بورس

بورس

بورس؛ از اصطلاحات علم اقتصاد و به معنای بازار داد و ستد اوراق بهادار، سهام کارخانه‌ها، بانک‌ها و مانند آن‌ها. بورس به فرانسوی (Bourse) به بازاری سازمان‌یافته گفته می‌شود که قیمت‌گذاری، خرید و فروش کالا، قرارداد آتی و اوراق بهادار در آن انجام می‌پذیرد. در یک اقتصاد پیشرفته، بورس محور نظام مالی به‌ حساب می‌آید. رشد اقتصاد کشور، بهسازی واحدهای تولیدی و بازارهای سرمایه، افزایش تولید ملی و کنترل عوامل نامطلوب اقتصادی از جمله اهدافی هستند که بورس در طی فرآیندهای خود دنبال می‌کند. ورود به بازار سرمایه، به معنای پذیرفتن ریسک زیان و سود بازار در کنار یکدیگر است و این موضوع ضرورت شناخت صحیح بازار سرمایه را مشخص می‌کند. به این دلیل که پایه سهام، مشارکت است و مشارکت در دین اسلام مورد ممانعت نیست، در شرع، فعالیت در عرصۀ بورس ایرادی ندارد.

تعاریف

تعریف بورس

برای هر فعالیت در عرصه اقتصادی به سرمایه نیاز است و بورس، بازار سرمایه است. بورس می‌تواند از طریق تعریف ارتباط عرضه و تقاضا، بسیاری از سرمایه‌های راکد را وارد بازار سرمایه کرده و به فعالیت‌های اقتصادی شکل دهد. در واقع بورس یک سازوکاری است برای معاملاتی که به صورت شفاف و نقدشونده امکان انتقال مالکیت سهام را فراهم می‌کند. البته در کنار شفافیت و نقدشوندگی، تامین مالی برای شرکت‌هایی که سهامی عام هستند باید در بورس فراهم شود. در کنار این وظایف، بورس یک وظیفه دیگری هم دارد که آن هم کاهش ریسک عدم ایفای تعهد است یعنی فردی که سهم را فروخته باید بتواند پولش را دریافت کند و کسی هم که سهم را خریده باید ورقه سهم به نام او منتقل شود. این چهار وظیفه، عمدتا بورس را از سازوکارهای دیگری که خرید و فروش سهام در آنجا انجام می‌شود متمایز می‌کند مثل خرید و فروش سهام در دفاتر اسناد رسمی که قبلا وجود داشت و الان در کشور ایران ممنوع است. بورس از جمله مهم‌ترین نهادهای بازار سرمایه است که نقش مهمی در تجهیز منابع پس‌انداز در جهت سرمایه‌گذاری و تامین نیازهای مالی واحدهای تولیدی دارد.

ماهیت بازار بورس

در بازار بورس، می‌توان سهام یک شرکت را خریداری کرده و به اندازه همان سهام، مالکیت بخشی از شرکت و سود آن را به خود اختصاص داد. حتی اگر بتوان با سرمایه‌ای کلان بخش عمده‌ای از سهام یک شرکت را خرید، به عنوان سهامدار عمده آن شرکت می‌توان در تصمیم‌گیری‌های آن هم مشارکت کرد. بدین ترتیب می‌توان اذعان داشت که بورس تمرین مردم سالاری است زیرا هر فرد با خرید و فروش یک سهم می‌تواند در مدیریت شرکت‌‌ها و اداره اقتصاد کشور اثر گذار باشد.

مقایسۀ بورس و دیگر بازارهای مالی

بورس و فارکس دو بازار مالی مناسب برای سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند. اما مهم‌ترین تفاوت میان آن‌ها این است که بورس برای خرید و فروش سهام شرکت‌هاست و فارکس بازاری برای مبادلات ارزی و در آن سهام خرید و فروش نمی‌شود. علاوه بر این، بورس و فارکس در زمان‌بندی معاملات، وجود اهرم، حق مالکیت و میزان نوسانات با یکدیگر تفاوت دارند.

اهداف بورس

بورس با فعالیت‌های خود اهدافی را دنبال می‌کند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود: افزایش انگیزه‌ برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در سطح کلان اقتصادی، جذب سرمایه‌های خارجی، آزادی دولت با رهاسازی کارهای کم‌اهمیت‌تر و تلاش برای انجام وظایف مهم‌تر، رشد اقتصاد کشور، گسترش حوزه و نفوذ بازار سرمایه، بهسازی واحدهای تولیدی و بازارهای سرمایه، شکوفائی‌های فنی و تخصصی، افزایش تولید ملی، کنترل عوامل نامطلوب اقتصادی، شتاب در روند خصوصی‌سازی.

