من وحی القرآن (کتاب)

من وحی القرآن

من وحی القرآن؛ از تفاسیر روزآمد قرآن کریم در عصر حاضر، اثر سید محمدحسین فضل‌الله عالم دینی شیعه اهل لبنان. این اثر حاصل جلساتی است که فضل‌الله برای قشر جوانان برگزار کرده است و به شکل کتاب درآمده است. این تفسیر به شیوه ترتیبی تالیف شده است و از ابتدای سوره حمد آغاز شده و تا پایان سوره ناس ادامه دارد.

درباره مولف

سید محمدحسین فضل‌الله از مراجع تقلید شیعه ساکن لبنان بود که از او به عنوان پدر معنوی حزب‌الله لبنان یاد می‌شود. او فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی گسترده‌ای در لبنان انجام داد و فتاوایش در زمینه وحدت مسلمین، عزاداری و حقوق زنان مورد توجه و مناقشه بوده است.

سید محمدحسین فضل‌الله معتقد بود که زن در طول تاریخ مظلوم بوده است، با اینکه عقل و توانایی‌ زن مثل عقل و توانایی مرد است ولی از صحنه معرفت و تجربه کنار گذاشته شده و بازیچه و کنیز مرد در نظر گرفته شده است.

از نظر او زن بالغه و رشیده مثل مرد بالغ و رشید است و هر کدام از آن دو در مسائل مالی زندگی شخصیت قانونی مستقلی دارند. از این‌رو زن بالغه و رشیده در مورد ازدواج خود از پدر و جد پدری و برادر خود مستقل است؛ مثل مرد بالغ و رشید، و مشورت گرفتن از پدر جنبه استحبابی دارد و الزامی نیست. همچنین از منظر او زن حق دارد برای دفاع از خود، خشونت شوهرش را پاسخ بدهد. یعنی اگر مرد به خشونت حقوقی علیه زن دست زد و او را از بعضی حقوق زناشویی‌اش مثل نفقه یا آمیزش بازداشت، زن نیز به صورت خودکار حق دارد که مرد را از حقوقی که بواسطه عقد بدان ملتزم شده است، بازدارد.

فضل‌الله تألیفات متعددی در آثار اسلامی دارد و مجموع کتب او که شامل نوشته‌ها، سخنرانی‌ها و تقریرات درس خارج می‌شود به بیش از هفتاد عنوان می‌رسد. تفسیر من وحی القرآن در ۲۴ جلد از بارزترین آثار وی به شمار می‌رود.

ویژگی‌های «من وحی القرآن»

این تفسیر از تفاسیر علمی، ارشادی و تربیتی است که به روش نوین و به سبک تفسیر «فی ظلال القرآن» سید قطب تنظیم شده است، با این تفاوت که دیدگاه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را مطرح می‌کند. نویسنده در در مقدمه چاپ اول به انگیزه خود از نگارش این تفسیر اشاره می‌کند: «این کتاب به عنوان تفسیر قرآن نگاشته نشد، بلکه به شکل مباحثی قرآنی، جهت ایجاد روح بیداری در جامعه اسلامی، مطرح شده، و از آنجا که فرهنگ قرآن، عنصر اساسی، در عمل بر مبنای اسلام است و قرآن منبع معصوم این فرهنگ، مبادرت به این بحث‌ها نمودم».

در مجموع تفسیر «من وحی القرآن»، از تفاسیر اجتماعی است که توصیف وضعیت اجتماعی و حرکت‌های شیعه معاصر است که با حجم انبوهی از تأکید و پافشاری به مسئله عقل و با کاوش‌های خردگرایانه در میان تفاسیر معاصر چهره متمایزی گرفته است. کاوش‌های عقلی مولف در تحلیل احکام و فهم جایگاه و آثار کارکردی آن است. فضل الله با دلیل و برهان به سراغ مسائل و شبهات یا فلسفه احکام می‌رود و موشکافانه جنبه‌های مختلف را بررسی می‌کند. این موضوع حتی در تحلیل‌های تاریخی و حدیثی او مشهود است.

از جمله ویژگی‌های این تفسیر می‌توان به پرهیز از ورود به مباحث غیر تفسیری، گزیده‌گویی، فایده‌گرایی، پیروی از اسلوب قرآن در تفصیل و اجمال، شبهه‌شناسی، نتیجه‌گیری از پیام آیات، آزاداندیشی مولف، آشنایی نویسنده با دانش‌های جدید، طرح تفسیر در قالب پرسش و پاسخ، نوآوری در مسائل زنان، رودررویی با نظریات تفسیرگران اشاره کرد.

تفسیر ایشان به دلیل نگرش هدایتی که دارد، کمتر از احادیث کمک گرفته و استفاده از آن خیلی غالب نیست. ایشان در تفسیر خود نگاه ویژه‌ای به تفسیر المیزان داشته است و قرآن را فقط مختص به فرهنگ و زمان نزول نمی‌داند، بلکه هدف از نزول آن را به تکامل رساندن بشر می‌داند. ایشان در سراسر تفسیرش می‌خواهد به انسان بفهماند که قرآن کتاب زندگی است؛ کتابی که چگونه زیستن را به ما می‌آموزد. از این رو با توجه به اجتماعی بودن تفسیر، نگرش مفسر یک نگرش واقع گرایانه و اجتماعی است و در صدد این نیست که فقط به تفسیر اجمالی و فضای نزول، اعراب کلمات و روایات بیان شده ذیل آیات بپردازد. بلکه به طور اجتهادی و با استفاده از عقل، به موضوعاتی که در جامعه امروزی مطرح می‌شود پرداخته است. او حتی از قصص قرآن نیز نکات تربیتی و اجتماعی فراوانی را استخراج می‌کند. ایشان به مسائل علوم قرآنی نیز که همواره در بین دانشمندان علوم قرآن جهان اختلاف نظر وجود دارد، همچون استاد گرانقدرش آیت الله خویی توجه داشته است و نظرات خویش را به طور قاطع و با ذکر علت بیان کرده است.

منابع

ایکنا