هویت: تفاوت میان نسخه‌ها
Parsaeiyan (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' می ' به ' می') |
Parsaeiyan (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ها ' به 'ها ') |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''هویت'''؛ بینش و خودآگاهی نسبت به شاخصه‌های | '''هویت'''؛ بینش و خودآگاهی نسبت به شاخصه‌های منحصربه‌فرد و متمایزکننده ی وجودی افراد، گروه‌ها و جوامع. هویت عنصر اصلی تعیین‌‌کننده‌ی سبک زندگی، و معیار معنابخشی به زندگی و اصل وجود است؛ اندیشمندان این مقوله را از ابعاد مختلفی در رشته‌های فلسفه، علوم اجتماعی و روانشناسی مورد کنکاش قرار داده و انواع متنوعی برای آن قائل شده-اند؛ همچنین عوامل بسیاری را در هویت‌یابی دخیل دانسته و مقوله‌هائی همچون دین و آموزش را از عناصر اصلی هویت‌سازی برشمرده‌اند. مسائلی همچون تخریب هویت ملی، دینی و فرهنگی به‌واسطه‌ی جهانی‌شدن موجب شکل گیری بحران هویت شده اند. به‌دلیل عمق تاثیر هویت در سرنوشت فرد و جامعه، این مقوله همواره مورد توجه قدرتهای رسانه‌ای و گردانندگان فضای مجازی قرار گرفته است. | ||
== تعریف هویت == | == تعریف هویت == | ||
«هویت» اصطلاحی در فلسفه، روانشناسی و علوم اجتماعی، و مشتق از «هو» در زبان عربی به معنی «او»<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA . ویکی جو]</ref> است؛ این اصطلاح در زبان فارسی | «هویت» اصطلاحی در فلسفه، روانشناسی و علوم اجتماعی، و مشتق از «هو» در زبان عربی به معنی «او»<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA . ویکی جو]</ref> است؛ این اصطلاح در زبان فارسی وام‌واژه‌ای برگرفته از عربی است که برابر «کیستی» برای آن برگزیده شده است.<ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA . ویکی پدیا]</ref> هویت یا کیستی، عامل یا عواملی است که فردی را از افراد دیگر و گروهی را از گروه‌های دیگر مجزا می‌کند.<ref>[https://hamedan.iqna.ir/fa/news/1318619/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF . «ابعاد هویت اجتماعی و اولویت‌های آن در نهج‌البلاغه» بررسی شد]</ref> هویت لزوماً ثابت نیست و با گذر زمان دستخوش تغییر و تحولات می-شود.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3806612/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B7%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%84-%D9%86%D8%B3%D9%84-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2 . هویت فرهنگی و اجتماعی؛ نقطه اتصال نسل گذشته و امروز]</ref> هویت امری گریزناپذیر<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4017269/%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%82-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87 . مذهب؛ خالق هویت اجتماعی یک جامعه]</ref> و به -مثابه ی شناسنامه ی شخصیتی است.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4081350/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D9%88%D8%AF . هویت ملی یک جامعه باید شناسایی و شناسانده شود]</ref> در روانشناسی «تصور شخص از خود و حس استمرار وجود به‌ویژه در قابلیت تفکیک شخص از دیگران، در عین برهم کنش با آنان» تعریف می-شود؛ و در علوم اجتماعی عبارت است از تعلق خود به محدوده یا مقوله‌ای تعریف شده؛ مثلاً تعلقات دینی (هویت دینی)، تعلقات ملی (هویت ملی)، تعلقات قومی (هویت قومی) و تعلقات شغلی (هویت شغلی).<ref>[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA . ویکی جو]</ref> مفهوم هویت علاوه بر بعد روانشناسی یک مفهوم اجتماعی نیز محسوب می‌شود که حاصل ارتباطات جمعی است و انسان در پرتو این برهم کنش‌ها چارچوب ذهنی خود را شکل میدهد.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/3982661/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%AC%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%85%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF . چگونگی شکل‌گیری هویت اسلامی افراد / دوگانگی در نظام یادگیری موجب سردرگمی می‌شود]</ref> در حوزه ی فلسفه ی اسلامی هويت به منزله ی يک بحث فلسفی ذيل عنوان قاعده‌ی «الشيء مالم‌يتشخص لم‌يوجد» مطرح شده است و در ذات آن گونه‌ای از شناخت پنهان است؛ اگر بین شناخت فرد از خود و شناخت دیگران از او گونه ای از پیوند و هم‌پوشی وجود داشته باشد، هویت شکل خواهد گرفت.<ref>[https://markazi.iqna.ir/fa/news/3724867/%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D9%86-%D8%AE%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AA%D9%82%D9%88%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7 . خویشتن خویش/ایمان و تقوا؛ سامان‌دهنده هویت انسان‌ها]</ref> | ||