تأثیرات بورس بر اقتصاد ملی

بورس اوراق بهادار یک بازار متشکل سرمایه‌ای است که در آن سهام شرکت‌های خصوصی و دولتی طبق قانون خاصی خرید و فروش می‌شود و از سویی محلی برای جمع‌آوری پس‌انداز و نقدینگی بخش خصوصی به‌منظور انجام پروژه‌های سرمایه‌گذاری بلندمدت است و مرجعی است برای مردم که وجوه مازاد خود را برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها به‌کار انداخته و از سود آن برخوردار شوند. بورس از طریق جذب و به‌کار انداختن سرمایه‌های راکد، حجم سرمایه‌گذاری در جامعه را بالا می‌برد. بورس بین عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان سرمایه ارتباط برقرار می‌کند و معاملات بازار سرمایه را تنظیم می‌نماید. همچنین با قیمت‌گذاری سهام و اوراق بهادار تا حدودی از نوسان شدید قیمت‌ها جلوگیری می‌کند.

جذب سرمایه گذار در بورس

کشور‌های مطرح برای جذب سرمایه گذاری خارجی در بازار سرمایه دو اقدام اساسی را در دستور کار دارند: فکت بوک‌ها و IFRS. در ادامه به تشریح این‌ دو مورد پرداخته می‌شود: فکت بوک‌ها: بورس‌های پیشرفته برای راهنمایی و آشنایی هر چه بیشتر سرمایه گذاران خارجی با سازوکار بورس و همچنین معرفی ابزارهای مالی بورس کتابچه‌های متفاوتی تهیه می‌کنند. یکی از رایج ترین این کتابچه ها، کتابچه‌های آماری (فکت بوک‌ها ) هستند که برای ارائه تمام آمارهای عددی مرتبط با بورس و ناشران از آن‌ها استفاده می‌شود. استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی (IFRS): به مجموعه‌ای از استانداردهای حسابداری گفته می‌شود که توسط هیات استانداردهای حسابداری بین المللی(IASB) تدوین شده‌اند. هدف این استانداردها، تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی در قالب یک استاندارد جهانی است.

ضرورت شناخت دقیق فرآیندهای بازار سرمایه

منطق اقتصادی، گویای این است که سرمایه‌گذاری به منظور سودآوری صورت می‌گیرد. اما سودآوری بازار سهام در محلی است که ریسک توام با سود وجود دارد و طبعا هرچقدر ریسک بالاتر می‌رود، سود مورد انتظار نیز بیشتر می‌شود. بنابراین ورود به بازار سرمایه، به معنای پذیرفتن ریسک و بازده بازار در کنار یکدیگر است. این بازار همانقدر که می‌تواند برای سرمایه‌گذاران سود به همراه داشته باشد، احتمال زیان هم دارد و به همین دلیل است که گفته می‌شود برای بهبود عملکرد در بازار‌های مالی، اولین قدم آن است که دانش کافی از آنها وجود داشته باشد.

شناخت بازار بورس

آموزش، مطالعه و استمرار در یادگیری، ۳ کلید اصلی شناخت بورس از نمای نزدیک است که می‌تواند به سرمایه گذاران مبتدی در این بازار، کمک کند که حرفه‌ای شوند، سهم خوب و بد را بشناسند و فریب سیگنال‎هایی که از افراد غیرمتخصص و یا کانال‌های نامعتبر منتشر می‌شود را نخورند.

روش‌های یادگیری بورس

جهت یادگیری بورس روش‌هایی ارائه شده است که یکی از این شیوه‌ها شامل سه مرحله است: 1. یادگیری از طریق مطالعه و شرکت‌ها در دوره‌های آموزشی: منظور از مطالعه، خواندن چت‌ها و گفتگوها در شبکه‌های اجتماعی نیست. 2. یادگیری از طریق اقدام و انجام معاملات: بخش مهمی از یادگیری زمانی تکمیل می‌شود که از دانشی که کسب شده است در عمل بهره گرفته شود و دانش، کاربردی شود. 3. یادگیری از طریق مربی و مشاور: امکان دریافت مشاوره از یک مربی و فردی که در بورس پیشرفت کرده و تجربه و مهارت بالایی دارد یک نعمت بزرگ است.

حکم بورس در فقه اسلامی

بورس و بازار سهام از همه ابزارهای مالی در دنیا اسلامی‌تر هست به این دلیل که پایه سهام، مشارکت است و مشارکت در دین اسلام به هیچ وجه مورد ممانعت قرار نگرفته و اتفاقا درباره سهام هیچ شبهه‌ای مطرح نیست. از منظر اسلامی بورس مقوله‌ای جدید است، بنابراین در مباحث قدیمی فقه مورد توجه قرار نگرفته، اما واقعیت امر این است که از منظر شرعی تاکنون ایرادی بر اصل این موضوع وارد نشده است. شرکت‌هایی که اکنون در بورس ایران پذیرش شده‌اند هیچ کدام مشکلی ندارند و کار آنها هم از منظر قانونی و هم شرعی صحیح است. در بورس شرکت‎های متعدد دارویی، پتروشیمی، بانکی، فلزی، خودرویی و... وجود دارند که تمام مراحل پذیرش و فعالیت آنها به شکل قانونی و شرعی بوده است.

منابع

ویکی پدیا

ویکی فقه

پاورقی‌ها