معلم

معلم؛ تعلیم دهنده و تربیت کننده متربیان. کسی که دانش خود در یک موضوع خاص را با عده ای که از آن آگاهی ندارند در میان می گذارد.

معنای معلم

معلم معادل واژه‌هایی مانند تعلیم‌دهنده، آموزاننده، آموزگار و مدرس ‌است. این اصطلاح، بر کسی که برای آموزش معین به یک عده دانش‌آموز در یک مؤسسه ی تربیتی استخدام و دوره تربیت معلم را تمام کرده‌، اطلاق می شود. این فرد در تمامی ابعاد سياسی، اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان تاثيرگذار و تربیت کننده می باشد.

جایگاه معلم در روایات

در روایات اسلامی جایگاه معلم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در قول مشهوری منسوب به امام علی (ع) آمده که می‌فرماید: من علمنی حرفاً فقد صیرنی عبداً؛ هر کس یک حرف را به من بیاموزد، همانا مرا عبد خودش کرده است. همچنین، پیامبر(ص) می‌فرماید: علما و دانشمندان (که معلم جامعه هستند) وارثان پیامبران الهی هستند. پیامبر(ص) به امام علی (ع) در باب جايگاه و شأن معلم فرموده¬اند: يا علی! اگر يك فرد به وسيله تو و (به مدد الهی) طريق هدايت را باز يابد و به حق رهنمون گردد پرارزش تر و بهتر از آن است كه مالك شتران سرخ موی فراوان باشی.

حقوق معلم از دیدگاه امام سجاد (ع)

در خصوص لزوم احترام به معلم و حقوق ایشان از امام سجاد (ع) نقل شده است: «حق معلم تو این است که وی را بزرگ شماری، حرمت مجلس وی را نگهداری، نیک به وی گوش سپاری، صدایت را بر وی بلند نکنی، به کسی که از وی پرسیده، پاسخ نگویی تا خود او پاسخ دهد، در حضورش با کسی گفتگو نکنی، نزد او از کسی غیبت نکنی، از گفتار بد درباره او جلوگیری کنی، عیب هایش را بپوشانی، خوبی هایش را آشکار کنی...» در روایت دیگری در این باره نقل شده است: «قُم عَن مَجلِسِکَ لِاَبیکَ وَ مُعَلِّمِکَ وَ اِن کُنتَ اَمیراً؛ به احترام پدر و معلمت از جای برخیز هرچند فرمانروا باشی.

وظایف معلم

تعلیم در عرصه ها و موضوعات مختلفی می تواند اتفاق بیافتد. وظایف حرفه‌ای یک معلم ممکن است فراتر از آموزش رسمی باشد. در خارج از کلاس، معلمان ممکن است دانش‌آموزان را در سفرهای میدانی همراهی کنند، به سازمان‌دهی عملکرد مدرسه و فعالیت‌های فوق‌برنامه کمک کنند. به طور کلی برای معلمان، دو وظیفه منظور شده: نخستین وظیفه آنان، مسئولیتی است که در برابر فرهنگ جامعه خود بر عهده گرفته‌اند و دیگر، وظیفه‌ای که در قبال شاگردان پذیرفته‌اند. این دو وظیفه اغلب همزمان انجام می‌گیرد. (اقتضای) رسالت معلمی است كه با كسب توفيق الهی به اصلاح فرهنگ و تربيت فكر و مغزهای متفكر می پردازد تا تمامی عرصه های جامعه به سمت اصلاح حركت نمايد. معلم، بایستی شکل دهنده پیشرفت معنوی و مادی جامعه بوده و هدف زندگی را که رسیدن به کمال الهی است در بین دانش آموزان ترویج و تعلیم دهد.

ویژگی معلم خوب

1) معلمان به آنچه می‌گویند، اعتقاد داشته باشند و خود عامل به آن باشند.

2) معلم نسبت به متعلم و کسی که چیزی به او آموزش می‌دهد، علاقه و عشق داشته و او را دوست داشته باشد.

3) هیچ تربیتی به صورت یکباره رخ نمی‌دهد و یادگیری در امر تربیت مسئله‌ای زمان‌بر و فرآیندی است، لذا صبور بودن در امر آموزش یکی از ویژگی‌های مربیان بزرگ است.

4) معلم بداند کجا باید عمل کند، یعنی کاردان بوده و بداند کجا باید عمل کرده و کجا نباید عمل کند. مقاطعی وجود دارد که اصلا نباید در مورد آن صحبت کرد. یک مربی دانا کسی است که بداند گفتن و نگفتن او در چه مقاطعی تأثیرگذار است.

5) یک معلم خوب قبل از آنکه به فکر آموزش متربیان باشد، باید در فکر اخلاق و منش و تربیت دینی آنان باشد، و این مهم نیز میسر نمی¬شود مگر آنکه معلم خود شخصی وارسته و دوستدار پاکی و تهذیب اخلاق باشد.

6) یک معلم خوب در کنار صلابت و جدیت، شخصی مهربان و دلسوز است. جدیت و قاطع بودن او هیچ گاه مانع از مهروزی و دلسوزی او نسبت به شاگردان نمی¬شود، حسن برخورد، روحیه شاد، و زبان خوش معلم می¬تواند شاگردان را مجذوب ادب و اخلاق معلم کند، در واقع این رأفت و مهربانی، در کنار تخصص و علم¬آموزی قدرت جذب معلم را دوچندان می¬کند.

7) معلم مأموریت دارد قبل از تدریس متخلق به اخلاق دینی و اسلامی و هویت ایرانی - اسلامی باشد.

8) بزرگترین ویژگی معلمی این است که به درس خود علاقه‌مند بوده و به آن اعتقاد داشته باشد.

همچنین، اخلاص در نيت و عمل، تقيد به عمل صالح، فروتنی، عالم به مقتضيات زمان، احساس مسئوليت در همه حالات و زمان ها، ايجاد زمينه برای شكوفائی و رشد تفكر و تعقل و معنويت در متربيان، توکل، گذشت، صداقت... از جمله عواملی است که سبب تاثیرگذاری آموزش‌های معلم می-شود.

نقش معلم در جامعه

اگر معلم اصلاح شود همه چیز اصلاح می‌شود زیرا اساس هر شر، جهل و اساس هر بدبختی، نادانی است. این معلمان هستند که این دو معضل را از بین می‌برند.

لوازم شغل معلمی

تقوا و علم به‌عنوان دو بال تعلیم و تربیت، باید در دانش‌آموزان به‌خوبی تقویت شود و لازمه آن، رعایت تقوای الهی در گفتار و رفتار معلم به‌عنوان الگوی در دسترس دانش‌آموز است.

منابع

ایکنا

ویکی پدیا