== انواع هویت == | == انواع هویت == | ||
هویت را از ابعاد مختلفی | هویت را از ابعاد مختلفی می‌توان تقسیم‌بندی کرد همانند هویت فردی، جمعی یا اجتماعی، فرهنگی، عرضی، طولی، دینی، ملی، مجازی و جهانی. نسبت هویت‌ها همواره هم‌عرض با یکدیگر نیست و ممکن است از میان چند هویت اجتماعی یکی در ذیل دیگر و یا چند هویت در زیرمجموعه‌ی هویت فوقانی جای گیرد؛ به‌عبارت دیگر ممکن است نسبت طولی میان هویت‌ها برقرار شود.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4017269/%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%82-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87 . مذهب؛ خالق هویت اجتماعی یک جامعه]</ref> شناسه‌های اختصاصی و منحصربه‌فرد افراد هویت فردی آنان نامیده می-شود<ref>[https://ardabil.iqna.ir/fa/news/3940271/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . هویت اسلامی تابع فهم و ادراک اجتماعی است]</ref> و بیشتر در حوزه روانشناسی مطرح است، در حالی که هویت جمعی یا اجتماعی شامل ویژگی‌های یک نسل یا جامعه می‌شود.<ref>[https://hamedan.iqna.ir/fa/news/1318619/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%AF . «ابعاد هویت اجتماعی و اولویت‌های آن در نهج‌البلاغه» بررسی شد]</ref> هویت فرهنگی: این هویت همانند روحی در کالبد نظام اجتماعی، ساختار‌های اجتماعی را در جامعه شکل میدهد، بر آن تاثیر گذاشته و از آن تاثیر می-پذیرد.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3806612/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B7%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%84-%D9%86%D8%B3%D9%84-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2 . هویت فرهنگی و اجتماعی؛ نقطه اتصال نسل گذشته و امروز]</ref> هویت دینی: از مهم‌ترین ابعاد هویت هر انسانی هویت دینی است و این شاخصه به عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تمدن بشری و از هویت‌سازترین ابعاد هویتی از دیرباز تاکنون در شکل‌گیری جوامع تاثیر فراوانی داشته است.<ref>[https://orumiyeh.iqna.ir/fa/news/4082527/%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AC%D9%85%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . حفظ هویت دینی جامعه برنامه‌ریزی منسجمی نیاز دارد]</ref> هویت ملی: منظور از هویت ملی احساس آگاهانه‌ی تعلق فرد به یک کشور یا دولت ملت است و نمود آن خود را در سنت‌ها، فرهنگ، زبان و حتی سیاست نشان میدهد<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101474/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA . چرا نمی‌توان هویت جهانی علم را نادیده گرفت؟]</ref> و فراگیر‌ترین نوع هویت در یک جامعه است؛ به زبان دیگر هویت ملی دارای رابطه‌ی طولی با دیگر هویت‌های جاری در جامعه است و مرزبندی‌هایی مانند قومی، نژادی، زبانی، دینی، مذهبی و فرهنگی را زیر چتر واحدی قرار میدهد و می‌تواند به نوعی آن‌ها را از فعال شدن باز دارد.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4085236/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . هویت ملی نوعی معنابخشی به زندگی است]</ref>هویت در فضای مجازی: هویت دیجیتال هویت دیگری از هویت حقیقی است.<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/4098044/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%B9-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی]</ref> یک فرد در فضای مجازی می‌تواند هویت‌های دیگری کسب کند و در اثر آن هویت وی چندپاره شود.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101598/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86 . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان]</ref> امروزه به سبب کم‌رنگ شدن مرزهای فیزیکی و توسعه فضاهای مجازی، هویت ملی در حال رنگ‌باختن است و شاهد شکل‌گیری هویت جهانی هستیم؛ نظر برخی صاحب‌نظران بر این است که دستاوردهای پیش‌بینی‌شده برای هویت جهانی می‌تواند جایگزین هویت ملی شده و آسیب‌های فقدان آن را جبران کند؛ اما به باور برخی دیگر هر چند امکان عملیاتی-سازی هویت جهانی هنوز با ابهاماتی روبه‌رو است اما می‌توان به خوانشی از آن دست یافت که با هویت ملی قابل جمع باشد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101474/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA . چرا نمی‌توان هویت جهانی علم را نادیده گرفت؟]</ref> | ||
