جمهوریت

جمهوریت؛ همه مردم، جماعت کثیر ،توده بزرگ مردم. حکومت جمهوری یکی از انواع حکومت هاست که در آن رئیس جمهور از جانب اکثریت مردم برای مدت محدود انتخاب می‌شود. و از آنجایی که بازتاب‌ دهنده عقلانیت جدید در وجه سیاسی است از اهمیت بالایی برخوردار است. آزادی انسان، خدمت به خلق، رضایت مردمی، و مشارکت حداکثری مردم در سرنوشت خود از جمله اصول اساسی این نوع حکومت بوده که نتایجی از قبیل وحدت بین ملتها، و خاتمه دادن به حکومت فردی، استبدادی، و موروثی را به همراه دارد.

تعریف

تعریف لغوی جمهوریت

جُمْهوریَّت، مصدر جمهور، معادل واژه‌ «رپوبلیکا» (Republiliqu) و به معنای قسمت عمده از هرچیز، همۀ مردم، جماعت کثیر، و بخش اعظم و اشراف قوم است.

تعریف اصطلاحی جمهوریت

جمهوری در اصطلاح به نوع خاصی از حکومت اطلاق می‌شود که در آن، مردم نقش اساسی در تعیین حاکمیت و سرنوشت خود و کشورشان را دارند و بر اساس دموکراسى یا غیر دموکراسى و به صورت مستقیم یا غیر مستقیم برای مدت محدودی و بدون توارث رئیس کشور را برمی‌گزینند.

تاریخچه جمهوریت

از حدود ۴ قرن پیش از میلاد مسیح کتاب «سیاست» معروف به جمهوری توسط افلاطون(۴۲۷-۳۴۷ ق‌م) نوشته شد.در قرن ۱۲م/ ۶ق، پس از هزار سال حضور امپراتوری روم، جمهوری‌خواهی در قالب دولت ‌شهرهای شمال ایتالیا از نو پا به عرصۀ وجود نهاد. از آغاز سده‌ی 17م بود که واژه‌ی جمهوری نخستین‌بار به مفهوم دولت‌های غیرپادشاهی سلطنتی، تعریف و به کار ‌رفت. در دورۀ جدید، ماکیاولی از نخستین کسانی است که بنیاد سیاست را بر سود و نظم اجتماعی استوار ساخت. با انقلاب فرانسه که سرآغاز تأسیس نظامهای جمهوری به معنای مدرن آن به شمار می‌رود، جمهوریت نیز به منصۀ ظهور رسید. در ایران نیز نظام جمهوری اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) برای نخستین بار در دوازدهم فروردین 1358ش شکل گرفت.

اهمیت و جایگاه جمهوریت

در نظام جمهوری اسلامی، جمهوریت بازتاب‌دهنده عقلانیت جدید در وجه سیاسی است. در نگاهی عمیق‌تر و دقیق‌تر باید بگوییم که با تضعیف جمهوریت، اسلامیت نیز درعرصه سیاسی و اجتماعی تضعیف می‌شود. از این رو جمهوریت به معنای محدود کردن حضور مردم در انتخابات نیست بلکه باید همیشه در صحنه باشند.

مهمترین مبانی و ارکان جمهوریت

وجود انتخابات و ساختار شوراها به‌ طور اعم و مجلس شورای اسلامی و هم‌چنین رسانه‌ها، ارکان جمهوریت و مردم‌ سالاری نظام هستند. حکومت جمهوری نیز که مبتنی بر مشارکت سیاسی مردم است، چهارعنصر دارد. تأسیس حکومت،اداره‌ حکومت، نظارت برحکومت و نافرمانی در برابر تخلفات احتمالی حکومت از ارزش‌هایی است که در آن حکومت مورد قبول قرار گرفته است. جمهوریت در اندیشۀ سیاسی امام خمینی(ره) ناشی از نگاه انسان‌شناسانه و هستی‌شناسانۀ نظام معرفتی عرفانی ایشان است. به تعبیر دیگر جمهوریت در اندیشه و نگاه عرفانی امام(ره) مبتنی بر اصولی نظیر آزادی انسان و خدمت به خلق و در بردارندۀ رضایت مردمی است. از سوی دیگر، در اندیشۀ امام (ره) جمهوریت در همان حال که جزء حقوق انسانی است، جزء حقوق اسلامی و دینی نیز محسوب می‌شود.

آثار و نتایج جمهوریت

جمهوریت و نظام جمهوری آثار و نتایجی به همراه دارد از جمله؛ ایجاد وحدت بین مسلمانان شیعه و سنی، تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا، خاتمه دادن به حکومت فردی، استبدادی، موروثی و خاندانی و سپردن قدرت به مردم، بنابراین جمهوری از نظر مفهوم کلمه اغلب درجاتی از دموکراسی را نیز دربردارد. لذا جمهوریت نه تنها یک مدل و روش برای کشف مقبولیت، بلکه در واقع خود یک روش برای عینیت‌بخشی به تکلیف شرعی مردم است.

منابع

سایت ایکنا

دانشنامه ایران

دانشنامه پژوهه

دانشنامه حوزه