هوای نفس

هوای نفس؛ امیال و گرایش‌های کنترل نشده و طغیان گر نفس انسان. نداشتن اعتقادات درست مهمترین عامل سست بودن انسان در برابر هوای نفس است. استقامت در راه مبارزه با هوای نفس و چنگ‌اندازی به دامن تقوای الهی انسان را به بالا رفتن از پله‌های ترقی راهنمایی می کند.

تعریف هوای نفس

هوا در لغت به معنای میل و خواست درونی و علاقه است و نفس غریزه‌ای است که تفکر در آن جایی ندارد و هوای نفس به‌طور كلی به گرايش‌ها و تمايلات و خواسته‌های حرام يا مكروه يا مباح نفس موجود در كالبد انسانی گفته می‌شود.

آثار تبعیت از هوای نفس

هوای نفس کرامت انسانی را تهدید می کند و باعث می ‌شود که انسان مانند یک حیوان به دنبال غرایض باشد. هوای نفس همچنین منشا اختلافات است از این رو برای دامن زدن به هرگونه اختلاف باید از آن پرهیز کرد. علاوه بر این هوای نفس مهم‌ترین عامل دوری انسان از خداست و نقش مهمی در کاستن اتصال به خدا دارد. آثار دیگری که در روایات و آیات در مورد عواقب تبعیت از هوای نفس آمده عبارتند از: عدم معرفت و شناخت بر طبق آیه«أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَن يَهْدِيهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ؛ پس آیا ندیدی کسی را که هوس خویش را معبود خود قرار داده و خدا او را دانسته، گمراه و برگوش او ودلش مهر زده و بر دیده‌اش پرده نهاده است»(جاثیه/23) هواپرستی یکی‌از موانع عمده شناخت است که برحقایق پرده می‎افکند و آدمی را کر و کور می‎سازد. گردن فرازی و تکبر هوا‌های نفسانی از عوامل مهم گردن فرازی و تکبر در برابر پیامبران و دین حق است، چنان که در آیه «... أَ فَکُلَّما جاءَکُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوي‏ أَنْفُسُکُمُ اسْتَکْبَرْتُمْ فَفَريقاً کَذَّبْتُمْ وَ فَريقاً تَقْتُلُونَ؛آیا چنین نیست که هر زمان، پیامبری چیزی بر خلاف هوای نفس شما آورد ، در برابر او تکبر کردید (و از ایمان آوردن به او خودداری نمودید) پس عده‌ای را تکذیب کرده ، و جمعی را به قتل رساندید؟!»(بقره/87) خواهش‌های دل، زمینه‌ساز تکذیب و کشته شدن انبیای الهی دانسته شده است. گمراهی بنابر آیه «وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدًى مِنَ اللَّهِ: طبق این آیه چه کسی گمراه تر از فردی است که از هدایت خدا استفاده نکرده است؟» (قصص/50) در اینجا با استفهام انکاری بیان می کند که اگر می‌خواهید گمراه نشوید از هوای نفس پیروی نکنید که بزرگترین انحراف بشر از هواپرستی آغاز می شودو حتی نزدیک شدن به نفس راهی به سوی گمراهی است. افتادن در فتنه ها باتوجه به فرموده امام علی(ع) در نهج‌البلاغه «إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وَ أَحْكَامٌ تُبْتَدَعُ، يُخَالَفُ فِيهَا كِتَابُ اللَّهِ وَ...» هنگامی که انسان‌ها به جای اینکه اختیار خود را به عقل و شرع بسپارند، به هواپرستی‌ دل می‌سپارند، فتنه‌ها می‌جوشد که این فتنه‌ها ممکن است اجتماعی یا فردی باشد.

راه مبارزه با هوای نفس

مبارزه با نفس به قدری اهمیت دارد که سعادت بشر وابسته به آن است. جلب رضایت خدا ، تبعیت از عقل، داشتن معرفت نفس، به یاد قیامت بودن و انس با قرآن، تقوا و مراقبت از اعمال و رفتار و گفتار خود، ورزش کردن از جمله راهکارهای مبارزه با هوای نفس و وسوسه‌های نفسانی است.

آثار مبارزه با هوای نفس

خداوند متعال در سوره مبارکه نازعات می‌فرمایند که آن کسانی که از مقام خداوند ترس دارند و به‌خاطر خداوند گناه انجام نمی‌دهند و از هوی‌و‌هوس پیروی نمی‌کنند، بهشت خداوند جایگاه آنان استو به کمال می رسند.همچنین مهم ترین عامل از بین رفتن سبک زندگی غربی و رواج سبک زندگی اسلامی مخالفت با هوای نفس یا جهاد اکبر است.

منابع

ایکنا