== هویت یابی == | == هویت یابی == | ||
شکل‌گیری هویت یک جریان مستمر<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101598/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86 . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان]</ref> و تابع فهم و ادراک اجتماعی است.<ref>[https://ardabil.iqna.ir/fa/news/3940271/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . هویت اسلامی تابع فهم و ادراک اجتماعی است]</ref> انسان در طی زندگی خود تغییرات هویتی زیادی را پشت سر می‌گذارد. تصویر از خود، رشد شخصیت <ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA . ویکی پدیا]</ref> و الگوپذیری ارتباط تنگاتنگی با فرایند هویت یابی دارد. مهم‌ترین زمان شکل‌گیری هویت، دوره نوجوانی است<ref>[https://orumiyeh.iqna.ir/fa/news/4101959/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . الگوپذیری مهم‌ترین اصل در شکل‌گیری هویت انسان است]</ref> و دوره ی دانشجویی نقش فراوانی در ثبات هویتی دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101598/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86 . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان]</ref> عناصر هویت دینی و ملی نقشی | شکل‌گیری هویت یک جریان مستمر<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101598/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86 . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان]</ref> و تابع فهم و ادراک اجتماعی است.<ref>[https://ardabil.iqna.ir/fa/news/3940271/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . هویت اسلامی تابع فهم و ادراک اجتماعی است]</ref> انسان در طی زندگی خود تغییرات هویتی زیادی را پشت سر می‌گذارد. تصویر از خود، رشد شخصیت <ref>[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA . ویکی پدیا]</ref> و الگوپذیری ارتباط تنگاتنگی با فرایند هویت یابی دارد. مهم‌ترین زمان شکل‌گیری هویت، دوره نوجوانی است<ref>[https://orumiyeh.iqna.ir/fa/news/4101959/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . الگوپذیری مهم‌ترین اصل در شکل‌گیری هویت انسان است]</ref> و دوره ی دانشجویی نقش فراوانی در ثبات هویتی دارد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101598/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86 . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان]</ref> عناصر هویت دینی و ملی نقشی پایه‌ای در تشکیل هویت یکپارچه دارند.<ref>[https://orumiyeh.iqna.ir/fa/news/4082527/%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AC%D9%85%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . حفظ هویت دینی جامعه برنامه‌ریزی منسجمی نیاز دارد]</ref> | ||
== هویت‌سازی == | == هویت‌سازی == | ||
تمامی جوامع در فرایند‌های | تمامی جوامع در فرایند‌های جامعه‌پذیری و انتقال ارزش‌های فرهنگی خود نهادها، ساختارها، نقش‌ها و راهکار‌هایی را در نظر می‌گیرند. اساسی‌ترین این نهادها خانواده وگروه‌های خویشاوندی، نهادهای آموزشی و تربیت شهروندی است که اساس و بنیان هویت‌سازی را تشکیل می‌دهند. به بیان دیگر، هویت محصول نظام یادگیری، صرف نظر از نظام رسمی یا غیررسمی یادگیری است<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/3982661/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%AC%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%85%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF . چگونگی شکل‌گیری هویت اسلامی افراد / دوگانگی در نظام یادگیری موجب سردرگمی می‌شود]</ref> و این یادگیری می‌تواند به صورت هدفمند و ضمنی صورت پذیرد.