سوره طور

سوره طور؛ سوره طور پنجاه و دومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۲۷ جای دارد. در آیه نخست این سوره به «طور» سوگند یاد شده و به همین دلیل این سوره را طور نامیده‌اند.

معرفی سوره

سوره طور جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، هفتاد و ششمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، پنجاه و دومین سوره است و در جزء ۲۷ قرآن جای دارد. این سوره را از آن رو سوره طور نامیده‌اند که در آیه‌ نخست آن به «طور» سوگند یاد شده است. علامه طباطبایی در المیزان می‌نویسد: منظور از طور همان کوهی است که در آن به حضرت موسی(ع) وحی می‌شد و در دیگر آیات قرآن نیز مقدس شمرده شده و به آن سوگند یاد شده است مانند سوره مریم آیه52 سوره طور، ۴۹ آیه، ۳۱۳ کلمه و ۱۳۲۴ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) است و با سوگند آغاز می‌شود.

محتوای سوره

محور اصلی سوره طور، تهديد كسانى است كه با حق عناد مى‏‌ورزند. این سوره كافران را به عذابى كه در روز قيامت برایشان، در نظر گرفته شده، بیم داده و با بیان سوگندهايى، وقوع آن عذاب را حتمی اعلام کرده است. سوره سپس پاره‏‌اى از ویژگی‌های آن عذاب را بیان کرده و در مقابل، بخشی از نعمت‌هاى بهشتیان را شرح داده است. پس از آن نیز تکذیب کنندگان نبوت پیامبر(ص) و تهمت‌زنندگان به او را توبیخ کرده است. این سوره در پایان ، پیامبر(ص) را به تسبيح پروردگار فرمان داده است.

جلوه ای از اعجاز علمی

«بحر مسجور» یعنی دریایی که افروخته شده است، یعنی در عین اینکه دریاست و آب فراوانی دارد، افروخته شده و از درون آن مانند تنور آتش بیرون می‌زند. استفاده قرآن از ماده «سجر» در این آیه و آیات مشابه نشان می‌دهد همان گونه که تنور از هیزم افروخته می‌شود، افروختگی دریا هم عاملی دارد. پس همان گونه که هیزم تنور را روشن و افروخته و شعله‌ور می‌کند، لازم است در درون دریا موادی وجود داشته باشد که آن مواد نیز مانند هیزم تنور بتوانند دریا را برافروخته کند و به جوشش درآورد و یا شعله‌ور سازد. طبق شواهد عینی و علمی، در حال حاضر کوه آتشفشان کیلوآ در جزایر هاوایی آمریکا فعال شده است. این کوه فعال‌ترین آتشفشان از پنج آتشفشانی است که در این سرزمین با یکدیگر جزیره هاوایی را شکل داده‌اند. گدازه‌های این آتشفشان هم‌اکنون به اقیانوس آرام راه یافته و مطالعات زمین‌شناسی آمریکا، رسیدن مواد مذاب به اقیانوس را دلیل ایجاد واکنشی شیمیایی می‌‌داند که با انتشار هیدروکلریک اسید و ذرات ریز شیشه همراه است.این آتشفشان، که در امتداد ساحل جنوبی جزیره واقع است، بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار سال قدمت دارد و در حدود ۱۰۰ هزار سال پیش از سطح دریا بیرون زده‌ و این آتشفشان دومین آتشفشان قدیمی در این منطقه است که اکنون به دلیل فوران رودخانه‌ای را تشکیل داده است.بررسی‌ها حکایت از این دارد که خداوند پرده از واقعیتی علمی برداشته است که تاکنون کسی از حقیقت آن اطلاع نداشته است. استفاده قرآن از ماده «سجر» در این آیه و آیات مشابه نشان می‌دهد همان‌گونه که تنور از هیزم افروخته می‌شود، افروختگی دریا هم عاملی دارد. بررسی‌های علمی بیانگر این است که در بعضی از مناطق در زیر دریا به علت شکافتگی پوسته دریا مواد مذابی که در دل زمین است خارج می‌شود و سطح آب افروخته می‌شود که به آن آتشفشان‌های زیر دریا گفته می‌شود. این مطلبی است که قرآن ۱۴۰۰ سال پیش آن را با عنوان «البحر المسجور» بیان کرده و به آن قسم خورده است و این موضوع بیانگر اعجاز علمی قرآن است.

