرح کرد.

منابع

ایکنا