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/3982774/%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C-%D9%84%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD . توجه به عناصر ارزشمند ملی و مذهبی؛ لازمه انجام هویت‌سازی صحیح]</ref> می‌توان از دین و یا مذهب به مثابه ی یکی دیگر از نهادهای هویت‌سازی پراهمیت نام برد<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/4098044/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%B9-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی]</ref> که به طور قطع هویت اجتماعی فرآورده‌ی آن است و هویتی که به واسطه دین و یا مذهب ایجاد شود، قوی‌ترین، ماناترین و متداوم‌ترین هویت‌ها خواهد بود که در این صورت ایجاد هویت تاریخی را هم به‌دنبال خواهد داشت.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4017269/%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%82-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87 . مذهب؛ خالق هویت اجتماعی یک جامعه]</ref> مسجد از دیگر جلوه‌های هویت‌سازی است که پدیداری و مانائی انقلاب اسلامی ایران در گرو آن تلقی می-شود.<ref>[https://kurdistan.iqna.ir/fa/news/4045494/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%88-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D8%AF . جامعه‌پردازی و هویت اجتماعی مساجد]</ref> | ||
== بحران هویت == | == بحران هویت == | ||
از | از هم‌گسیختگی عناصر هویت ملی ممکن است فرایند هویت‌یابی نسل‌ها را با بحران و چالش‌هایی روبه‌رو کند.<ref>[https://ardabil.iqna.ir/fa/news/3940271/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D9%81%D9%87%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . هویت اسلامی تابع فهم و ادراک اجتماعی است]</ref> اگر جامعه‌ای دچار بحران هویت شود بی‌تردید پوچی، خودکم‌بینی و مشکلات دیگری دامن‌گیر آن جامعه خواهد شد و نقش‌آفرینی شایسته‌ای در دادوستدهای درونی و تعاملات جهانی نخواهد داشت.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4081350/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D9%88%D8%AF . هویت ملی یک جامعه باید شناسایی و شناسانده شود]</ref> همچنین بیگانگی اجتماعی، احساس عدم تعلق به جامعه، پایین بودن میزان مشارکت اجتماعی و همچنین عدم تعهد به جامعه از عوامل تخریب هویت اجتماعی است و ناکارآمدی سیستم ارزشی و هنجاری از عوامل تخریب هویت فرهنگی به شمار می‌رود.<ref>[https://isfahan.iqna.ir/fa/news/3806612/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%B7%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%84-%D9%86%D8%B3%D9%84-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2 . هویت فرهنگی و اجتماعی؛ نقطه اتصال نسل گذشته و امروز]</ref> امروزه در فضای مجازی به واسطه ی جهانی شدن تاکید بر این است که نباید به مقوله‌های هویت‌سازی همچون دین، تاریخ و دولت-ملت پافشاری کنیم، چرا که در دهکده جهانی به‌سر می‌بریم. این در حالی است که در شرایط فقدان هویت ملی، میل و گرایش به رقابت در صحنه بین‌الملل، انگیزه برای زیست در یک کشور و تن دادن به قواعد و الزامات دولت-ملت، رغبت برای بسیج ملی با هدف مقابله با خطرات اجتماعی و امکان تنوع و تکثر اجتماعی وجود نخواهد داشت و در نتیجه، جامعه و زیست اجتماعی به شدت هویت خود را از دست خواهد داد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101474/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA . چرا نمی‌توان هویت جهانی علم را نادیده گرفت؟]</ref> | ||
== کارکردهای هویت == | == کارکردهای هویت == | ||
کیفیت زندگی انسان متناسب با هویت اوست.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/3982661/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%AC%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%85%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF . چگونگی شکل‌گیری هویت اسلامی افراد / دوگانگی در نظام یادگیری موجب سردرگمی می‌شود]</ref> دو کارکرد مهم برای هویت می‌توان در نظر گرفت؛ نخست | کیفیت زندگی انسان متناسب با هویت اوست.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/3982661/%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%AC%D8%A8-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D9%85%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF . چگونگی شکل‌گیری هویت اسلامی افراد / دوگانگی در نظام یادگیری موجب سردرگمی می‌شود]</ref> دو کارکرد مهم برای هویت می‌توان در نظر گرفت؛ نخست آن‌که این هویت به نوعی اصالت فرد را نشان میدهد و این همان چیزی است که در گذر زمان، تمایز آدمیان با یکدیگر را مرزبندی می‌کند و می‌شناساند. دوم آن‌که هویت، بودن آدمی را تبیین می‌کند و این همانی است که امروزه به عنوان معنای زندگی از آن یاد می‌شود.