چرایی کاربرد قسم

سوره طور از سوره‌هایی است که با سوگند آغاز می‌شود. یکی از این قسم‌ها آیه ۶ از این سوره است: «وَالْبَحْرِ الْمَسْجُورِ: سوگند به درياى شعله‌ور و خروشان». در بخش اول از آیات ۱ تا ۱۶، خداوند متعال پنج قسم یاد می‌کند، هر انسانی کنجکاو می‌شود که چه مطلب مهمی هست که می‌خواهد بیان شود، چقدر مهم است و در سرنوشت انسان تأثیر خواهد داشت که برای آن قسم یاد می‌شود و هر قاری پیگیر می‌شود و منتظر است که جواب قسم را بداند «إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ لَوَاقِعٌ(۷) مَّا لَهُ مِن دَافِعٍ(۸)؛ عذاب خدا اتفاق می‌افتد و هیچ‌چیز جلودارش نیست.»با شنیدن جواب قسم، عکس‌العمل‌هایی در انسان رخ می‌دهد و نسبت به عذاب الهی جدی می‌شود و با خودش فکر می‌کند که مگر من که مخاطب این آیات هستم به این مسئله توجه نمی‌کردم که خدای متعال این‌گونه مرا با قسم‌هایش مخاطب قرار داده؟ منظورش از این عذاب قطعی چیست؟ چه اتفاقی قرار است بیفتد؟ چه نوع عذابی است؟ این عذاب برای چه کسی قرار است؟ آیا برای همه اتفاق می‌افتد؟ آیات ۹ و ۱۰ تا حدودی جواب این سؤال که چه اتفاقی قرار است بیفتد را می‌دهد «يَوْمَ تَمُورُ السَّمَاءُ مَوْرًا(۹) وَ تَسِيرُ الْجِبَالُ سَيرْا(۱۰)؛ آسمان به سرعت به جنب‌وجوش درمی‌آید و کوه‌ها به شدت به حرکت درمی‌آید» اما هنوز این سؤال که این‌ها چه ارتباطی به انسان دارد و چه اتفاقی برای انسان می‌افتد جواب داده نشده است. آیه ۱۱ تا ۱۴ می‌گوید که این عذاب برای چه کسانی اتفاق می‌افتد و ضمناً کم‌کم انسان را نسبت به کنجکاوی و چرایی قسم خوردن خدای متعال قانع می‌کند «فَوَيْلٌ يَوْمَئذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ(۱۱)» معلوم می‌شود که این عذاب برای کسانی است که قیامت را دروغ می‌دانستند. ممکن است کسانی باشند که نسبت به قیامت بی‌تفاوت باشند، اما به زبان آن را تکذیب نکنند آیا این عده مشمول عذاب نیستند و فقط کسانی که به مبارزه و تکذیب علنی قیامت اقدام کنند شامل می‌شود «الَّذِينَ هُمْ فىِ خَوْضٍ يَلْعَبُونَ(۱۲)» همانان كه با فرو رفتن در گفتار و كردار باطل با حقايق‏ بازى می‌کنند.از آنجا که اعمال و رفتار انسان تابع عقیده و باور اوست، بنابراین قطعاً بین چگونگی عملکرد کسانی که به آخرت و قیامت اعتقاد دارند و بین کسانی که به این مرحله از زندگی بی‌تفاوت هستند یا آن را رد می‌کنند تفاوت فاحش وجود دارد؛ همان‌گونه که در آیه ۱۶ به این مطلب نیز اشاره می‌شود.آیه ۱۳ و ۱۴ علاوه بر اینکه نوع عذاب را مشخص می‌کند بیان می‌کند که منظور از تکذیب‌کنندگان، کسانی هستند که آتش جهنم را دروغ دانستند، «يَوْمَ يُدَعُّونَ إِلىَ‏ نَارِ جَهَنَّمَ دَعًّا(۱۳) هَذِهِ النَّارُ الَّتىِ كُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ(۱۴)؛ روزى كه آنان را با خشونت و زور به سوى آتش می‌رانند(۱۳)، و به آنان می‌گویند اين همان آتشى است كه همواره آن را تكذيب می‌کردید(۱۴)»؛ بنابراین این افراد دو عذاب دارند یکی خشونت و دیگری آتش جهنم.