جهانی شدن

جهانی‌شدن؛ گسترش و تعمیق پیوندها و وابستگی‌های متقابل در سطح جهان. جهانی‌شدن که به ‌منزله آشکارترین روندها در همگرایی کشورها در حوزه‌های اقتصاد، سیاست و فرهنگ است، مورد تأکید آیات و روایات نیز می‌باشد. این فرایند که با ابزار مختلف همچون توسعه ماهواره‌ها، رایانه‌ها، رسانه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی صورت می‌گیرد، دارای پیامدهای مثبت و منفی است که با احیا و تقویت فرهنگ والای اسلامی، پیوست فرهنگی و تمدن سازی می‌توان با آثار منفی آن مقابله نمود.

تعریف جهانی‌شدن

برای اصطلاح جهانی‌شدن تعاریف متعددی ارائه شده است از جمله اینکه؛ جهانی شدن به معنای يكسان‌سازی جوامع در چارچوب تمدنی واحد و اهدافی واحد است. جهانی‌شدن (globalization) فرایند یکپارچه شدن دنیا در اقتصاد، سیاست و فرهنگ است. فرایندی است اجتماعی که قید و بندهای جغرافیایی حاکم بر روابط اجتماعی و فرهنگی را از میان می‌برد. از این رو برخی، تفکر جهانی شدن را تفکری غربی و خطرناک می‌دانند.

تاریخچه جهانی شدن

واژه جهانی‌شدن از اواخر دهه ۱۹۶۰م و از زمان انقلاب صنعتی، در عرصه‌های اقتصادی، سياسی و فرهنگی شکل گرفته است. فرهنگ‌ وبستر، نخستین‌ فرهنگ‌ معتبری‌ بود که‌ در ۱۳۴۰ش‌/ ۱۹۶۱ برای‌ واژه جهانی‌ شدن‌ تعاریفی‌ ارائه داد. مارشال‌ مك‌لوهان‌ در دهه‌ ۱۹۶۵ با طرح‌ ايده‌ «دهكده‌ جهانی» پيشگام‌ طرح‌ مباحث‌ جهانی‌شدن‌ گرديد.

مهم‌ترین مبانی جهانی‌شدن

مهم‌ترین مبانی جهانی‌شدن، عبارت‌اند از: اومانیسم (انسان‌محوری)، لیبرالیسم (آزادی‌محوری)، سکولاریسم (دین‌گریزی ) و کاپیتالیسم(سودمحوری).

ضرورت بررسی پدیده جهانی شدن

اهميت‌ جهانی شدن برای ما مسلمانان از دو جهت‌ است. اولاً شناخت‌ ابعاد آن‌ جهت‌ تنظيم‌ زندگی‌ خويش‌ ضروری‌ زیرا خواسته‌ يا ناخواسته‌ تحت‌ تاثير چنين‌ پديده‌هايی‌ در قرن‌ ۲۱ قرار گرفته‌ايم‌. ثانیاً با اعتقاد ديرين‌ ما درباره دين و معنويت ارتباط تنگاتنگی دارد.عناصر جهانى‏شدن در مذهب تشيع به‌وفور ديده مى‏شود، اين عناصر را مى‏توان در عقلانيت، اجتهاد، عدالت، مهدويت و فرازمانى و فرامكانى بودن پيام تشيع ملاحظه كرد.

مهمترین ویژگی‌های جهانی شدن

جهانی شدن چهار ویژگی اصلی دارد؛ اطلاعات فزاینده، پیچیدگی فزاینده، شفافیت فزاینده، و آسیب‌پذیری فزاینده.

جهانی شدن از منظر آیات و روایات

آيات زيادی از قرآن كريم به صراحت يا به صورت غيرمستقيم به موضوع جهانی شدن اشاره دارد؛ در برخی آیات به جهانی بودن رسالت پيامبر پرداخته شده است (اعراف/ ۱۵۸، انبياء/۱۰۷، فرقان / 1، سباء / 28) برخی از آیات، انسان را از هر نژاد و جنسیّت، خليفه خداوند در زمين معرفی نموده است (انعام/ ۱۶۵، يونس/ ۱۳ و ۷۳ ، فاطر/ ۳۹، ص/ 26) در روایات و متون دینی از جمله نهج البلاغه نیز به موضوع جهانی شدن اشاره شده است «امّا بَعد فَإنَ اللهَ سُبحانه بَعثَ مُحمدَاً (ص) نذيرٌ الِلعالَمين... (نامه ۶۲) و نیز خطبه‌های 160 و 196 نهج البلاغه مواردی از این دست می باشد.

تفاوت جهانی‌شدن با جهانی‌سازی

برخی بین جهانی شدن و جهانی‌سازی تفاوت قائل شده و معتقدند؛ جهانی شدن ادامه مدرنیته است و جهانی سازی ادامه مدرنیسم، مدرنیته، به عنوان یک روش، به معنای مظاهر پیشرفت و نوآوری است و می‌توانند با ایدئولوژی‌های مختلف همخوانی داشته باشد. مانند مدرنیته اسلامی، مدرنیته سوسیالیستی، مدرنیته لیبرالیستی و غیره. اما مدرنیسم در واقع یک ایدئولوژی است با بنیادهای مختلف؛ سکولاریسم، پوزیتیویسم، لیبرالیسم، کاپیتالیسم، اومانیسم از جمله بنیادهای مدرنیسم هستند. به عبارت دیگر جهانی شدن یک پروسه تعمیمی است و جهانی سازی یک پروسه تحمیلی.

پیامدهای جهانی شدن

جهانی شدن مانند همۀ رویدادهای دیگر دارای آثار و پیامدهای است از جمله؛ تحمیل دیکتاتوری‌های ضد انسانی به مستضعفان، دخالت در امور داخلی دولت‌های جهان سوم، سیطره اخلاق نولیبرال و نسبی‌گرایی اخلاقی در دنیا، بسط و گسترش ارزش‌های ناهمسو با ارزش‌های خانواده، و ارزشهای دینی، کم‌رنگ شدن مرزهای جغرافیایی، و تغییر فرهنگ‌ها و آداب‌ و رسوم در نقاط مختلف جهان، ضعیف‌تر شدن دولت‌های ملی، یکدست شدن سبک زندگی به شیوه غربی، کم رنگ شدن تأثیر مفاهیم مختلفی همچون دین، ملیت و قومیت در زندگی اجتماعی و شکل گرفتن یک جامعه جهانی بدون تمایزها و شکاف اجتماعی فرهنگی.

راهبردهای رویارویی با پدیده جهانی‌شدن

احیا و تقویت فرهنگ والای اسلامی، همگرایی و همکاری بیشتر جوامع اسلامی، پیوست فرهنگی، حفظ قومیت‌ها با همه فرهنگ‌ها و نوع پوشش و خوراک و خط زبان آن‌ها، مقاومت فرهنگی در برابر غربی شدن، تمدن سازی و ایجاد هویت مثبت از مسلمانان، استفاده از از ابزارها (اطلاعات ، سیاست نمادین، سیاست احرم، سیاست پاسخ گویی) برای پیشبرد دیدگاه‌های خودمان در فضاهای فرامرزی. از جمله راهبردهای مقابله با جهانی شدن می‌باشد.

منابع

سایت ایکنا

امامت پدیا

ویکی پاسخ

ویکی فقه

دانشنامه پژوهه