<ref>[https://khorasan.iqna.ir/fa/news/4085236/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . هویت ملی نوعی معنابخشی به زندگی است]</ref> دست‌یابی به هویت پایدار و عقلانی بر مبنای آموزه‌های الهی باعث می‌شود که شخص در زندگی فردی و اجتماعی در مسیر درستی گام بردارد؛ هویت دینی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تمدن بشری از دیرباز تاکنون در شکل‌گیری جوامع تاثیر زیادی داشته است.<ref>[https://orumiyeh.iqna.ir/fa/news/4082527/%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AC%D9%85%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF . حفظ هویت دینی جامعه برنامه‌ریزی منسجمی نیاز دارد]</ref> مولفه‌هایی از قبیل نقش دین از نظر جنبه‌هاى روانى، عدالت اجتماعى و تأمين آن، مبارزه با فساد، تأثير دین در جنبه‌هاى سياسى و اقتصادى، آثار بی‌بدیل دین در احياى نيروى تفكّر و انديشه همگی بیان‌گر آثار هویت دینی است. | ||
== تأثیر | == تأثیر جهانی‌شدن بر هویت == | ||
جهانی‌شدن، موجب کم‌رنگ شدن مقوله‌هایی چون هویت ملی با استدلال حضور در دهکده‌ی جهانی است.<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/4098044/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%B9-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی]</ref> | |||
== نفش فضای مجازی و رسانه بر هویت == | == نفش فضای مجازی و رسانه بر هویت == | ||
با توجه به دستور کار غرب برای | با توجه به دستور کار غرب برای جهانی‌سازی اصول خود، پیاده‌سازی هویت یکسان و غرب‌محور در همه‌ی جهان به‌ویژه در کشورهای اسلامی، ماموریت طولانی‌مدت قدرتهای شبکه‌ای و رسانه‌ای در نظر گرفته می-شود.<ref>[https://ardabil.iqna.ir/fa/news/3749502/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF . قدرتهای رسانه‌ای به‌دنبال پیاده‌سازی هویت خود در کشورهای اسلامی هستند]</ref> هویت انسانی مورد نظر برای این قدرت‌ها که در اختیار تفکر غربی قرار دارند به-گونه‌ای است که هویت او را تبدیل به هویتی قابل استعمار و استثمار می-کنند؛<ref>[https://orumiyeh.iqna.ir/fa/news/4101959/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA . الگوپذیری مهم‌ترین اصل در شکل‌گیری هویت انسان است]</ref> در این راستا تلاش می‌شود برای کاربران رسانه و فضای مجازی در طول زمان فرایند هویت‌یابی جدیدی طی شود و ممکن است برای آنان چندپارگی هویتی حاصل گردد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/4101598/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86 . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان]</ref> از جمله آسیب‌های فضای مجازی بر هویت افراد امکان پنهان‌کردن هویت واقعی و پدیدآمدن هویت‌هایی غیر از هویت واقعی است.<ref>[https://qom.iqna.ir/fa/news/4098044/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%B9-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی]</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
[https://wikijoo.ir/index.php?title=%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA ویکی جو] | [https://wikijoo.ir/index.php?title=%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA ویکی جو] | ||
== | == پاورقی‌ها == | ||
</div> | </div> | ||
[[رده: روانشناسی و قرآن]] | [[رده: روانشناسی و قرآن]] | ||
[[رده: جامعه شناسی و قرآن]] | [[رده: جامعه شناسی و قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۴
هویت؛ بینش و خودآگاهی نسبت به شاخصه‌های منحصربه‌فرد و متمایزکننده ی وجودی افراد، گروه‌ها و جوامع. هویت عنصر اصلی تعیین‌‌کننده‌ی سبک زندگی، و معیار معنابخشی به زندگی و اصل وجود است؛ اندیشمندان این مقوله را از ابعاد مختلفی در رشته‌های فلسفه، علوم اجتماعی و روانشناسی مورد کنکاش قرار داده و انواع متنوعی برای آن قائل شده-اند؛ همچنین عوامل بسیاری را در هویت‌یابی دخیل دانسته و مقوله‌هائی همچون دین و آموزش را از عناصر اصلی هویت‌سازی برشمرده‌اند. مسائلی همچون تخریب هویت ملی، دینی و فرهنگی به‌واسطه‌ی جهانی‌شدن موجب شکل گیری بحران هویت شده اند. به‌دلیل عمق تاثیر هویت در سرنوشت فرد و جامعه، این مقوله همواره مورد توجه قدرتهای رسانه‌ای و گردانندگان فضای مجازی قرار گرفته است.