در آیه ۱۶ تعبیری به‌کار رفته که نشان از تطابق عمل و نتیجه دارد، افزود: «إِنَّمَا تجُزَوْنَ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ»، این تعبیر ۹ بار در ۹ سوره قرآن به‌کار رفته و کنایه از این است که عاقبت شما در گرو اعمال و رفتار شماست و هرچه نصیب‌تان بکنیم به سبب اعمال خودتان است و چون رفتار انسان مبتنی بر اعتقادات و باورهای اوست. بنابراین، مهم‌ترین مسئله سرنوشت‌ساز همان باورهای و اعتقادات و رفتار ما هستند، نکته دیگر اینکه در تعبیر «مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ» یک نوع دقت و بشارت وجود دارد.عبارت «ما تعملون» یعنی اعمال و رفتاری که انجام می‌دهید اما عبارت «مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ» یعنی اعمالی که دائماً انجام می‌دهید؛ به‌عبارت دیگر جزا و پاداش انسان‌ها بر اساس اعمال دائمی و عادتی است که انسان دائماً باور دارد نه اینکه گاهی تحت تأثیر قرار بگیرد.در آیه ۱۹ نیز همین تعبیر برای متقین به‌کار رفته به این معنا که برخی نعمت‌ها و لذت‌های بهشتی متقین به‌خاطر اعمال دائمی آن‌ها بوده است «كُلُواْ وَ اشْرَبُواْ هَنِيَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ(۱۹)؛ به آنان می‌گويند به پاداش اعمالى كه همواره انجام مى‌‏داديد از اين نعمت‌ها بخوريد و بياشاميد، گوارايتان باد.»به بخش دوم، آیات ۱۷ تا ۲۸ این سوره مبارکه، گفت: در این بخش نقطه مقابل مکذبین قیامت را بیان می‌کند که با این آیه شروع می‌شود «إِنَّ الْمُتَّقِينَ فىِ جَنَّاتٍ وَ نَعِيمٍ(۱۷)» و این مطالب را بیان می‌کند که جایگاه، عطایا و لذت‌های مختلف، متنوع و غیرقابل تصورشان، ملحق شدن خانواده‌ها و فرزندانشان در بهشت به آن‌ها و سؤال کردن و ارتباط داشتن بهشتیان با یکدیگر مطرح است. بخش سوم، آیات ۲۹ تا ۴۷ است که به‌نوعی نتیجه‌گیری از دو فراز قبل است و می‌خواهد با بیان این مطالب چند نتیجه را بگیرد از جمله مهیا بودن زمینه شنیدن سخن حق و تذکر پیامبر(ص)، روش تأثیر و نفوذ سخن روش قالبی و محتوایی، روش معنوی و باطنی (دو آیه آخر سوره)، مطرح کردن احتمالات و دلایل، تکذیب قیامت و رد قاطعانه و محکم این دلایل.

فضایل سوره

اگر کسی سوره طور را بخواند، بر خداوند است(واین حق را با لطف الهی پیدا می کند) که او را از عذاب جهنم حفظ کند و در بهشت جای دهد. همچنین روایت شده است پیامبر(ص) سوره طور را در نماز مغرب، قرائت می‌کرد. در روایاتی دیگر از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نقل شده است کسی که سوره طور را می‌خواند، خداوند خیر دنیا و آخرت را به او عطا می‌کند.

منابع

خبرگزاری ایکنا

ویکی شیعه

---