تعریف هویت
«هویت» اصطلاحی در فلسفه، روانشناسی و علوم اجتماعی، و مشتق از «هو» در زبان عربی به معنی «او»[۱] است؛ این اصطلاح در زبان فارسی وام‌واژه‌ای برگرفته از عربی است که برابر «کیستی» برای آن برگزیده شده است.[۲] هویت یا کیستی، عامل یا عواملی است که فردی را از افراد دیگر و گروهی را از گروه‌های دیگر مجزا می‌کند.[۳] هویت لزوماً ثابت نیست و با گذر زمان دستخوش تغییر و تحولات می-شود.[۴] هویت امری گریزناپذیر[۵] و به -مثابه ی شناسنامه ی شخصیتی است.[۶] در روانشناسی «تصور شخص از خود و حس استمرار وجود به‌ویژه در قابلیت تفکیک شخص از دیگران، در عین برهم کنش با آنان» تعریف می-شود؛ و در علوم اجتماعی عبارت است از تعلق خود به محدوده یا مقوله‌ای تعریف شده؛ مثلاً تعلقات دینی (هویت دینی)، تعلقات ملی (هویت ملی)، تعلقات قومی (هویت قومی) و تعلقات شغلی (هویت شغلی).[۷] مفهوم هویت علاوه بر بعد روانشناسی یک مفهوم اجتماعی نیز محسوب می‌شود که حاصل ارتباطات جمعی است و انسان در پرتو این برهم کنش‌ها چارچوب ذهنی خود را شکل میدهد.[۸] در حوزه ی فلسفه ی اسلامی هويت به منزله ی يک بحث فلسفی ذيل عنوان قاعده‌ی «الشيء مالم‌يتشخص لم‌يوجد» مطرح شده است و در ذات آن گونه‌ای از شناخت پنهان است؛ اگر بین شناخت فرد از خود و شناخت دیگران از او گونه ای از پیوند و هم‌پوشی وجود داشته باشد، هویت شکل خواهد گرفت.[۹]
انواع هویت
هویت را از ابعاد مختلفی می‌توان تقسیم‌بندی کرد همانند هویت فردی، جمعی یا اجتماعی، فرهنگی، عرضی، طولی، دینی، ملی، مجازی و جهانی. نسبت هویت‌ها همواره هم‌عرض با یکدیگر نیست و ممکن است از میان چند هویت اجتماعی یکی در ذیل دیگر و یا چند هویت در زیرمجموعه‌ی هویت فوقانی جای گیرد؛ به‌عبارت دیگر ممکن است نسبت طولی میان هویت‌ها برقرار شود.[۱۰] شناسه‌های اختصاصی و منحصربه‌فرد افراد هویت فردی آنان نامیده می-شود[۱۱] و بیشتر در حوزه روانشناسی مطرح است، در حالی که هویت جمعی یا اجتماعی شامل ویژگی‌های یک نسل یا جامعه می‌شود.[۱۲] هویت فرهنگی: این هویت همانند روحی در کالبد نظام اجتماعی، ساختار‌های اجتماعی را در جامعه شکل میدهد، بر آن تاثیر گذاشته و از آن تاثیر می-پذیرد.[۱۳] هویت دینی: از مهم‌ترین ابعاد هویت هر انسانی هویت دینی است و این شاخصه به عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تمدن بشری و از هویت‌سازترین ابعاد هویتی از دیرباز تاکنون در شکل‌گیری جوامع تاثیر فراوانی داشته است.[۱۴] هویت ملی: منظور از هویت ملی احساس آگاهانه‌ی تعلق فرد به یک کشور یا دولت ملت است و نمود آن خود را در سنت‌ها، فرهنگ، زبان و حتی سیاست نشان میدهد[۱۵] و فراگیر‌ترین نوع هویت در یک جامعه است؛ به زبان دیگر هویت ملی دارای رابطه‌ی طولی با دیگر هویت‌های جاری در جامعه است و مرزبندی‌هایی مانند قومی، نژادی، زبانی، دینی، مذهبی و فرهنگی را زیر چتر واحدی قرار میدهد و می‌تواند به نوعی آن‌ها را از فعال شدن باز دارد.[۱۶]هویت در فضای مجازی: هویت دیجیتال هویت دیگری از هویت حقیقی است.[۱۷] یک فرد در فضای مجازی می‌تواند هویت‌های دیگری کسب کند و در اثر آن هویت وی چندپاره شود.[۱۸] امروزه به سبب کم‌رنگ شدن مرزهای فیزیکی و توسعه فضاهای مجازی، هویت ملی در حال رنگ‌باختن است و شاهد شکل‌گیری هویت جهانی هستیم؛ نظر برخی صاحب‌نظران بر این است که دستاوردهای پیش‌بینی‌شده برای هویت جهانی می‌تواند جایگزین هویت ملی شده و آسیب‌های فقدان آن را جبران کند؛ اما به باور برخی دیگر هر چند امکان عملیاتی-سازی هویت جهانی هنوز با ابهاماتی روبه‌رو است اما می‌توان به خوانشی از آن دست یافت که با هویت ملی قابل جمع باشد.[۱۹]
هویت یابی
شکل‌گیری هویت یک جریان مستمر[۲۰] و تابع فهم و ادراک اجتماعی است.[۲۱] انسان در طی زندگی خود تغییرات هویتی زیادی را پشت سر می‌گذارد. تصویر از خود، رشد شخصیت [۲۲] و الگوپذیری ارتباط تنگاتنگی با فرایند هویت یابی دارد. مهم‌ترین زمان شکل‌گیری هویت، دوره نوجوانی است[۲۳] و دوره ی دانشجویی نقش فراوانی در ثبات هویتی دارد.[۲۴] عناصر هویت دینی و ملی نقشی پایه‌ای در تشکیل هویت یکپارچه دارند.[۲۵]
هویت‌سازی
تمامی جوامع در فرایند‌های جامعه‌پذیری و انتقال ارزش‌های فرهنگی خود نهادها، ساختارها، نقش‌ها و راهکار‌هایی را در نظر می‌گیرند. اساسی‌ترین این نهادها خانواده وگروه‌های خویشاوندی، نهادهای آموزشی و تربیت شهروندی است که اساس و بنیان هویت‌سازی را تشکیل می‌دهند. به بیان دیگر، هویت محصول نظام یادگیری، صرف نظر از نظام رسمی یا غیررسمی یادگیری است[۲۶] و این یادگیری می‌تواند به صورت هدفمند و ضمنی صورت پذیرد.[۲۷] می‌توان از دین و یا مذهب به مثابه ی یکی دیگر از نهادهای هویت‌سازی پراهمیت نام برد[۲۸] که به طور قطع هویت اجتماعی فرآورده‌ی آن است و هویتی که به واسطه دین و یا مذهب ایجاد شود، قوی‌ترین، ماناترین و متداوم‌ترین هویت‌ها خواهد بود که در این صورت ایجاد هویت تاریخی را هم به‌دنبال خواهد داشت.[۲۹] مسجد از دیگر جلوه‌های هویت‌سازی است که پدیداری و مانائی انقلاب اسلامی ایران در گرو آن تلقی می-شود.[۳۰]
بحران هویت
از هم‌گسیختگی عناصر هویت ملی ممکن است فرایند هویت‌یابی نسل‌ها را با بحران و چالش‌هایی روبه‌رو کند.[۳۱] اگر جامعه‌ای دچار بحران هویت شود بی‌تردید پوچی، خودکم‌بینی و مشکلات دیگری دامن‌گیر آن جامعه خواهد شد و نقش‌آفرینی شایسته‌ای در دادوستدهای درونی و تعاملات جهانی نخواهد داشت.[۳۲] همچنین بیگانگی اجتماعی، احساس عدم تعلق به جامعه، پایین بودن میزان مشارکت اجتماعی و همچنین عدم تعهد به جامعه از عوامل تخریب هویت اجتماعی است و ناکارآمدی سیستم ارزشی و هنجاری از عوامل تخریب هویت فرهنگی به شمار می‌رود.[۳۳] امروزه در فضای مجازی به واسطه ی جهانی شدن تاکید بر این است که نباید به مقوله‌های هویت‌سازی همچون دین، تاریخ و دولت-ملت پافشاری کنیم، چرا که در دهکده جهانی به‌سر می‌بریم. این در حالی است که در شرایط فقدان هویت ملی، میل و گرایش به رقابت در صحنه بین‌الملل، انگیزه برای زیست در یک کشور و تن دادن به قواعد و الزامات دولت-ملت، رغبت برای بسیج ملی با هدف مقابله با خطرات اجتماعی و امکان تنوع و تکثر اجتماعی وجود نخواهد داشت و در نتیجه، جامعه و زیست اجتماعی به شدت هویت خود را از دست خواهد داد.[۳۴]
کارکردهای هویت
کیفیت زندگی انسان متناسب با هویت اوست.[۳۵] دو کارکرد مهم برای هویت می‌توان در نظر گرفت؛ نخست آن‌که این هویت به نوعی اصالت فرد را نشان میدهد و این همان چیزی است که در گذر زمان، تمایز آدمیان با یکدیگر را مرزبندی می‌کند و می‌شناساند. دوم آن‌که هویت، بودن آدمی را تبیین می‌کند و این همانی است که امروزه به عنوان معنای زندگی از آن یاد می‌شود.[۳۶] دست‌یابی به هویت پایدار و عقلانی بر مبنای آموزه‌های الهی باعث می‌شود که شخص در زندگی فردی و اجتماعی در مسیر درستی گام بردارد؛ هویت دینی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تمدن بشری از دیرباز تاکنون در شکل‌گیری جوامع تاثیر زیادی داشته است.[۳۷] مولفه‌هایی از قبیل نقش دین از نظر جنبه‌هاى روانى، عدالت اجتماعى و تأمين آن، مبارزه با فساد، تأثير دین در جنبه‌هاى سياسى و اقتصادى، آثار بی‌بدیل دین در احياى نيروى تفكّر و انديشه همگی بیان‌گر آثار هویت دینی است.
تأثیر جهانی‌شدن بر هویت
جهانی‌شدن، موجب کم‌رنگ شدن مقوله‌هایی چون هویت ملی با استدلال حضور در دهکده‌ی جهانی است.[۳۸]
نفش فضای مجازی و رسانه بر هویت
با توجه به دستور کار غرب برای جهانی‌سازی اصول خود، پیاده‌سازی هویت یکسان و غرب‌محور در همه‌ی جهان به‌ویژه در کشورهای اسلامی، ماموریت طولانی‌مدت قدرتهای شبکه‌ای و رسانه‌ای در نظر گرفته می-شود.[۳۹] هویت انسانی مورد نظر برای این قدرت‌ها که در اختیار تفکر غربی قرار دارند به-گونه‌ای است که هویت او را تبدیل به هویتی قابل استعمار و استثمار می-کنند؛[۴۰] در این راستا تلاش می‌شود برای کاربران رسانه و فضای مجازی در طول زمان فرایند هویت‌یابی جدیدی طی شود و ممکن است برای آنان چندپارگی هویتی حاصل گردد.[۴۱] از جمله آسیب‌های فضای مجازی بر هویت افراد امکان پنهان‌کردن هویت واقعی و پدیدآمدن هویت‌هایی غیر از هویت واقعی است.[۴۲]
منابع
پاورقی‌ها
- ↑ . ویکی جو
- ↑ . ویکی پدیا
- ↑ . «ابعاد هویت اجتماعی و اولویت‌های آن در نهج‌البلاغه» بررسی شد
- ↑ . هویت فرهنگی و اجتماعی؛ نقطه اتصال نسل گذشته و امروز
- ↑ . مذهب؛ خالق هویت اجتماعی یک جامعه
- ↑ . هویت ملی یک جامعه باید شناسایی و شناسانده شود
- ↑ . ویکی جو
- ↑ . چگونگی شکل‌گیری هویت اسلامی افراد / دوگانگی در نظام یادگیری موجب سردرگمی می‌شود
- ↑ . خویشتن خویش/ایمان و تقوا؛ سامان‌دهنده هویت انسان‌ها
- ↑ . مذهب؛ خالق هویت اجتماعی یک جامعه
- ↑ . هویت اسلامی تابع فهم و ادراک اجتماعی است
- ↑ . «ابعاد هویت اجتماعی و اولویت‌های آن در نهج‌البلاغه» بررسی شد
- ↑ . هویت فرهنگی و اجتماعی؛ نقطه اتصال نسل گذشته و امروز
- ↑ . حفظ هویت دینی جامعه برنامه‌ریزی منسجمی نیاز دارد
- ↑ . چرا نمی‌توان هویت جهانی علم را نادیده گرفت؟
- ↑ . هویت ملی نوعی معنابخشی به زندگی است
- ↑ . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی
- ↑ . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان
- ↑ . چرا نمی‌توان هویت جهانی علم را نادیده گرفت؟
- ↑ . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان
- ↑ . هویت اسلامی تابع فهم و ادراک اجتماعی است
- ↑ . ویکی پدیا
- ↑ . الگوپذیری مهم‌ترین اصل در شکل‌گیری هویت انسان است
- ↑ . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان
- ↑ . حفظ هویت دینی جامعه برنامه‌ریزی منسجمی نیاز دارد
- ↑ . چگونگی شکل‌گیری هویت اسلامی افراد / دوگانگی در نظام یادگیری موجب سردرگمی می‌شود
- ↑ . توجه به عناصر ارزشمند ملی و مذهبی؛ لازمه انجام هویت‌سازی صحیح
- ↑ . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی
- ↑ . مذهب؛ خالق هویت اجتماعی یک جامعه
- ↑ . جامعه‌پردازی و هویت اجتماعی مساجد
- ↑ . هویت اسلامی تابع فهم و ادراک اجتماعی است
- ↑ . هویت ملی یک جامعه باید شناسایی و شناسانده شود
- ↑ . هویت فرهنگی و اجتماعی؛ نقطه اتصال نسل گذشته و امروز
- ↑ . چرا نمی‌توان هویت جهانی علم را نادیده گرفت؟
- ↑ . چگونگی شکل‌گیری هویت اسلامی افراد / دوگانگی در نظام یادگیری موجب سردرگمی می‌شود
- ↑ . هویت ملی نوعی معنابخشی به زندگی است
- ↑ . حفظ هویت دینی جامعه برنامه‌ریزی منسجمی نیاز دارد
- ↑ . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی
- ↑ . قدرتهای رسانه‌ای به‌دنبال پیاده‌سازی هویت خود در کشورهای اسلامی هستند
- ↑ . الگوپذیری مهم‌ترین اصل در شکل‌گیری هویت انسان است
- ↑ . نقش دانشگاه در شکل‌گیری ثبات هویتی دانشجویان
- ↑ . خودنمایی هویت‌های دیجیتالی و دوری از مراجع فکری واقعی